IV kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 4215

w sprawie potrzeby wyrównania akcyzy na wyroby spirytusowe do poziomu obowiązującego w krajach Unii Europejskiej

   W nawiązaniu do pisma znak: SPS-0202-4215/03 z dnia 11 lipca 2003 r., przy którym przekazana została interpelacja posła Jerzego Pękały w sprawie potrzeby wyrównania akcyzy na wyroby spirytusowe do poziomu krajów Unii Europejskiej, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

   W przygotowanym w Ministerstwie Finansów Programie Naprawy Finansów Rzeczypospolitej przewidziano konieczność zmodyfikowania obecnego systemu podatku akcyzowego w celu jego dostosowania do wymogów prawa wspólnotowego. Przygotowanie nowych rozwiązań prawnych podyktowane jest ponadto koniecznością wypełnienia zobowiązań wynikających z przyjętego przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej Stanowiska negocjacyjnego w obszarze ˝Podatki˝.

   Z dniem przystąpienia do Unii Europejskiej terytorium RP stanie się częścią obszaru celnego Wspólnoty, co spowoduje, iż zniesieniu ulegną cła na towary przywożone z innych Państw Członkowskich. Zniesienie barier celnych dotyczyć jednak będzie wszystkich przywożonych towarów, w tym m.in. wyrobów akcyzowych. Powyższy fakt sprzyjać może zwiększonej konkurencji dla krajowych producentów w odniesieniu do różnych grup towarów.

   Dlatego też postrzeganie problemu otwarcia granic wyłącznie z perspektywy przemysłu spirytusowego byłoby jednostronne i nieuzasadnione, w analizowanym problemie należy więc uwzględnić szerszy aspekt zagadnienia, nie tylko w skali jednego sektora gospodarki, również należy mieć na uwadze ogólną sytuację finansów publicznych, pamiętając, iż optymalna polityka wyznaczania stawki akcyzowej jest warunkiem stałego wzrostu przychodów budżetu z tego tytułu.

   Należy wyjaśnić, iż przepisy prawa wspólnotowego określają jedynie minimalny poziom stawek podatku akcyzowego dla wyrobów akcyzowych.

   W przypadku wyrobów spirytusowych minimalna stawka unijna wynosi 550 EUR/hl 100% spirytusu zawartego w wyrobie. Jednakże każde z Państw Członkowskich ustala stawkę podatku akcyzowego w oparciu o zasady prowadzonej przez dane Państwo polityki gospodarczej, nie niższą niż minimalna, co powoduje, iż w krajach UE istnieją różnice w wysokości opodatkowania podatkiem akcyzowym tej grupy wyrobów. Przykładowo w Niemczech obowiązuje stawka podatku akcyzowego w wysokości 1303 EUR/hl 100% spirytusu, w Szwecji stawka została ustalona na poziomie 5450,16 EUR/hl 100% spirytusu. W Krajach Kandydackich - sąsiadujących z Polską: Litwie, Czechach i Słowacji stawka podatku akcyzowego od spirytusu wynosi odpowiednio: 926,8 EUR/hl 100% spirytusu, 769,23 EUR/hl 100% spirytusu oraz 597,74 EUR/hl 100% spirytusu. W Polsce, po dokonanej od października 2002 r. 30% obniżce, stawka podatku akcyzowego wynosi 4400,00 zł/hl 100% spirytusu, co stanowi 1075,4 EUR/hl 100% spirytusu. Zatem obecna stawka akcyzy w Polsce przypadająca na 0,5 l butelkę 40% wódki wynosi 8,8 zł .

