IV kadencja

Odpowiedź ministra środowiska

na interpelację nr 1357

w sprawie niebezpiecznych odpadów składowanych w tzw. mogilnikach

   W odpowiedzi na interpelację pana Benedykta Sucheckiego, posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, w sprawie przeterminowanych środków ochrony roślin składowanych w mogilnikach uprzejmie informuję.

   W Polsce istnieją trzy typy składowisk mogilników, w których na przełomie lat 60. i 70. zdeponowano przeterminowane środki ochrony roślin; są to:

   - doły ziemne,

   - mogilniki zbudowane z kręgów betonowych o średnicy ok. 1 m,

   - stare fortyfikacje wojskowe.

   Lokalizacja tych obiektów wybierana była w sposób przypadkowy, bez uwzględnienia warunków środowiskowych. Spowodowało to, iż w niektórych przypadkach podczas następującego procesu rozszczelniania mogilnika do środowiska przenikają zanieczyszczenia powodujące zagrożenie dla zdrowia ludzi i dla środowiska.

   Ponadto pestycydy, a wśród nich przeterminowane środki ochrony roślin, są zdeponowane w magazynach (byłe SCh, GS) i u rolników indywidualnych.

   W celu rozpoznania faktycznej sytuacji począwszy od roku 1993 prowadzone były prace inwentaryzacyjne, podczas których oceniono, iż w Polsce znajduje się ok. 320 mogilników, a ich zawartość obecnie szacuje się na ok. 12-15 tys. ton, natomiast w magazynach i u rolników indywidualnych - na ok. 2 tys. ton.

   Ponadto na zlecenie Ministerstwa Środowiska Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie przeprowadził dwa etapy szczegółowej inwentaryzacji mogilników, trzeci ostatni etap zostanie zakończony w I kwartale 2003 r.

   Mogilniki, jako obiekty powodujące zanieczyszczanie środowiska gruntowo-wodnego i potencjalnie zagrażające środowisku, są od 1993 r. pod stałym nadzorem Inspekcji Ochrony Środowiska, która m.in. poprzez wystąpienia pokontrolne do organów administracji inicjuje procesy likwidacyjne.

   Niezależnie od prowadzonych prac inwentaryzacyjnych również Inspekcja Ochrony Środowiska prowadzi rejestr mogilników i każdego roku dokonuje jego aktualizacji, weryfikując liczbę i stan tych obiektów na terenie całego kraju. Weryfikacja ta przeprowadzana jest na podstawie kontroli, które obejmują sprawdzenie stopnia zagrożenia dla środowiska oraz prawidłowości przeprowadzania procesów likwidacyjnych. Aktualizacja liczby obiektów związana jest z ich likwidacją oraz ujawnianiem nowych, wcześniej niewykazywanych.

   Według rejestru Inspekcji Ochrony Środowiska (stan na dzień 31 grudnia 2001 r.) łącznie na terenie kraju znajduje się 228 mogilników, w tym w woj. mazowieckim - 12.

   Sukcesywną likwidację mogilników na terenie kraju podjęto od 1993 r., i tak:

   - w latach 1993 - 1998 zlikwidowano 6 mogilników,

   - w 1999 r. zlikwidowano 3 mogilniki,

   - w 2000 r. zlikwidowano 11 mogilników,

   - w 2001 r. zlikwidowano 36 mogilników.

   Również prowadzone są prace nad likwidacją przeterminowanych środków ochrony roślin składowanych w magazynach.

   Inicjatorami i w większej części inwestorami likwidacji w większości przypadków byli wojewodowie, w niektórych - starostowie i samorządy gmin. Ponadto w większości przypadków udzielona była pomoc finansowa ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Przykład stanowi likwidacja wszystkich mogilników i przeterminowanych środków ochrony roślin, zdeponowanych w magazynach w woj. lubelskim.

   Realizacja analogicznych działań rozpoczęła się w województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, podkarpackim, świętokrzyskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim. Ze względu na ograniczone środki finansowe przewidziane są kilkuletnie cykle likwidacji mogilników. Kolejność likwidacji jest ustalana z uwzględnieniem stopnia zagrożenia, w szczególności dla zasobów chronionych wód podziemnych. Dotychczas likwidację przeprowadzały wyspecjalizowane firmy, które wydobyte z mogilników odpady pestsycydowe wywoziły do spalarni w Niemczech lub Holandii.

   Główny Inspektor Ochrony Środowiska wydał decyzje zezwalające na wywóz tego rodzaju odpadów sześciu firmom: Bionika Sp. z o.o. w Bydgoszczy, Hydrogeotechnika Sp. z o.o. w Kielcach, Intereko Sp. z o.o. w Opolu, Lobbe Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. w Dąbrowie Górniczej, Segi Sp. z o.o. w Warszawie, Uwe-Eko Ochrony Środowiska - Technika Sp. z o.o. w Kędzierzynie-Koźlu.

   Aby rozwiązać problem likwidacji przeterminowanych środków ochrony roślin w woj. mazowieckim, wojewoda mazowiecki w grudniu 2000 r. rozesłał do starostw i gmin województwa pismo informujące o możliwości wykorzystania środków z NFOŚ i GW na likwidację przeterminowanych środków ochrony roślin zgromadzonych w mogilnikach i magazynach z prośbą o przekazanie informacji o znajdujących się mogilnikach i pestycydach zdeponowanych w innych miejscach na swoim terenie do urzędu wojewódzkiego. Przekazane materiały zostały zweryfikowane przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska w Warszawie.

