IV kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 8392

w sprawie niespójności prawa upadłościowego i przepisów egzekucyjnych skutkującej niewywiązaniem się organów władzy publicznej z umowy zawartej z gminą Zabierzów o nabycie w drodze licytacji nieruchomości przedsiębiorstwa KAMEX

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację Pana Posła Józefa Krzyworzeki z dnia 7 października 2004 r., dotyczącą niespójności prawa upadłościowego i przepisów o egzekucji uprzejmie przedstawiam, co następuje.

   W toku egzekucji przeciwko dłużnikowi ˝Kamex˝ Spółce z. o.o. w Zabierzowie doszło do sprzedaży przez licytację publiczną, która odbyła się dnia 3 kwietnia 2003 r., nieruchomości należącej do tegoż dłużnika. Nabywcą nieruchomości, za cenę 1.281.750 zł, była Gmina Zabierzów. Postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2003 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa - Krowodrzy w Krakowie, w sprawie sygn. akt I Co 2387/01, dokonał przybicia na rzecz Gminy Zabierzów. Zapadłe postanowienie, wbrew treści art. 990 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.), nie zawierało wszystkich niezbędnych elementów, to jest daty przetargu i ceny nabycia.

   Zażalenie na powyższe orzeczenie złożyła w dniu 17 kwietnia 2003 r. Gmina Zabierzów, jednak wobec nieuiszczenia wpisu zostało ono odrzucone postanowieniem Sądu Rejonowego dla Krakowa - Krowodrzy z dnia 25 czerwca 2003 r.

   Po uprawomocnieniu się tegoż postanowienia wezwano Gminę Zabierzów do uiszczenia ceny nabycia nieruchomości w dniu 6 października 2003 r. Gmina Zabierzów dokonała wpłaty ceny nabycia w dniu 20 października 2003 r.

   W dalszym toku sprawy Sąd Rejonowy dla Krakowa - Krowodrzy wydał w dniu 16 stycznia 2004 r. postanowienie o przysądzeniu własności na rzecz Gminy Zabierzów, które zostało zaskarżone zażaleniem przez wierzyciela Marka Hajto oraz dłużnika ˝Kamex˝ Spółkę z. o.o. w Zabierzowie. Ostatecznie dłużnik cofnął zażalenie. Dnia 8 września 2004 r. akta sprawy zostały przedstawione wraz z zażaleniem wierzyciela Sądowi Okręgowemu w Krakowie. Do chwili obecnej zażalenie nie zostało rozpoznane.

   W międzyczasie, w dniu 10 lipca 2003 r., w sprawie sygn. akt U 117/03, doszło do ogłoszenia upadłości dłużnika ˝Kamex˝ Spółki z o.o. w Zabierzowie przez Sąd Rejonowy dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie. Postępowanie upadłościowe toczy się na podstawie przepisów rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe (tekst jedn. Dz.U. z 1991 r., Nr 118, poz. 512 ze zm.). W toku tego postępowania syndyk masy upadłości objął spisem inwentarza nieruchomość będącą przedmiotem opisanej egzekucji. Mając na uwadze, że postanowienie o przysądzeniu własności nie jest prawomocne, syndyk sprzedając przedsiębiorstwo dłużnika, wyłączył z niego przedmiotową nieruchomość.

   Komornik, prowadzący egzekucję z nieruchomości, przekazał syndykowi masy upadłości ˝Kamex˝ Spółki z o.o. w Zabierzowie kwotę uzyskaną z licytacji tej nieruchomości. W chwili obecnej znajduje się ona w masie upadłości, w dyspozycji syndyka, który złożył ją na oprocentowanym rachunku bankowym. Po rozstrzygnięciu kwestii przysądzenia własności syndyk, w zależności od jego wyniku, albo zwróci kwotę uzyskaną na licytacji, albo też wyda nabywcy przedmiotową nieruchomość. Dalsze czynności zależą zatem od rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Krakowie zażalenia na postanowienie Sądu Rejonowego dla Krakowa - Krowodrzy o przysądzeniu własności z dnia 16 stycznia 2004 r.

