IV kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 542

w sprawie przypadków zastraszania świadków i ofiar przestępstw uczestniczących w procesach karnych

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pani poseł Renaty Szynalskiej dotyczącą zapewnienia wysokiego poziomu ochrony występującym w postępowaniach karnych świadkom oraz ich rodzinom uprzejmie informuję, że problem zabezpieczenia świadków, a w szczególności osób pokrzywdzonych przestępstwem, przed zastraszeniem jest przedmiotem stałego zainteresowania resortu sprawiedliwości.

   Obowiązujące przepisy procedury karnej przewidują stosowanie różnych form ochrony świadka w zależności od stopnia występującego zagrożenia. Niewątpliwie największy stopień ochrony przed zastraszeniem mają zapewnione osoby, którym został nadany status świadka koronnego w oparciu o przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym (DzU nr 114, poz. 738, ze zm.), ale również sytuacja procesowa tych osób w procesie i występujące zagrożenia są szczególne.

   Po ponadtrzyletnim okresie obowiązywania przepisów Kodeksu postępowania karnego z 1997 r. można stwierdzić, że sprawdziły się instrumenty ochrony świadków przewidziane w art. 184 i 191 § 3 tego kodeksu. Niemniej praktyka wykazała pewne mankamenty przepisu art. 184 K.p.k. wynikające głównie z dopuszczalności zachowania na jego podstawie tajemnicy jedynie danych osobowych świadka, gdy tożsamość świadka niejednokrotnie może wyjść na jaw z treści jego zeznań. Dlatego też w prezydenckim projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, opracowanym przy udziale przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości, przewiduje się nowelizację tego artykułu w sposób dopuszczający zachowanie w tajemnicy okoliczności, które umożliwiają ujawnienie tożsamości świadka. Tak znowelizowane przepisy art. 184 K.p.k. pozwoliłyby zachować w tajemnicy nie tylko dane osobowe świadka, lecz także inne informacje z jego zeznań, które nie dowodzą okoliczności czynu oskarżonego, a mogą identyfikować świadka.

   Istotne znaczenie dla ochrony świadka w postępowaniu karnym przed zastraszeniem mógłby też mieć proponowany w tym samym projekcie przepis art. 177 § 1a K.p.k. Dopuszcza on bowiem przesłuchanie świadka przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających prowadzenie tej czynności na odległość. Projekt nie konkretyzuje przesłanek przesłuchania świadka w takich warunkach. Tryb ów wchodziłby w rachubę zarówno wtedy, gdy wymaga tego ekonomika procesu, jak i w razie zastraszenia świadka.

   Niezależnie od powyższego wydaje się niezbędne wskazanie na funkcję prewencyjną materialnoprawnego przepisu art. 245 Kodeksu karnego ustanawiającego sankcję karną za stosowanie przemocy lub groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka lub naruszenia w związku z tym jego nietykalności cielesnej.

   Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w 1999 r. z art. 245 Kodeksu karnego sądy prawomocnie skazały 338 osób, z czego 56 (16,6%) na bezwzględną karę pozbawienia wolności. W 2000 r. liczba osób prawomocnie skazanych z art. 245 Kodeksu karnego wynosiła 381, z czego 66 (17,3%) to skazani na bezwzględną karę pozbawienia wolności.

   Następny przygotowany przy udziale przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości prezydencki projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw przewiduje podniesienie granic ustawowego zagrożenia za przestępstwo z art. 245 K.k., ustalając je na poziomie od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności.

   Obecnie polskie prawo wewnętrzne w zakresie procedur nastawionych na ochronę świadków, w tym ofiar przestępstw, jest w znacznym stopniu dostosowane do wymogów decyzji Rady Europy z dnia 15 marca 2001 r. dotyczącej statusu ofiar w ramach postępowania karnego.

   Wydaje się, że wskazane wcześniej projekty nowelizacji prawa karnego procesowego i materialnego w przypadku ich uchwalenia ochronę tę uczynią skuteczniejszą.

   Odnosząc się do zagadnienia wydzielenia w sądach pomieszczeń dla świadków w celu uniknięcia kontaktu tych osób z oskarżonymi, wskazać należy, że w większości sądów w wydziałach karnych przy salach rozpraw zlokalizowane są pokoje dla świadków. Z uwagi na występujący niedobór powierzchni w niektórych sądach pomieszczenia te zmieniły swoje przeznaczenie. W uzasadnionych przypadkach istnieje jednak możliwość wykorzystania doraźnie na ten cel i innych pomieszczeń.

   W wielu budynkach sądów i prokuratur oraz poza ich terenem są przygotowane pomieszczenia i zabezpieczone środki techniczne w celu prawidłowego prowadzenia postępowania z udziałem świadków koronnych i świadków incognito.

   Dla poprawy stanu bezpieczeństwa w sądach podjęto decyzje o przygotowaniu dwudziestu obiektów sądów okręgowych w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Gliwicach, Jeleniej Górze, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Legnicy, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Opolu, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Świdnicy, Warszawie, Wrocławiu i Zielonej Górze do sądzenia spraw o zwiększonym zagrożeniu bezpieczeństwa.

   W tym celu w wymienionych sądach zaprojektowano zamkniętą, niedostępną dla osób postronnych strefę bezpieczeństwa wraz z niezbędnymi urządzeniami i systemami zabezpieczającymi budynek. W sądach okręgowych w Gliwicach, Katowicach, Krakowie, Legnicy i Poznaniu prace związane z utworzeniem stref bezpieczeństwa zostały już zakończone. W pozostałych piętnastu sądach okręgowych prace te są w znacznym stadium zaawansowania.

   Inne działania dla podniesienia bezpieczeństwa świadków w obiektach sądów i prokuratur będą mogły być podjęte w przypadku uzyskania przez resort sprawiedliwości dodatkowych środków finansowych.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Marek Staszak

   Warszawa, dnia 28 lutego 2002 r.