IV kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na interpelację nr 436

w sprawie nieumieszczenia hitlerowskiego obozu w Potulicach w rozporządzeniu prezesa Rady Ministrów z dnia 20 września 2001 r. dotyczącym określenia miejsc odosobnienia, w których były osadzone osoby narodowości polskiej lub obywatele polscy innych narodowości

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z interpelacją poseł Renaty Szynalskiej (znak marszałka Sejmu: SPS-0202-436/01) z dnia 2 lutego 2001 r. w sprawie braku umieszczenia hitlerowskiego obozu w Potulicach w rozporządzeniu prezesa Rady Ministrów z dnia 20 września 2001 r. w sprawie określenia miejsc odosobnienia, w których były osadzone osoby narodowści polskiej lub obywatele polscy innych narodowości (DzU nr 106, poz. 1154) uprzejmie wyjaśniam, co następuje:

   Rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z dnia 20 września 2001 r. w sprawie określenia miejsc odosobnienia, w których były osadzone osoby narodowości polskiej lub obywatele polscy innych narodowości (DzU nr 106, poz. 1154) zostało wydane jako wykonanie delegacji ustawowej zawartej w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (DzU z 1997 r. nr 142, poz. 950, z późn. zm.).

   Obóz w Potulicach nie został pominięty w rozporządzeniu. W treści aktu prawnego odstąpiono jedynie od enumeratywnego wymieniania miejsc odosobnienia, w których warunki pobytu nie różniły się od warunków w obozach koncentracyjnych, a osoby przebywające tam pozostawały w dyspozycji niemieckich władz bezpieczeństwa. Rozporządzenie miało określić tylko te obozy, w których osadzeni byli obywatele polscy. Stan badań historycznych dotyczących omawianej problematyki nie daje podstaw do ustalenia pełnej ich listy. Zgodnie z opiniami Instytutu Pamięci Narodowej, a poprzednio: Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich oraz Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN, obóz Potulice, jak i jego podobozy w Smukale i w Toruniu były wychowawczymi obozami pracy. Z tego też powodu zostały ujęte w § 5 pkt 2 rozporządzenia określającym wychowawcze obozy pracy (Arbeitserziehungslager - AEL): samodzielne oraz utworzone na terenie więzień i obozów przesiedleńczych.

   Obóz w Potulicach nie może być umieszczony w wykazie obozów koncentracyjnych. Hitlerowskie obozy koncentracyjne stanowią bowiem zamkniętą kategorię miejsc represji, uznaną przez międzynarodowe instytucje zajmujące się badaniem tej problematyki. Przyjęto, że za hitlerowskie obozy koncentracyjne można uznać jedynie te, które podległy Zarządowi Administracyjno-Gospodarczemu SS. Zostały skatalogowane w oficjalnym wydawnictwie Międzynarodowego Czerwonego Krzyża ˝Verzeichnis der Haftstatten unter dem Reichsfuhrer SS 1933-1945˝ oraz w ˝Das nationalsozialistische Lagersystem˝ i brak jest jakichkolwiek podstaw do rozszerzenia tego katalogu. Już w 1985 r. ówczesny dyrektor Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich prof. dr Kazimierz Kąkol w związku z wątpliwościami dotyczącymi charakteru obozu w Potulicach przedstawił opinię, z której wynika, że nie był on obozem koncentracyjnym. W następnych latach opinię tę potwierdzała Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko narodowi polskiemu IPN. Najnowsze, z lutego 2002 r., stanowisko Instytutu Pamięci Narodowej, wyrażone w opinii przygotowanej przez panią dr Alicję Paczoską z Biura Edukacji Publicznej w Gdańsku, umiejscawia obóz w Potulicach w kategorii ˝inne obozy, w których warunki porównywalne były z obozami koncentracyjnymi˝ w rozumieniu ustawy o utworzeniu Fundacji ˝Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość˝ uchwalonej przez Bundestag w dniu 6 lipca 2000 r. (§ 11 ust. 1 pkt 1).

   Przepisy rozporządzenia dotyczą wyłącznie postępowań administracyjnych prowadzonych przez Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych w sprawach przyznania uprawnień kombatanckich na podstawie przepisów ustawy o kombatantach (...). Więźniowie obozu w Putulicach oczywiście spełniają kryteria określone w art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. b tej ustawy i uprawnienia z tytułu pobytu w tym obozie były i są przyznawane.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Krzysztof Pater

   Warszawa, dnia 28 lutego 2002 r.