IV kadencja

Odpowiedź ministra sprawiedliwości

na interpelację nr 1402

w sprawie pomocy udzielanej osobom opuszczającym placówki resocjalizacyjne

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na przesłaną przy piśmie z dnia 28 maja 2002 r. nr SPS-0202-1402/02 interpelację poselską pani Małgorzaty Rohde w sprawie pomocy udzielanej osobom opuszczającym placówki resocjalizacyjne uprzejmie przedstawiam, co następuje.

   Ministerstwo Sprawiedliwości podejmuje szereg działań mających na celu ułatwienie społecznej readaptacji osobom pozbawionym wolności oraz zwalnianych z zakładów karnych i aresztów śledczych, dążąc do zapewnienia im i ich rodzinom, w miarę możliwości, odpowiednich warunków życia, zakwaterowania, pracy, nauki lub leczenia. Pomoc skierowana jest przede wszystkim do tych osób, które z uwagi na stan zdrowia, podeszły wiek, kalectwo, trudną sytuację życiową lub rodzinną nie są w stanie przezwyciężyć trudności związanych z zapewnieniem sobie i najbliższej rodzinie podstawowych warunków egzystencji oraz zaspokoić uzasadnionych potrzeb życiowych.

   Działalność w zakresie społecznej readaptacji skazanych finansowana jest z funduszu pomocy postpenitencjarnej utworzonego na podstawie art. 43 Kodeksu karnego wykonawczego, którego przychodami są przede wszystkim środki pochodzące z potrąceń w wysokości 10% wynagrodzenia za pracę osób skazanych na karę pozbawienia wolności, a zatem jego wysokość uzależniona jest od poziomu zatrudnienia osób przebywających w jednostkach penitencjarnych.

   W roku 2001 wpływy do funduszu pomocy postpenitencjarnej wynosiły łącznie 6 262 000 zł. Zgodnie z rocznym planem podziału środków z funduszu na 2001 r., zaopiniowanym pozytywnie przez Radę Główną ds. Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym, przekazano na rzecz podmiotów realizujących zadania związane z udzielaniem pomocy skazanym następujące kwoty:

   - Centralny Zarząd Służby Więziennej - 3 361 000 zł (54% ogółu środków),

   - sądy rejonowe - 1 843 000 zł (29% ogółu środków),

   - organizacje pozarządowe - 1 059 000 zł (17% ogółu środków).

   W roku 2001 Służba Więzienna stosowała w miarę możliwości wszystkie formy pomocy postpenitencjalnej przewidziane w § 5 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 18 września 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu udzielania pomocy osobom pozbawionym wolności oraz zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz ich rodzinom, a także pokrzywdzonym przestępstwem i ich rodzinom, jak również szczegółowych zasad i trybu tworzenia funduszu pomocy postpenitencjarnej oraz przeznaczenia środków z tego funduszu na taką pomoc (DzU nr 124, poz. 823). Przekazane środki finansowe przeznaczone zostały nie tylko na świadczenia pieniężne (zapomogi) i rzeczowe (odzież, obuwie, żywność, bilety kredytowe, lecz w znacznej części na pokrycie kosztów zakwaterowania, porad prawnych, psychologicznych i zawodowych, kursy zawodowe, szkolenie w zakresie aktywnego poszukiwania pracy w więziennych klubach pracy, programy aktywizacji zawodowej lub społecznej realizowane poza klubami pracy, a także specjalistycznego leczenia i rehabilitacji zdrowotnej.