   Sytuacja, jaka zaistniała w przedmiotowej sprawie, mianowicie że w toku postępowania egzekucyjnego doszło do ogłoszenia upadłości dłużnika, nie należy do wyjątkowych. Z reguły ogłoszenie upadłości poprzedzone jest szeregiem egzekucji, wszczynanych przez wierzycieli przeciwko dłużnikowi nadmiernie zadłużonemu, który zaprzestał spłacać na bieżąco swoje zobowiązania.

   Ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy powoduje w naszym prawie daleko idące skutki w różnych dziedzinach jego funkcjonowania, zwłaszcza w zakresie możliwości dochodzenia roszczeń wierzycieli od upadłego.

   W odniesieniu do poruszonej przez Pana Posła w interpelacji niespójności przepisów o postępowaniu egzekucyjnym i upadłościowym w kontekście zasad zaspokajania wierzycieli posiadających zabezpieczenie rzeczowe na majątku dłużnika informuję, że Prawo upadłościowe z 1934 r. przyznawało takim wierzycielom w postępowaniu upadłościowym tzw. prawo odrębności, czyli prawo do zaspokojenia się z przedmiotu zabezpieczenia (rzeczy obciążonej hipoteką, zastawem itp.) poza podziałem funduszów masy upadłości w drodze egzekucji prowadzonej przez wierzyciela, skierowanej do tegoż przedmiotu. Prawo odrębności wyrażało się również w tym, że w przypadku egzekucyjnej sprzedaży przez syndyka nieruchomości obciążonej hipoteką uzyskana suma była dzielona poza postępowaniem upadłościowym.

   Nowelizacja Prawa upadłościowego ustawą z dnia 31 lipca 1997 r. o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe i niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 117, poz.751) zlikwidowała prawo odrębności, wprowadzając w jego miejsce prawo zabezpieczonego wierzyciela do zaspokojenia się w ramach ogólnego podziału funduszów masy upadłości zgodnie z art. 204 Prawa upadłościowego, w uprzywilejowanej kategorii 2a i 2b. Jest to więc zaspokojenie nie z przedmiotu zabezpieczenia, lecz z ogólnych funduszów masy upadłości. Wierzyciel zabezpieczony rzeczowo został jednocześnie w zasadzie pozbawiony prawa prowadzenia egzekucji skierowanej do przedmiotu zabezpieczenia. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 63§1 Prawa upadłościowego postępowanie egzekucyjne, wszczęte przed ogłoszeniem upadłości przeciwko upadłemu w poszukiwaniu jego długu osobistego, będzie zawieszone z ogłoszeniem upadłości. Będzie ono umorzone z mocy prawa po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Według § 2 tego artykułu sumy uzyskane w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym, a jeszcze niewydane, podlegają przekazaniu do masy upadłości. Zakaz egzekucji nie dotyczy tylko wierzytelności niemających w ogóle osobistego charakteru, czyli wierzytelności, co do których upadły ponosi wyłącznie rzeczową odpowiedzialność, nie będąc jednocześnie dłużnikiem osobistym. Jednakże nawet w takiej sytuacji wyegzekwowane w postępowaniu egzekucyjnym sumy podlegają przelaniu do masy upadłości i dzielone są według przepisów Prawa upadłościowego o podziale funduszów masy - art. 203 i następne. Tak znowelizowane przepisy Prawa upadłościowego z 1934 r. mają zastosowanie do postępowania upadłościowego ˝Kamex˝ w Zabierzowie.

