IV kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra - na ponowną interpelację posła Tadeusza Parchańskiego

na interpelację nr 6529

w sprawie rażącej niesprawiedliwości i braku skutecznej egzekucji wyroków sądowych, na przykładzie pracowników Spółdzielni Inwalidów ˝Limanowianka˝ Zakładu Pracy Chronionej w Limanowej

   Szanowny Panie Marszałku! W uzupełnieniu odpowiedzi udzielonej na interpelację Pana Posła Tadeusza Parchańskiego w sprawie rażącej niesprawiedliwości i braku skutecznej egzekucji wyroków sądowych w sprawach byłych pracowników Spółdzielni Inwalidów ˝Limanowianka˝ Zakładu Pracy Chronionej w Limanowej w całości podtrzymuję swoje stanowisko, przedstawione w piśmie z dnia 11 marca 2004 r.

   Dodatkowo uprzejmie wyjaśniam, że Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Limanowej cały czas prowadzi egzekucję z nieruchomości dłużnika Bogdana Jeża. Dotychczas dokonano sprzedaży trzech, spośród czterech, zajętych nieruchomości. Z uwagi na to, że postępowanie egzekucyjne dotyczy szeregu wierzytelności, nie tylko pracowniczych, komornik zobligowany jest sporządzić plan podziału pomiędzy wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji (art. 1023 K.p.c.) z zachowaniem kolejności określonej w art. 1025 K.p.c. Według tego przepisu należności pracownicze są zaspokajane w trzeciej kolejności (za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę), natomiast wynagrodzenia za dalsze okresy i w wyższej wysokości - dopiero w kolejności szóstej.

   Dokonano już podziału pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży dwóch nieruchomości, obecnie zaś opracowywany jest plan podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży trzeciej nieruchomości.

   Ponadto zauważam, że istota poręczenia majątkowego (art. 266 K.p.k.) polega na gwarancji majątkowej, mającej zapewnić określone zachowanie oskarżonego. Gwarancja majątkowa wywołuje taki stan, że oskarżony czuje się zobligowany do spełnienia obowiązków wynikających z prawa karnego procesowego, a ich realizację zapewnia przymus psychiczny wywierany na oskarżonego w postaci groźby przepadku przedmiotu poręczenia (A. Bulsiewicz: Poręczenie..., ZN IBPS 1988, nr 30, s. 38). Poręczenie majątkowe stanowią pieniądze, papiery wartościowe, zastaw lub hipoteka (art. 266 § 1 K.p.k.). Złożenie przedmiotu poręczenia nie powoduje zmiany prawa jego własności, jest nim nadal osoba składająca poręczenie. W wypadku złożenia przedmiotu do depozytu sąd jest depozytariuszem (art. 338 K.c.). Depozyt nie może być wydany do czasu ustania lub skutecznego cofnięcia poręczenia (art. 269 § 2).

   W niniejszej sprawie przedmiot poręczenia stanowią pieniądze w kwocie 180.000 zł wpłacone przez osoby trzecie, a nie przez oskarżonego. Dlatego nie ma prawnych możliwości, aby w czasie trwającego nadal postępowania karnego w sprawie Bogdana Jeża zająć kwotę poręczenia na spłatę długów związanych z jego działalnością gospodarczą.

   Ponadto należy zauważyć, że osoba, która złożyła poręczenie majątkowe, może je w każdym czasie cofnąć. Nie jest to uzależnione od stadium postępowania, nie ma też znaczenia przyczyna takiej decyzji. W razie zaś skutecznego cofnięcia poręczenia majątkowego - jak stwierdził Sąd Najwyższy - przedmiot poręczenia zwraca się osobie, która go złożyła (uchwała z dnia 24 stycznia 1995 r., I KZP 32/94, OSNKW 1995, nr 3-4, poz. 14).

   Dopiero w razie orzeczenia, a następnie wykonania postanowienia o przepadku poręczenia lub ściągnięciu sumy poręczenia majątkowego (art. 269 K.p.k.) ustawa daje, i to tylko pokrzywdzonemu, możliwość zaspokojenia jego roszczeń wynikających z przestępstwa, pod warunkiem że nie można uzyskać naprawienia szkody w inny sposób. Chodzi o szkodę wynikłą z przestępstwa, w związku z którym zastosowano poręczenie majątkowe. Zaspokojeniu podlegają roszczenia majątkowe, tj. odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Pokrzywdzony uzyskuje prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z chwilą, gdy Skarb Państwa stał się właścicielem wartości majątkowych lub przelanych sum z poręczenia majątkowego; zaspokojenie roszczeń następuje wówczas z majątku Skarbu Państwa. Ustawa przyznaje pokrzywdzonemu pierwszeństwo zaspokojenia z objętej przepadkiem sumy poręczenia, jeśli w inny sposób nie może uzyskać naprawienia szkody, a nie stawia mu innych warunków, w szczególności nie wymaga wcześniejszego wytoczenia powództwa cywilnego (postanowienie SA w Krakowie z dnia 17 marca 1994 r., II Akz 374/93, KZS 1994, nr 3, poz. 24).

