IV kadencja

Odpowiedź prokuratora krajowego, zastępcy prokuratora generalnego

na zapytanie nr 3350

w sprawie prawidłowości interpretacji przepisów prawa podatkowego na przykładzie postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w Limanowej w 2003 r.

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na zapytanie Pana Posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Zbigniewa Wassermanna z dnia 8 września 2004 r. Nr SPS-2003-3350/04 w sprawie prawidłowości interpretacji przepisów prawa podatkowego na przykładzie postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w Limanowej w roku 2003 w sprawie sygn. Ds 378/03, uprzejmie przedstawiam sygnalizowane w skierowanym do Pana Marszałka piśmie Prokuratury Krajowej z dnia 7 października 2004 r. Nr PR III Ko 2882/04 stanowisko w kwestii roli i zadań komornika w postępowaniu egzekucyjnym.

   Punktem wyjścia rozważań w tym przedmiocie są przepisy ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zm.), obowiązujące do dnia 30 kwietnia 2004 r., które określały podmiot oraz przedmiot tego podatku.

   Przepis art. 12a tej ustawy stanowił, że organy egzekucyjne określone w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161 ze zm.) oraz komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne, w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego, są płatnikami podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego od sprzedaży, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów.

   Towarem w rozumieniu art. 4 pkt 1 powołanej wyżej ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. były zarówno rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki, budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności określonych w jej art. 2, które wymienione zostały w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej.

   Nie ulega wątpliwości, że nieruchomość będąca w użytkowaniu wieczystym dłużnika Krzysztofa Holendra, w stosunku do której prowadzona była sprzedaż w drodze licytacji, była towarem w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy.

   W myśl art. 921 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego egzekucja z nieruchomości należy do komornika sądu, w którego okręgu nieruchomość jest położona. Przede wszystkim wszczyna on egzekucję na żądanie wierzyciela, dokonuje opisu i oszacowania nieruchomości oraz pod nadzorem sądu prowadzi licytację, przyjmując rękojmię od przystępującego do przetargu (art. 962 k.p.c.), podając do publicznej wiadomości informacje o przedmiocie przetargu (art. 973 k.p.c.) i faktycznie go przeprowadzając. Zamknięcie przetargu nie powoduje jednak nabycia nieruchomości przez licytanta. Czynności prowadzących do nabycia prawa własności dokonuje bowiem inny organ egzekucyjny, którym jest sąd. Dokonuje on przybicia na rzecz osoby, która na przetargu zaoferowała najwyższą cenę (art. 987 k.p.c.) i która dopiero po spełnieniu warunków licytacji zyskuje prawo do przysądzenia na jej rzecz własności (art. 995 k.p.c.).

   Postanowienie o przysądzeniu własności wydaje także sąd i dopiero to właśnie postanowienie, po uprzednim uprawomocnieniu się, przenosi własność nieruchomości na nabywcę.

   Z przytoczonych przepisów wynika, że w przypadku sprzedaży nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym komornik nie dokonuje czynności egzekucyjnych, które prowadziłyby bezpośrednio do przeniesienia własności nieruchomości, lecz czynności czysto technicznych, zaś samej sprzedaży dokonuje sąd jako inny organ egzekucyjny.

   Dlatego też nie można podzielić wyrażonego w zapytaniu poselskim poglądu prawnego, że w przypadku sprzedaży nieruchomości w drodze licytacji komornik był płatnikiem podatku od towarów i usług w rozumieniu art. 12a ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym.

   Komornik dokonując czynności egzekucyjnych działa we własnym imieniu (art. 758 k.p.c.), ale na rachunek wierzyciela (art. 798 i art. 1031 k.p.c.). Zgodnie zaś z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług obowiązek podatkowy ciążył na osobach prawnych, jednostkach organizacyjnych niemających osobowości prawnej oraz na osobach fizycznych mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wykonują we własnym imieniu i na własny rachunek czynności podlegające opodatkowaniu.

   Ponadto należy podnieść, że prowadząc egzekucję komornik nie ma prawnych możliwości dokonywania czynności płatnika, czyli obliczania i pobrania podatku oraz wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

   Zgodnie z art. 1023 k.p.c. organ egzekucyjny sporządza plan podziału pomiędzy wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości także wtedy, gdy suma uzyskana nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli, a art. 1025 k.p.c. określa kolejność zaspokojenia wierzycieli. Przepisy k.p.c. nie przewidują natomiast możliwości wyłączenia z kwoty uzyskanej z egzekucji podatku od towarów i usług.

