IV kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 1277
w sprawie utrzymywania kultury odłogowanej ziemi rolniczej w Polsce po 1990 r.
W odpowiedzi na interpelację posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, pana Janusza Dobrosza, w sprawie utrzymania kultury odłogowanej ziemi rolniczej w Polsce po 1990 r., uprzejmie informuję pana marszałka, co następuje.
Zgodnie z ewidencją prowadzoną przez Zespół Gospodarowania Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa obszar odłogowanych gruntów skarbu państwa - według stanu na dzień 30 czerwca 2001 r. - liczył 277 800 ha, tj. 8,1% wszystkich gruntów pozostających w zasobie, natomiast według stanu na dzień 31 grudnia 2001 r. powierzchnia gruntów odłogowanych uległa zmniejszeniu i wynosiła 263 024 ha, co stanowiło 7,9% wszystkich gruntów zasobu. Zdecydowana większość tych gruntów, tj. ok. 198 000 ha, znajduje się na terenie tzw. ziem odzyskanych, a więc na terenie obecnych woj. zachodniopomorskiego, pomorskiego, lubuskiego, dolnośląskiego i warmińsko-mazurskiego. Dla porównania obszar odłogowanych gruntów skarbu państwa na terenie Bieszczad liczy zaledwie 350 ha.
Pozostawanie gruntów zasobu w odłogu dokonywane jest tylko w uzasadnionych gospodarczo przypadkach, zgodnie z art. 24 ust. 3 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa (DzU nr 57, poz. 299, z późn. zm.). Agencja nie dokonuje żadnych zabiegów w celu utrzymania tych gruntów w stanie ˝zakonserwowania˝, o czym pisze pan poseł, i nie ponosi żadnych kosztów z tym związanych. Są to na ogół grunty o niskiej wartości bonitacyjnej, oferowane do zalesienia, które są sukcesywnie przejmowane przez Lasy Państwowe, stosownie do ich możliwości finansowych.
W przypadku wydzierżawienia gruntów odłogowanych koszty przywrócenia tych gruntów do odpowiedniej kultury ponosi dzierżawca. Agencja może z tego tytułu zwolnić dzierżawcę z opłat czynszowych w okresie pierwszych trzech lat dzierżawy, a w przypadkach uzasadnionych stanem podmiotu dzierżawy przez okres do pięciu lat, zgodnie z art. 40 ust. 2 ww. ustawy z dnia 19 października 1991 r., co należy potraktować jako częściowe zrekompensowanie kosztów zagospodarowania.
W przypadku dzierżawienia gruntów przez cudzoziemców przepisy polskie nie przewidują odrębnego traktowania.
Koszt zabiegów agrotechnicznych, za pomocą których grunty odłogowe mogą być przywrócone do odpowiedniej kultury, zależy od wielu czynników, a jednymi z nich są klasa bonitacyjna gruntów i okres odłogowania. Na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi takie badania nie były wykonywane.
Odnośnie do odłogowania gruntów chłopskich i spółdzielczych sytuacja radykalnie się zmieniła z dniem 1 stycznia 1992 r., po wejściu w życie ustawy z dnia 25 października 1991 r. o zmianie ustawy o podatku rolnym i ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (DzU nr 114, poz. 494). Zgodnie z art. 2 tej ustawy zmieniono art. 42 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (DzU nr 11, poz. 79, z późn. zm.) i w konsekwencji zaprzestano przeprowadzania corocznej kontroli rolniczego wykorzystania gruntów rolnych, a w związku z tym zaprzestano również wszelkich działań administracyjnych mających na celu likwidację odłogów i przymuszenie posiadaczy tych gruntów do ich rolniczego wykorzystania.
Co więcej, stosownie do art. 1 pkt 2 ww. ustawy z dnia 25 października 1991 r. zmieniono art. 12 ustawy z dnia 15 listopada 1984 5r. o podatku rolnym (DzU z 1993 r. nr 94, poz. 431 z późn. zm.) poprzez dodanie w ust. 1 tego artykułu punktu 7, w myśl którego ˝zwalnia się od podatku rolnego użytki rolne, na których zaprzestano produkcji rolnej - na okres nie dłuższy niż 3 lata˝, oraz poprzez dodanie ust. 7 w brzmieniu: ˝Rady gminy określają w drodze uchwały tryb i szczegółowe warunki zwolnienia, o którym mowa w ust. 1 pkt 7˝.
Na koniec roku 2000 ugory i odłogi na gruntach będących w posiadaniu rolników indywidualnych oraz spółdzielni produkcji rolniczej miały łącznie powierzchnię 801 100 ha (ogólna pow. użytków rolnych w sektorze prywatnym wynosi 16 975 400 ha).
Jak wynika z informacji posiadanych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, odłogowanie dotyczy głównie gruntów słabych, tj. V i V klasy, których uprawa w obecnym systemie gospodarki rynkowej jest mało opłacalna. Z tego względu grunty te z reguły przeznaczane są do zalesienia. Wyznaczanie granic rolno-leśnych dokonywane jest w ramach planów zagospodarowania przestrzennego. Podstawą prawną zagospodarowania tych gruntów są przepisy ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (DzU nr 101, poz. 444, z późn. zm.), a od 1 stycznia 2002 r. również przepisy ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (DzU nr 73, poz. 764).
Biorąc powyższe pod uwagę, należy zgodzić się z panem posłem, że odłogowanie w Polsce po 1990 r. nie miało (i nie ma) charakteru ˝zakonserwowania ziemi rolniczej˝, o którym pisze pan prof. Paweł Czechowski. Warunki do takiego płatnego odłogowania dopiero są przygotowywane w ramach dostosowywania naszego prawa do prawa Unii Europejskiej.
Podsekretarz stanu
Kazimierz Gutowski
Warszawa, dnia 19 czerwca 2002 r.