   W tym miejscu chciałbym podkreślić, iż część informacji przekazanych w piśmie pana posła Jerzego Pękały dotyczących wpływów z akcyzy od wyrobów spirytusowych po obniżeniu stawki jest nieścisła. W piśmie podano, że w IV kwartale 2002 r. (bezpośrednio po obniżeniu stawki akcyzy) dochody budżetu państwa z akcyzy od wyrobów spirytusowych wzrosły o 12,3%. W rzeczywistości dochody z podatku akcyzowego od wyrobów spirytusowych w IV kwartale 2002r. były niższe o 2,8% niż te uzyskane w IV kwartale 2001r. Zwracam także uwagę, że do tej dynamiki należy odnosić się szczególnie ostrożnie. W IV kwartale 2002r. nastąpiło bowiem odbudowanie zapasów na rynku (po ich wyczerpaniu w III kwartale 2002r.) co bez wątpienia wpłynęło na wielkość wpływów z podatku akcyzowego. W piśmie podano również, że w ciągu 6 miesięcy od obniżenia stawki akcyzy na wyroby spirytusowe (tj. od października 2002r.) wpływy z akcyzy z tego tytułu wzrosły o 9,5%. W rzeczywistości wpływy z akcyzy w okresie X2002-III2003r. spadły o 6,9% w stosunku do analogicznego okresu z przełomu lat 2001/2002. Pragnę także zauważyć, że w I półroczu 2003r. wpływy z podatku akcyzowego od wyrobów spirytusowych były o 2,4% niższe od wpływów uzyskanych w I półroczu 2002r.

   Porównując zatem wpływy z podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w okresie przed obniżeniem akcyzy i w okresie po jej obniżeniu, należy zachować daleką idącą ostrożność ocen i sądów. Należy przede wszystkim wziąć pod uwagę, że w III kwartale 2002r. dochody z akcyzy spirytusowej były bardzo niskie. Wynikało to z faktu, że sprzedawcy nie chcieli nabywać wódki z akcyzą jeszcze przed jej obniżką, w związku z czym odbiło się to na dostawach na rynek przez producentów i naturalnie na wpływach z akcyzy. Wpływy z podatku akcyzowego od wyrobów spirytusowych w II półroczu 2002r. były niższe od wpływów w analogicznym okresie 2001r. o 11,3%.

   Poprawność stwierdzenia, przywołanego w przedmiotowej interpelacji, wyrażonego przez Krajową Radę Przetwórstwa Spirytusu, w kwestii wyhamowania tendencji wzrostowej we wpływach z podatku akcyzowego nie jest do końca oczywista. Wprawdzie analiza danych miesięcznych wskazuje, że w I kwartale 2003r. dynamika wpływów z podatku akcyzowego od wyrobów spirytusowych była dość nierówna. Ogólnie wpływy były mniejsze niż w analogicznych miesiącach 2002r. (szczególnie w lutym). Nie można jednakże wysnuwać na tej podstawie wniosków co do ogólnej tendencji na rynku. Na podstawie danych miesięcznych za I półrocze br. można stwierdzić, że w maju i czerwcu br. wystąpiła wysoka dynamika dochodów z akcyzy spirytusowej w porównaniu do analogicznych miesięcy ubiegłego roku. Obserwowany okres jest jednak zbyt krótki, aby stwierdzić, czy tendencja ta ma charakter trwały.

   Celem przeprowadzonej, od października 2002 r., obniżki akcyzy na wyroby spirytusowe było zmniejszenie szarej strefy i wzrost legalnej sprzedaży, nie zaś wzrost spożycia wyrobów spirytusowych. W chwili obecnej Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) prowadzi badania nt. wpływu obniżenia stawki akcyzy na wyroby spirytusowe, na spożycie tych wyrobów i na ograniczenie szarej strefy. Wyniki będą znane w trakcie najbliższych tygodni i w naszej opinii będą mogły dać odpowiedź na pytanie odnośnie efektywności obniżenia stawki akcyzy w walce z szarą strefą. Z informacji posiadanych przez Ministerstwo Finansów, zebranych na podstawie ankiet z wybranych urzędów celnych wynika, że przemyt alkoholi wysokoprocentowych uległ znacznemu obniżeniu. W niektórych przypadkach spadek przemytu był znaczny. W związku z tymi informacjami oraz biorąc pod uwagę 27% wzrost dostaw wyrobów spirytusowych na rynek w I kwartale br., twierdzenie pojawiające się w interpelacji, mówiące o niedostatecznym obniżeniu stawki akcyzy i w związku z tym tylko nieznacznym zmniejszeniu szarej strefy jest nieuprawnione.

   Z przedstawionych powyżej danych wynika, iż jeden z celów obniżenia stawki został na pewno osiągnięty, tj. zwiększenie legalnej sprzedaży wyrobów spirytusowych.