   Wierzytelności podlegające zaspokojeniu w drodze podziału funduszów masy są podzielone na kategorie, a zaspokajanie poszczególnych kategorii opiera się na zasadzie uprzywilejowania, co oznacza, że jeżeli suma przeznaczona do podziału nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności, należności dalszej kategorii zaspokaja się dopiero po zaspokojeniu w całości należności poprzedzającej kategorii (art. 206 in initio Prawa upadłościowego). W ramach natomiast każdej z kategorii obowiązuje zasada proporcjonalności, według której, gdy majątek nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności tej samej kategorii, należności te zaspokaja się stosunkowo do wysokości każdej z nich (art. 206 in fine Prawa upadłościowego). Kategorie zaspokajania wierzytelności reguluje art. 204 § 1 Prawa upadłościowego. Wierzytelności zabezpieczone w sposób prawnorzeczowy (na przykład hipoteką) zaliczone są do kategorii 2a i 2b. Inną kolejność zaspokajania takich wierzytelności z kwoty uzyskanej z egzekucji, przewiduje Kodeks postępowania cywilnego (art. 1025). Niewątpliwie według kolejności zaspokajania uregulowanej w Kodeksie postępowania cywilnego wierzytelność zabezpieczona hipotecznie, pomimo że wymieniona jest w kategorii 5, miałaby większą szansę zaspokojenia z sumy uzyskanej z egzekucji aniżeli według kolejności wynikającej z przepisów Prawa upadłościowego, ze względu na ilość i rozmiar wierzytelności podlegających zaspokojeniu w wyższych kategoriach (na przykład koszty postępowania upadłościowego).

   Pragnę poinformować, że w dniu 1 października 2003 r. weszła w życie ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2003 r. Nr 60, poz. 535). Zaznaczyć jednak należy, że w sprawach, w których ogłoszono upadłość przed dniem wejścia w życie tego aktu prawnego, stosuje się przepisy dotychczasowe. Rozwiązania nowej ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze przywracają wierzycielom, którzy przed ogłoszeniem upadłości dłużnika uzyskali rzeczowe zabezpieczenie swych wierzytelności, tzw. prawo odrębności, czyli prawo zaspokojenia się z rzeczy lub praw stanowiących przedmiot danego zabezpieczenia poza podziałem ogólnych funduszów masy upadłości. Stanowi o tym przepis art. 336, według którego sumy uzyskane ze zbycia rzeczy i praw obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym i hipoteką morską przeznacza się na zaspokojenie wierzycieli, których wierzytelności były zabezpieczone na zbytych rzeczach lub prawach z zachowaniem przepisów ustawy. Kwoty pozostałe po zaspokojeniu tych wierzytelności wchodzą do funduszów masy upadłości.

   Biorąc pod uwagę wskazaną treść przepisów Prawa upadłościowego i naprawczego, nie widzę potrzeby podjęcia inicjatywy legislacyjnej, zaproponowanej przez Pana Posła w interpelacji.

   W pełni rozumiem oczekiwania Gminy Zabierzów jak najszybszego wydania na jej rzecz nieruchomości, zwłaszcza że kwota wyasygnowana na jej nabycie jest znaczna. Pragnę jednak zauważyć, że Sąd Rejonowy dla Krakowa - Krowodrzy, prowadzący nadzór nad egzekucją z nieruchomości, nie miał wpływu na fakt ogłoszenia upadłości dłużnika.

   Jako Minister Sprawiedliwości sprawuję zwierzchni nadzór nad działalnością administracyjną sądów. W ramach wykonywania tego nadzoru nie posiadam uprawnień do podjęcia interwencji w celu przekazania Gminie Zabierzów przedmiotowej nieruchomości. Stosownie do art. 999 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego dopiero prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywcę i jest tytułem egzekucyjnym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości. Aktualnie postanowienie Sądu Rejonowego dla Krakowa - Krowodrzy o przysądzeniu własności na rzecz Gminy Zabierzów z dnia 16 stycznia 2004 r. jest nieprawomocne, a jego zasadność podważa wierzyciel w drodze zażalenia. Zgodnie z konstytucyjną zasadą niezawisłości sędziowskiej Minister Sprawiedliwości nie jest uprawniony w ramach nadzoru nad działalnością administracyjną sądów do kontroli merytorycznych decyzji sądu. Dlatego wyłącznie na drodze nadzoru judykacyjnego zbadane mogą zostać zarzuty sformułowane w zażaleniu.

   Sekretarz stanu

   Andrzej Grzelak

   Warszawa, dnia 2 listopada 2004 r.