   W tej materii są przewidziane żadne zmiany przepisów.

   Natomiast zakończone zostały prace nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk nr 965) i obecnie projekt ustawy znajduje się w Sejmie RP.

   Istota proponowanych zmian, w poruszanym tu zakresie, ma na celu stworzenie mechanizmów poprawiających skuteczność egzekucji orzeczeń sądowych.

   Proponowane zmiany w swym założeniu mają usprawnić postępowanie egzekucyjne. Do najważniejszych z nich należą zmiany dotyczące:

   - podstaw egzekucji,

   - przepisów umożliwiających wyjawienie majątku dłużnika i zdobywanie informacji o tym majątku przez komornika - art. 761 § 1 K.p.c. oraz art. 797.1 K.p.c.

   - wszczęcia egzekucji i ogólnego jej biegu,

   - dotychczasowych sposobów egzekucji,

   - wprowadzenia nowych sposobów egzekucji takich jak:

   a) możliwość sprzedaży każdej zajętej nieruchomości z wolnej ręki (dotychczas była to wyłącznie sprzedaż licytacyjna) - art. 864.1 K.p.c.,

   b) uregulowanie egzekucji z papierów wartościowych niedopuszczonych do wolnego obrotu,

   c) możliwość egzekucji z weksli przez ich sprzedaż,

   d) regulacja sprzedaży zajętego prawa, w tym z wolnej ręki,

   e) uproszczona egzekucja z nieruchomości gruntowej i budowlanej przed zakończeniem budowy - z wolnej ręki (dotychczas wyłącznie w drodze licytacji), art. 1013.3 K.p.c.,

   f) egzekucja przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, art. 1064.12-20 K.p.c.

   Założeniem ogólnym wprowadzanych zmian jest, aby uzyskanie podstawy do wszczęcia egzekucji przez wierzyciela było jak najłatwiejsze. W tym celu m.in. proponuje się rozszerzenie skuteczności tytułu wykonawczego przeciwko zbywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego (art. 789.1 K.p.c.). Przy czym wprowadza się ułatwienie dla wierzycieli, którzy posiadają tytuły egzekucyjne przeciwko zbywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, a którzy chcą prowadzić egzekucję przeciwko nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego.

   Równocześnie proponuje się wyraźne wprowadzenie do K.p.c. zasady, że zbycie lub przekształcenie dłużnika będącego osobą prawną nie ma wpływu na bieg egzekucji - art. 819.1 K.p.c.

   Ponadto proponuje się wprowadzenie instytucji tytułu wykonawczego skutecznego przeciwko wszystkim. Taki tytuł wykonawczy zgodnie z projektowanym zapisem art. 791 K.p.c. przewidziano dla prowadzenia egzekucji o wydanie ruchomości indywidualnie oznaczonej, nieruchomości lub statku albo o opróżnienie pomieszczenia.

   Z kolei w zakresie ułatwienia komornikowi uzyskania informacji o majątku dłużnika proponuje się zmianę art. 761 K.p.c. Nowe brzmienie tego przepisu wyraźnie precyzuje, od kogo komornik mógłby uzyskać informacje oraz jakiej treści. W związku z proponowanym brzmieniem art. 797.1 K.p.c., w którym przewidziano, iż wierzyciel może zlecić komornikowi poszukiwanie za wynagrodzeniem majątku dłużnika, daje to gwarancję szybkiego i skutecznego odnalezienia majątku poddającego się egzekucji.

   Proponuje się też zmianę skutków zajęcia np. rachunku bankowego. Obecne rozwiązanie zawarte w art. 890 K.p.c. umożliwia nieuczciwemu dłużnikowi usunięcie spod zajęcia znajdujących się na zajętym rachunku pieniędzy. Proponuje się więc, by wszelkie wypłaty z zajętego rachunku mogły być dokonane wyłącznie za zgodą sądu. Na postanowienie sądu odmawiające wypłaty nie będzie służyło zażalenie. Możliwość wyrażenia takiej zgody przez sąd mogłaby dotyczyć tylko wypłaty wynagrodzenia za pracę do wysokości najniższego wynagrodzenia przez okres trzech miesięcy.

   Zmiany te mają na celu z jednej strony uproszczenie postępowania egzekucyjnego, a z drugiej zapewnienie skuteczniejszej egzekucji. Ich przyjęcie i termin wejścia w życie proponowanej nowelizacji pozostają jednak poza zakresem kompetencji Ministra Sprawiedliwości.

   Wyrażam przekonanie, że opisane wyżej okoliczności wyjaśniły wątpliwości przedstawione w interpelacji.

   Łączę wyrazy szacunku

   Podsekretarz stanu

   Marek Sadowski

   Warszawa, dnia 22 kwietnia 2004 r.