   Szczegółowe wykorzystanie środków pomocy postpenitencjarnej i realizację poszczególnych form przygotowania do readaptacji społecznej skazanych przez Służbę Więzienną w 2001 r. obrazuje poniższa tabela:

Pomoc osobom pozbawionym wolności i zwalnianym z zakładów karnych oraz aresztów śledczych, realizowana ze środków funduszu pomocy postpenitencjarnej
Rodzaj świadczenia: formy pomocy wymienione w § 5 rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 18 września 1998 r. (DzU z 1998 r. nr 124, poz. 823)			Liczba świadczeń bądź liczba uczestników	Wartość udzielonej pomocy (w zł)	Średnia wartość świadczenia (w zł)
01	pkt 1	świadczenia pieniężne (zapomogi)	44 314	2 208 661	49,8
02	pkt 2	świadczenia rzeczowe (odzież, obuwie, żywność)	18 043	980 887	56,7
03	pkt 3	czynsze i zakwaterowanie	80	11 559	144,5
04	pkt 4	porady prawne, psychologiczne lub zawodowe (zlecane podmiotom spoza SW, za odpłatnością)	34	3 352	98,6
05	pkt 5	1. kursy zawodowe (liczba kursów 33) 2. szkolenia w zakresie aktywnego poszukiwania pracy w więziennym klubie pracy*) w 41 jednostkach, dla 99 grup i 1275 uczestników, 3. autorskie programy aktywizacji zawodowej lub społecznej*) realizowane poza klubem pracy w 49 jednostkach dla 126 grup i 2128 uczestników (*) dane w poz. 2 i 3 wykazano w wierszu "inne")	478	192 038	401,7
06	pkt 6	koszty związane ze specjalistycznym leczeniem i rehabilitacją zdrowotną	181	11 104	61,3
07	pkt 7	1. bilety kredytowe PKP 2. inne przejazdy do miejsca zamieszkania lub pobytu	14 909 653	193 945 3 071	13,0 4,7
08	pkt 8	dowody osobiste	4 663	163 350	35,0
09	Inne, w tym szkolenia, wiersz 05 pkt 2 i 3		3 460	33 393	9,6
Ogółem suma z wierszy 01-09			86 815	3 801 360	43,8

   Na rzecz sądów rejonowych w 2001 r. przekazano z funduszu pomocy postpenitencjarnej łączną kwotę 1 843 000 zł. Zadania związane z udzielaniem pomocy osobom zwalnianym z jednostek penitencjarnych i ich rodzinom były realizowane przede wszystkim przez kuratorów sądowych. Przydzielane środki finansowe przeznaczono w szczególności na pokrycie kosztów kursów zawodowych, czasowego zakwaterowania i opłacanie zaległych czynszów. W mniejszym zakresie niż w poprzednich latach środki z funduszu pomocy postpenitencjarnej przeznaczone były na finansowanie świadczeń niematerialnych (zakup odzieży, żywności, lekarstw). Natomiast świadczenia pieniężne w postaci zapomóg wypłacano w wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych wypadkach i przede wszystkim na rzecz rodzin osób pozbawionych wolności lub zwolnionych z jednostek penitencjarnych.

   Realizując zadania w zakresie społecznej readaptacji skazanych, Ministerstwo Sprawiedliwości w 2001 r. udzieliło dotacji na rzecz 37 organizacji pozarządowych w łącznej kwocie 1 059 000 zł. Udzielając dotacji, wspierano przede wszystkim programy mające celu aktywizację i usamodzielnienie się skazanych zwalnianych z jednostek penitencjarnych.

   W pozostałym zakresie dotacje przeznaczone były w szczególności na wyżywienie, zakwaterowanie skazanych i ich rodzin oraz zorganizowane poradnictwo prawne, psychologiczne lub zawodowe.

   Trudna sytuacja społeczno-gospodarcza kraju, a w szczególności istniejące bezrobocie oraz wzrost liczby osób osadzonych w jednostkach penitencjarnych powoduje zwiększenie liczby osób potrzebujących pomocy postpenitencjarnej. Tym niekorzystnym zjawiskom towarzyszy zmniejszenie zatrudnienia odpłatnego skazanych w jednostkach penitencjarnych, czego skutkiem jest zmniejszenie wpływów do funduszu pomocy postpenitencjarnej. Przewidywane wpływy środków pieniężnych w 2002 r. wynosić będą ok. 5 500 000 zł.

