IV kadencja

Odpowiedź ministra obrony narodowej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na interpelację nr 6069

w sprawie szkodliwości oddziaływania na zdrowie stacji radarowych na przykładzie Ustronia Morskiego

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów na interpelację Posła Zdzisława Jankowskiego w sprawie szkodliwości oddziaływania na zdrowie stacji radarowych na przykładzie Ustronia Morskiego (6069), uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

   Na wstępie niech mi wolno będzie poinformować, że w Ustroniu Morskim od 1969 r. funkcjonowała jednostka rakietowa Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, która została rozformowana w 1995 r. W pobliżu Ustronia Morskiego nie ma miejscowości Głobiono, w której stacjonowałaby inna jednostka wojskowa WLOP. Miejscowość o podobnej nazwie - Głobino znajduje się w pobliżu Słupska i w jej okolicy funkcjonuje posterunek radiolokacyjny. Jego lokalizacja została określona na podstawie decyzji lokalizacyjnej nr 028/77 z dnia 12 grudnia 1977 r., która jednocześnie w sposób jasny i jednoznaczny określa strefy ochronne, w których zabroniona jest budowa jakichkolwiek obiektów cywilnych.

   Urządzenia radiolokacyjne (radary) stosowane w Siłach Zbrojnych RP z anten obrotowych emitują wiązki promieniowania mikrofalowego skierowane ponad powierzchnię terenu. Na ziemię zarówno w najbliższych okolicach stacji radarowych, jak i dalszych odległościach, gdzie mogą znajdować się siedziby ludzkie, dociera tylko bardzo niewielka część energii mikrofalowej emitowanej z anten radarowych.

   Jednakże w związku z obowiązującymi zasadami ochrony ludności i pracowników przed działaniem promieniowania mikrofalowego - określonymi w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 stycznia 2001 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 36) oraz w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883), jak i decyzji Nr 223/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie przestrzegania w resorcie obrony narodowej zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu urządzeń wytwarzających promieniowanie elektromagnetyczne (Dz. Urz. MON Nr 14, poz. 48) - dokonywane są okresowe pomiary intensywności promieniowania mikrofalowego na stanowiskach pracy (służby). Przeprowadza się je w różnych miejscach na terenie jednostek wojskowych oraz wokół tych jednostek na terenach zamieszkałych przez okoliczną ludność.

   Pomiary wykonywane w miejscowości Głobino (Protokół Pomiarowy elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego - pomiary środowiskowe - Głobino Nr 2/RLpk-107/00 z dnia 30.06.2000 r., archiwum Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii) nie wykazały przekroczenia wartości dopuszczalnej, według przepisów obowiązujących w Polsce, tj. 0,1 W/m2. Normy ochronne przed promieniowaniem elektromagnetycznym obowiązujące w Polsce zostały ustalone z bardzo dużym marginesem bezpieczeństwa, znacznie większym aniżeli w innych krajach. Na przykład w krajach Unii Europejskiej zalecany jest jako bezpieczny dla ludności 100-krotnie wyższy poziom, tj. 10 W/m2 (rekomendacja ICNIRP - międzynarodowej Komisji Ochrony przed Promieniowaniem Niejonizującym).

   Dotychczas brak jest przekonywujących danych naukowych o możliwości oddziaływania promieniowania mikrofalowego na rozwój choroby nowotworowej. Istnieją wprawdzie nieliczne badania doświadczalne i epidemiologiczne, które wskazują na możliwości zwiększonego ryzyka zachorowania na niektóre rodzaje nowotworów w warunkach narażenia na pole mikrofalowe o dość dużej intensywności (kilka, kilkanaście W/m2), ale suma wyników tych badań jest jeszcze zbyt mała, aby można było uznać promieniowanie mikrofalowe za czynnik rakotwórczy dla człowieka, nawet za czynnik przypuszczalny czy prawdopodobny.