   W toku egzekucji z nieruchomości komornik nie dysponuje faktycznie kwotami uzyskanymi ze sprzedaży, gdyż kwota rękojmi, która wpływa na jego rachunek, musi zostać w całości przekazana na konto sum depozytowych sądu. W tej sytuacji komornik nie ma ani prawnych, ani faktycznych podstaw do pobrania kwoty podatku i wpłacenia jej na rachunek urzędu skarbowego. Gdyby zaś podjął działania mające na celu pobranie kwoty podatku i odprowadzenie jej do urzędu skarbowego, działałby bezprawnie, względnie musiałby uiścić kwotę należną z tytułu podatku VAT z własnych środków finansowych bez jakichkolwiek gwarancji ich odzyskania w bliżej określonym terminie.

   Skoro zaś ustawa o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym nie nakładała na inne organy egzekucyjne określone w kodeksie postępowania cywilnego, tj. na sąd, obowiązków płatnika, to w związku ze sprzedażą nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym ani komornik, ani sąd nie jest zobowiązany do obliczenia, pobrania i odprowadzenia do właściwego urzędu skarbowego należnego podatku VAT.

   Stanowisko takie wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 18 grudnia 2003 r. sygn. akt I SA/Łd 8/02. Podobnie w poruszonych kwestiach wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny także w wyroku z dnia 20 września 1999 r. sygn. akt I SA/Ka 65/98 oraz z dnia 8 maja 1998 r. sygn. I SA/Lu 398/97.

   Podnieść też należy, że z pisma Prokuratury Apelacyjnej w Krakowie z dnia 2 grudnia 2004 roku Nr Ap I Dsn 38/04/NS wynika, iż w ramach czynności przeprowadzonych w trybie art. 327 § 3 k.p.k. przez Prokuraturę Rejonową w Limanowej w sprawie I Dsn 38/04/S przesłuchano w charakterze świadka dyrektora Izby Skarbowej w Krakowie, autora pisma z dnia 20 marca 1998 r. skierowanego do Komornika Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w innej sprawie, zawierającego wskazania odnośnie do zasad stosowania przez organy egzekucyjne przepisów cytowanej ustawy o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym w związku ze sprzedażą nieruchomości.

   Zeznał on, że przedstawiona w tym piśmie interpretacja przepisów ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym, iż w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym sprzedaży nieruchomości ani komornik, ani sąd nie są zobowiązani do obliczania, pobrania i odprowadzenia do właściwego urzędu skarbowego należnego podatku VAT, była w latach 1997-2004 powszechnie obowiązująca na terenie całego kraju.

   Uznał on również za nieuzasadniony zaprezentowany w zapytaniu poselskim pogląd prawny o obowiązku płacenia przez komornika podatku VAT w takim postępowaniu.

   Przeprowadzone czynności - w ocenie Prokuratury Apelacyjnej w Krakowie, podzielonej przez Biuro Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej - nie dostarczyły podstaw do podjęcia na nowo umorzonego śledztwa w sprawie Ds 378/03/S niedopełnienia obowiązków w latach 2001-2002 przez Komornika Sądu Rejonowego w Gorlicach przez dokonanie w toku postępowania egzekucyjnego sprzedaży budynku i nieruchomości należących do Krzysztofa Holendra niezgodnie z wyceną biegłego po zaniżonej cenie, tj. o czyn z art. 231 § 1 k.k. - wobec braku ustawowych znamion czynu zabronionego.

   Podkreślono przy tym, że podnoszone przez Krzysztofa Holendra zarzuty dotyczące nieprawidłowości postępowania egzekucyjnego były rozpoznawane przez Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, który postanowieniem z dnia 21 listopada 2002 r. sygn. akt I CZ 632/02 oddalił zażalenie dłużnika Krzysztofa Holendra na postanowienie Sądu Rejonowego w Gorlicach z dnia 5 czerwca 2002 r. sygn. akt I Co 595/01 w przedmiocie udzielenia przybicia, uznając, że przebieg przetargu był prawidłowy.

   Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 16 lipca 2003 r. sygn. akt III CK 170/03 odrzucił kasację Krzysztofa Holendra na powyższe postanowienie.

   Z poważaniem

   Prokurator krajowy

   Karol Napierski

   Warszawa, dnia 24 grudnia 2004 r.