   Istniejąca sytuacja niekorzystnie ogranicza możliwości udzielania pomocy z zakresu aktywnego przygotowania skazanych do readaptacji społecznej, które są najbardziej kosztowne, zaś wymusza podejmowanie działań mających na celu zapewnienie osobom osadzonym i zwalnianym z jednostek penitencjarnych oraz ich rodzinom podstawowych warunków egzystencji.

   Mając świadomość skali potrzeb w zakresie społecznej readaptacji skazanych oraz ograniczone możliwości ich finansowania z funduszu pomocy postpenitencjarnej, Ministerstwo Sprawiedliwości podejmuje działania wspierające działalność organizacji pozarządowych mającą w szczególności na celu aktywizację i usamodzielnienie osób zwalnianych z jednostek penitencjarnych.

   W dniu 21 czerwca 2001 r. zostało zorganizowane wspólnie z Radą Główną ds. Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym spotkanie przedstawicieli 45 organizacji pozarządowych z terenu całego kraju, działających na rzecz skazanych i ich rodzin oraz ofiar przestępstw. W toku spotkania wskazano na potrzebę podejmowania działań na rzecz usamodzielnienia się i aktywizacji zawodowej skazanych oraz wskazano na konieczność i możliwości ich finansowania ze środków pozabudżetowych.

   Organizację takiego spotkania przewiduje się także w II półroczu 2002 r.

   Ministerstwo Sprawiedliwości podjęło także działania polegające na pozyskiwaniu informacji o możliwościach finansowania programów organizacji pozarządowych mających na celu ułatwienie społecznej readaptacji skazanych. Przedstawiciel Ministerstwa Sprawiedliwości uczestniczył w spotkaniu zorganizowanym przez Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych, czego wynikiem było poinformowanie organizacji pozarządowych współpracujących z resortem sprawiedliwości o możliwości ubiegania się o dotację ze środków programu Phare Access 2000. Podobne działania podejmowane będą nadal w przyszłości. Niezależnie od formy pomocy z funduszu pomocy postpenitencjarnej zadania z zakresu przygotowania skazanych do życia po zwolnieniu realizują kuratorzy sądowi w trybie art. 164 § 1 i 2 K.k.w.

   Po ustaleniu przez sąd penitencjarny okresu niezbędnego na przygotowanie skazanego do życia po zwolnieniu kurator sądowy współdziała z odpowiednimi służbami penitencjarnymi zakładów karnych oraz ze wskazanymi w opracowywaniu części planu zwolnieniowego. Działania kuratora polegają m.in. na ustaleniu, w wyniku przeprowadzonego wywiadu środowiskowego w rodzinie skazanego, jakiego rodzaju trudności może napotkać skazany po wyjściu na wolność i w jaki sposób można udzielić pomocy. W polanach wolnościowych rozpoznaniu podlegają również potrzeby związane z zapewnieniem miejsca pracy i pomocy społecznej.

   W 2001 r. w trybie art. 164 K.k.w. przygotowano do życia po zwolnieniu z zakładów karnych 976 skazanych, przy czym największą liczbę zanotowano w okręgu częstochowskim (177 skazanych) i poznańskim (162 skazanych).

   Ministerstwo Sprawiedliwości nadal podejmować będzie działania mające na celu ułatwienie społecznej readaptacji skazanych w miarę możliwości finansowych i organizacyjnych.

   Działania te muszą jednak być wspierane działalnością organizacji pozarządowych oraz właściwych organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, które zgodnie z treścią art. 41 § 1 i 2 K.k.w. zobowiązane są do podejmowania działań mających na celu zapobieżenie powrotowi do przestępstwa skazanych, udzielanie im oraz ich rodzinom niezbędnej pomocy, zwłaszcza materialnej, medycznej, w znalezieniu pracy i zakwaterowania, a także porad prawnych.

   Z wyrazami szacunku

   Minister

   Barbara Piwnik

   Warszawa, dnia 19 czerwca 2002 r.