   Oprócz zidentyfikowanych 12 mogilników na terenie woj. mazowieckiego znajduje się 11 magazynów z przeterminowanymi środkami ochrony roślin. Mogilniki przewidziane do likwidacji w pierwszej kolejności to obiekty położone na obszarach ochronnych głównych zbiorników wód podziemnych, których lokalizacja stwarza potencjalne zagrożenie dla tych wód. Należą do nich:

   - dwa mogilniki w miejscowości Kamion Puszcza Mariańska, pow. Żyrardów,

   - mogilnik w miejscowości Orońsko, pow. Szydłowiec,

   - mogilnik w miejscowości Iłża, pow. Radom,

   - mogilnik w miejscowości Osiny, gm. Zwoleń, pow. Zwoleń,

   - mogilnik w miejscowości Wielgie Oczko, gm. Ciepielów, pow. Lipsko,

   - mogilnik w miejscowości Zajezierze ˝Fort Bema˝, gm. Sieciechów, pow. Kozienice.

   Mogilniki przewidziane do likwidacji w dalszej kolejności znajdują się poza obszarem ochronnym głównych zbiorników wód podziemnych. Obecnie jedyną stosowaną metodą unieszkodliwienia przeterminowanych środków ochrony roślin jest ich wywiezienie do spalarni poza granicami kraju, gdyż Polska nie posiada żadnej instalacji do unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, jakimi są pestycydy.

   W grudniu 1999 r. z unijnych środków pomocowych została zakupiona półmobilna spalarka odpadów. Benificjentem jej został Instytut Ochrony Roślin - Oddział w Sośnicowicach. Celem zakupu była redukcja ponoszonych kosztów likwidacji pestycydów poprzez ich wywóz i unieszkodliwiania poza granicami kraju. Do chwili obecnej powyższa spalarka nie funkcjonuje.

   W Ministerstwie Środowiska i Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej podjęto działania w celu znalezienia nowego operatora przedmiotowej instalacji. Należy jednak zaznaczyć, iż warunki techniczne i niewielka moc przerobowa przedmiotowej spalarni nie rozwiążą problemu unieszkodliwiania przeterminowanych środków ochrony roślin w skali kraju.

   W związku z powyższym resort środowiska widzi pilną potrzebę rozważenia możliwości wybudowania instalacji do termicznego unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, przede wszystkim tych stanowiących największe zagrożenie dla środowiska o właściwościach kancerogennych, mutagennych, m.in. pestycydów z grupy chloroorganicznych, fosforoorganicznych, fenoksykwasów i wielu innych, tym bardziej że wywiezienie zdeponowanych pestycydów nie stanowi ostatecznego rozwiązania problemu, gdyż odpady te wytwarzane są i będą nadal.

   Jedną z najbezpieczniejszych dla środowiska metod jest unieszkodliwienie w plazmie. Budowa instalacji do unieszkodliwiania odpadów w plazmie nie wymaga długich procesów inwestycyjnych i zakładając rozpoczęcie inwestycji w połowie br. można przewidzieć jej uruchomienie w I kwartale roku 2003. Pozwoli to na oszczędność znacznych środków finansowych, jakie obecnie trzeba ponieść przy wywożeniu odpadów poza granice kraju.

   Uruchomienie w kraju instalacji służących do unieszkodliwiania pestycydów spowoduje, że główny inspektor ochrony środowiska nie będzie mógł udzielać zezwoleń na wywóz przedmiotowych odpadów za granicę, albowiem byłoby to sprzeczne z postanowieniami art. 4 ust. 9 pkt a Konwencji Bazylejskiej, której Polska jest stroną. Jednocześnie do czasu uruchomienia instalacji do unieszkodliwiania pestycydów, na podstawie wyników badań mogilników stanowiących największe zagrożenie dla zdrowia ludzi i dla środowiska oraz dokonanej hierarchizacji stopnia zagrożenia, planuje się dokonywanie likwidacji poszczególnych obiektów, dopuszczając dotychczas stosowane metody.

   Ponadto przygotowywane na podstawie zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (DzU nr 62, poz. 628) plany gospodarki odpadami wszystkich szczebli, a w szczególności przygotowywany obecnie krajowy plan gospodarki odpadami, wskażą potrzeby inwestycyjne i sposób postępowania z odpadami niebezpiecznymi, w tym z przeterminowanymi środkami ochrony roślin. Przeterminowane środki ochrony roślin według przepisów ochrony środowiska zaklasyfikowane zostały jako odpady niebezpieczne, a obecnie obowiązujące nowe prawo, zgodne z prawodawstwem unijnym, w pełni reguluje postępowanie z odpadami niebezpiecznymi. Nie ma więc uzasadnionej przyczyny do dokonywania zmian w prawie w zakresie postępowania z jednym rodzajem odpadów.

   Minister

   Stanisław Żelichowski

   Warszawa, dnia 10 czerwca 2002 r.