IV kadencja

Odpowiedź ministra edukacji narodowej i sportu

na interpelację nr 3149

w sprawie nauczania religii/etyki w szkołach publicznych

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z interpelacją pani posłanki Małgorzaty Winiarczyk-Kossakowskiej w sprawie nauczania religii/etyki w szkołach publicznych uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

   Ad 1. Wymiar godzin nauki religii został ustalony w porozumieniu z władzami zwierzchnimi kościołów i związków wyznaniowych w trakcie uzgadniania tekstu obu instrukcji dotyczących powrotu nauczania religii w roku szkolnym 1990/1991. Po przyjęciu przez parlament ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ustalenia te zostały zamieszczone w rozporządzeniu, będącym aktem wykonawczym do art. 12 ustawy.

   Przyjęty wymiar godzin odpowiada zakresowi treści programów nauki religii poszczególnych wyznań. Programy te, opracowywane i zatwierdzane przez właściwe władze zwierzchnie kościołów i związków wyznaniowych, są przekazywane do wiadomości ministra edukacji narodowej i sportu.

   Zgodnie z obowiązującymi przepisami zmniejszenie wymiaru godzin nauki religii w określonych przypadkach leży w kompetencjach odpowiednich władz zwierzchnich kościołów i związków wyznaniowych. Zmiana przepisu wymagałaby podjęcia uzgodnień z władzami tych kościołów, które organizują nauczanie religii konfesyjnej w systemie oświaty publicznej. Problem ten wymaga poważnego rozważenia.

   Ad 2. Na mocy obowiązujących przepisów oceny z religii i etyki nie są wliczane do średniej ocen ucznia. Zasada ta nie jest zapisana bezpośrednio w ramach jednego aktu prawnego, wynika jednak z interpretacji przepisów dwóch aktów: rozporządzenia dotyczącego ramowych planów nauczania (które określa status przedmiotu ˝religia/etyka˝) oraz rozporządzenia w sprawie zasad wydawania oraz wzorów świadectw, dyplomów i innych druków szkolnych (które wskazuje, jakie przedmioty należy uwzględnić przy obliczaniu średniej ocen ucznia).

   Znowelizowane rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (DzU nr 15, poz. 142) wprowadziło w § 2.1 nowy podział przedmiotów, wyróżniając pięć kategorii: obowiązkowe przedmioty edukacyjne, przedmiot ˝religia/etyka˝, godziny do dyspozycji dyrektora szkoły, zajęcia o charakterze terapeutyczno-wychowawczym oraz zajęcia socjoterapeutyczne.

   Powyższa zmiana, w zestawieniu z treścią § 6.1 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 24 stycznia 2000 r. w sprawie zasad wydawania oraz wzorów świadectw, dyplomów i innych druków szkolnych, sposobu dokonywania ich sprostowań i wydawania duplikatów (DzU nr 6, poz. 73), pozwala sformułować zasadę, że przy obliczaniu średniej ocen ucznia należy uwzględnić jedynie oceny z przedmiotów określonych w ramowych planach nauczania jako ˝obowiązkowe przedmioty edukacyjne˝. Przedmiot ˝religia/etyka˝ nie ma takiego statusu w świetle aktualnych przepisów, zatem nie powinien być uwzględniany przy liczeniu średniej ocen ucznia.

   Ad 3 i 4. Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu nie dysponuje dokładnymi danymi dotyczącymi liczby uczniów uczęszczających na naukę religii poszczególnych wyznań oraz na naukę etyki. Resort edukacji zwracał się w ostatnich latach do Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie ponowienia takich badań (ostatnie - i jedyne - były przeprowadzone w roku szkolnym 1990/1991), jednak wnioski te nie zostały przyjęte, głównie ze względu na wysoki koszt ich realizacji.

   W odniesieniu do uczniów uczęszczających na zajęcia z religii wyznania rzymskokatolickiego badania takie przeprowadzał okresowo Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego, jednak resort edukacji, w świetle przepisów ustawy o statystyce państwowej, nie może posługiwać się wynikami tych badań jako oficjalnymi danymi statystyki publicznej.

   Ad 5 i 6. Według danych uzyskanych w wyniku spisu nauczycieli, dokonanego w dniu 1 października 2000 r. (opublikowanych przez Wydawnictwa CODN w 2001 r.), w roku szkolnym 2000/2001 zatrudnionych było 16 856 nauczycieli religii (wyznania rzymskokatolickiego i kilkunastu innych wyznań) oraz 116 nauczycieli etyki. Stanowiło to w przypadku nauczycieli religii ok. 3,18% ogółu pełnozatrudnionych nauczycieli (których liczba oszacowana była na 529 913 osób), a w przypadku nauczycieli etyki - ok. 0,02%. Obecnie są opracowywane dane dotyczące roku szkolnego 2001/2002.

   Nauczyciele etyki to głównie absolwenci kierunków humanistycznych szkół wyższych, często nauczyciele przedmiotów humanistycznych, którzy uzyskali uprawnienia w ramach podwójnej specjalizacji. Z danych pochodzących z cytowanego wyżej źródła wynika, że liczba nauczycieli posiadających kwalifikacje do nauczania etyki wynosiła 329 osób. Oznacza to, że nie wszyscy nauczyciele, którzy zdobyli uprawnienia do nauczania tego przedmiotu, znaleźli zatrudnienie w szkołach. Fakt ten można wytłumaczyć dwiema przyczynami: małym zainteresowaniem samym przedmiotem ˝etyka˝ ze strony rodziców i uczniów oraz narastającym niżem demograficznym. W okresie wchodzenia niżu demograficznego do szkół w ciągu kilkunastu lat zapotrzebowanie na nowych nauczycieli będzie malało w porównaniu z zapotrzebowaniem w latach poprzednich. Wszelkie decyzje i działania podejmowane przez władze oświatowe mogą tylko nieznacznie i na krótki czas podwyższyć to zapotrzebowanie (z wyjątkiem nowych specjalności oraz nauczania języków zachodnioeuropejskich).

   Środki finansowe na doskonalenie zawodowe nauczycieli, w tym również nauczycieli etyki, znajdują się w budżetach gmin, w budżetach wojewodów oraz w budżecie ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Środki finansowe znajdujące się w dyspozycji ministra mogą być przeznaczone na dofinansowanie centralnych programów kształcenia i doskonalenia nauczycieli, udział krajowych podmiotów w projektach międzynarodowych oraz staże zagraniczne i wizyty studyjne. Ze względu na różne, w skali całego kraju, zainteresowanie przedmiotem ˝etyka˝ i zmienne zapotrzebowanie na nauczycieli tego przedmiotu najbardziej wskazane wydaje się organizowanie szkoleń dla nauczycieli etyki na poziomie lokalnym.

   Podsumowując powyższe wyjaśnienia, pragnę podkreślić, że działania władz oświatowych związane z organizowaniem nauki religii i etyki dotykają bardzo delikatnej sfery wolności sumienia i wyznania. Niezbędne jest prowadzenie wszelkich prac, w tym legislacyjnych, z niezwykłą starannością i rozwagą.

   Z wyrazami szacunku

   Minister

   Krystyna Łybacka

   Warszawa, dnia 28 marca 2003 r.