   Badania nad oceną potencjalnego działania rakotwórczego promieniowania mikrofalowego prowadzone są od kilku lat w różnych ośrodkach naukowych na świecie (w bardzo ograniczonym zakresie również w Polsce). Są one prowadzone głównie w aspekcie powszechnego narażenia na promieniowanie mikrofalowe związane z systemem telefonii komórkowej. Przewiduje się, że wyniki tych badań, koordynowanych m.in. przez Międzynarodowy Program ˝Pola Elektromagnetyczne˝ Światowej Organizacji Zdrowia oraz Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC), będą znane w roku 2006, kiedy dokonana zostanie ocena promieniowania mikrofalowego jako potencjalnego czynnika rakotwórczego.

   Brak promieniowania mikrofalowego na liście czynników rakotwórczych, łącznie z czynnikami prawdopodobnymi i przypuszczalnymi, nie pozwala na bezpośrednie uznanie związku przyczynowego między rozwojem choroby nowotworowej a zagrożeniem tym promieniowaniem, nawet w warunkach przekroczenia poziomu ekspozycji, dopuszczalnego według obowiązujących przepisów.

   Należy jednak zaznaczyć, że praca przy stacjach radiolokacyjnych w dalszym ciągu uznawana jest za szkodliwą. W związku z tym prowadzone są działania profilaktyczne w stosunku do żołnierzy zatrudnionych w zasięgu promieniowania mikrofalowego. W ramach profilaktyki, oprócz wykonywania badań lekarskich, żołnierzom przysługuje urlop dodatkowy i dodatek finansowy. Pracujący w obrębie mikrofal używają okularów oraz ubiorów ochronnych. Dodatkowym zabezpieczeniem jest wyznaczenie stref, w których nie wolno przebywać lub w których przebywanie jest czasowo ograniczone, oraz sektorów, w których dozwolone jest promieniowanie sprzętu. Ponadto informuję, że w jednostkach wojskowych nadzór i opiekę nad żołnierzami pełniącymi służbę w zakresie promieniowania mikrofalowego sprawuje służba zdrowia tych jednostek we współpracy z inspektorami bhp.

   Pragnę zapewnić, że w przypadkach zachorowań żołnierzy, których przyczynę komisja lekarska określa jako związaną ze służbą w warunkach szkodliwych, podejmuje się czynności zgodne z zasadami określonymi w prawie, w tym w ustawie z dnia 11 kwietnia 2003 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową (Dz. U. Nr 83, poz. 760).

   Ustosunkowując się do problemu poruszonego w pytaniu drugim, należy podkreślić, że obecnie dzięki znacznemu postępowi w technice radiolokacyjnej energie promieniowania nowych radarów są znacznie mniejsze aniżeli radarów używanych poprzednio. Nowe radary są dużo bardziej efektywne i dzięki temu na posterunkach radiolokacyjnych wystarczy jeden radar do obserwacji przestrzeni powietrznej, podczas gdy dotychczas był to zestaw kilku wyspecjalizowanych radarów. Najnowsza konstrukcja opracowana w Przemysłowym Instytucie Telekomunikacji zakłada maksymalną eliminację promieniowania skierowanego w stronę ziemi. W takim przypadku narażenie pracowników oraz okolicznej ludności będzie znacznie zmniejszone.

   Należy również mieć na uwadze to, iż od chwili rozpoczęcia transformacji Sił Zbrojnych RP potencjalne zagrożenie dla ludności cywilnej szkodliwymi czynnikami pracy wojskowego sprzętu technicznego systematycznie spada. Jest to efekt likwidacji części jednostek wojskowych, na wyposażeniu których był on używany. Ponadto od ponad dziesięciu lat ilość godzin dyżurów bojowych na sprzęcie emitującym energię elektromagnetyczną uległa znacznemu ograniczeniu, co spowodowało znaczące zmniejszenie ilości wypromieniowywanej energii. Dodatkowo wszelkie ćwiczenia jednostek z użyciem sprzętu radiolokacyjnego odbywają się na poligonach oddalonych od skupisk ludzkich.

   Przekazując powyższe wyjaśnienia, żywię nadzieję, iż uzna je Pan Marszałek za wyczerpujące.

   Łączę wyrazy szacunku

   Minister

   Jerzy Szmajdziński

   Warszawa, dnia 29 stycznia 2004 r.