   Należy również wziąć pod uwagę fakt, że istnieje część szarej strefy na rynku wyrobów spirytusowych, na którą obniżanie stawki akcyzy wpływać będzie w stopniu niewielkim. Chodzi tu głównie o przemyt i handel artykułami spirytusowymi na wielką skalę, który organizują duże grupy przestępcze o charakterze mafijnym. Ograniczenie takiej działalności można osiągnąć jedynie za pomocą działań prowadzonych przez wyspecjalizowane służby mundurowe (służba celna, policja itp.) oraz przez wzmożone działania kontrolne administracji skarbowej. Ponadto należy zauważyć, iż nasza granica wschodnia stanie się granicą Unii Europejskiej, w związku z czym należy spodziewać się zmniejszenia nielegalnego przemytu alkoholu za względu na uszczelnienie granicy.

   W interpelacji zasugerowano, że po otwarciu granicy z krajami Unii Europejskiej wzrośnie przywóz do Polski tańszej i jakościowo gorszej wódki oraz że nasz przemysł spirytusowy będzie poddany nierównej konkurencji ze strony whisky czy koniaków. Wyrażając wątpliwość, że wódki w krajach Unii Europejskiej są gorszej jakości niż w Polsce, należy stwierdzić, iż legalny przywóz koniaków i whisky w celu wprowadzenia do obrotu będzie objęty taką samą stawką akcyzy jak wyroby polskie. W takim więc przypadku stawka akcyzy jest neutralna wobec konkurencyjności polskich producentów. Konkurencją dla sprowadzanych wyrobów spirytusowych może być natomiast legalny import alkoholu przez osoby fizyczne - na własne potrzeby. Należy jednakże zauważyć, że problem ten raczej będzie dotyczył tylko części Polski (obszary przygraniczne), nie zaś całego kraju. Dalsze zaś obniżanie stawki akcyzy na wyroby spirytusowe mogłoby doprowadzić do zwiększenia spożycia wyrobów spirytusowych. Wzrost ten z pewnością nie jest pożądany ze względów społecznych, jak i ekonomicznych.

   Poruszona w interpelacji kwestia sytuacji finansowej gorzelni może, w mojej opinii, ulec wkrótce znacznej poprawie. Ma to związek ze spodziewanym wejściem w życie ustawy o biokomponentach stosowanych w paliwach ciekłych i biopaliwach ciekłych. Jeśli ustawa ta zostanie uchwalona, gorzelnie będą miały zapewnione zamówienia na produkcję bezwodnego spirytusu.

   Niemniej w kontekście niższych stawek akcyzy na wyroby spirytusowe w krajach sąsiadujących, jak również w sytuacji zniesienia stawek celnych (po otwarciu granic), uzasadnione są obawy polskich producentów, iż konkurencyjność branży spirytusowej może się obniżyć, a spodziewana sytuacja na rynku wyrobów spirytusowych z pewnością wymusi restrukturyzację obecnie funkcjonujących zakładów. Należy jednak zauważyć, że akcesja Polski do Unii Europejskiej i funkcjonowanie w warunkach jednolitego, wspólnego rynku w UE stworzy jej obywatelom możliwość urzeczywistnienia zasady swobodnego przepływu osób, a zatem można przypuszczać, że przyniesie ona poprawę sytuacji na rynku pracy.

   Przedstawiając powyższe, należy podkreślić, że w warunkach spowodowanego z jednej strony ożywienia legalnego rynku sprzedaży wyrobów spirytusowych w wyniku stosowania obniżonej o 30% stawki akcyzy, przy obserwowanym spadku dochodów budżetowych w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, aktualnie kolejna znacząca obniżka podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe nie powinna być wprowadzana, ponieważ obarczona jest ryzykiem obniżenia dochodów budżetowych z tego tytułu.

   Niemniej, mając na uwadze ewentualny niekorzystny wpływ przystąpienia Polski do Unii Europejskiej na funkcjonowanie krajowego przemysłu spirytusowego, Ministerstwo Finansów analizuje na bieżąco sytuację na tym rynku, aby zapewnić rozwiązania, które umożliwią konkurencyjność krajowych producentów wyrobów spirytusowych.

   Podsekretarz stanu

   Jan Czekaj

   Warszawa, dnia 5 sierpnia 2003 r.