IV kadencja

Odpowiedź prokuratora krajowego, zastępcy prokuratora generalnego - z upoważnienia ministra -

na zapytanie nr 3911

w sprawie wskaźnika przestępczości, z podziałem na rodzaje, oraz poziomu karalności w Polsce w porównaniu z innymi państwami europejskimi

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na zapytanie Pani Poseł Ewy Janik w sprawie wskaźnika przestępczości i poziomu karalności w Polsce z odniesieniem do innych państw europejskich uprzejmie przedstawiam, co następuje.

   1. Z biuletynu statystycznego Komendy Głównej Policji zawierającego dane za 2004 rok wynika, że współczynnik ogółu przestępstw stwierdzonych na 100 tysięcy ludności wyniósł 3.827,2 i był nieco niższy niż w 2003 r., kiedy wyliczono go na 3.839,9.

   W odniesieniu do przestępstw kryminalnych ogółem współczynnik ten wyniósł 2.842,6, zaś do niektórych (wyszczególnionych w biuletynie) kategorii tych przestępstw przedstawiał się następująco:

   - rozboje i wymuszenia rozbójnicze - 127,4

   - kradzież cudzej rzeczy - 888,1, w tym samochodu - 134,0

   - kradzież z włamaniem - 698,2

   Należy nadmienić, że w porównaniu z 2003 rokiem spośród wymienionych wyżej rodzajów przestępstw o charakterze kryminalnym jedynie wskaźnik kradzieży cudzej rzeczy zwiększył się (o 8 punktów).

   Zwraca uwagę duża rozpiętość współczynnika przestępstw stwierdzonych w zależności od miejsca ich popełnienia - od 2.931,3 w województwie lubelskim do 5.044,1 w województwie pomorskim.

   Z międzynarodowych danych statystycznych, które w omawianym zakresie są dostępne za rok 2000, wynika, iż Polska - przy współczynniku 3.278,2 przestępstw na 100 tys. ludności - sytuowała się wtedy na 21 miejscu w Europie. Niższe współczynniki odnotowano tylko na Cyprze, Litwie, Łotwie, w Chorwacji, Hiszpanii, Irlandii, Rumunii i na Słowacji, zaś znacznie wyższe (powyżej 10 tys.) - m.in. w Anglii i Walii, Finlandii, Norwegii i Szwecji, a także (powyżej 6 tys.) w Austrii, Danii, Francji, Holandii, Irlandii Płn. i Niemczech.

   2. Dane dotyczące osób osądzonych i skazanych przez sądy polskie oraz struktura orzekanych kar zawarte są w informacjach statystycznych opracowywanych corocznie przez Departament Organizacyjny Ministerstwa Sprawiedliwości. Przytoczone niżej dane odnoszą się do 2003 roku, bowiem dane za rok 2004 nie są jeszcze dostępne.

   W 2003 roku w sądach rejonowych skazano ogółem 424.329 osób, w tym:

   - 38.222 osób na karę bezwzględnego pozbawienia wolności (9% ogółu skazanych),

   - 239.234 osób na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania (56% ogółu skazanych),

   - 53.303 osób na karę ograniczenia wolności (13% ogółu skazanych),

   - 92.381 osób na karę grzywny samoistnej (22% ogółu skazanych).

   Struktura orzekanych kar w sądach okręgowych, które rozpoznają sprawy o największym ciężarze gatunkowym, przedstawiała się odmiennie. W 2003 r. w sądach tych skazano ogółem 10.483 osób, w tym:

   - na karę dożywotniego pozbawienia wolności - 54 osoby (0,5% ogółu skazanych),

   - na karę bezwzględnego pozbawienia wolności - 6.308 osób (60,2% ogółu skazanych),

   - na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania - 3.989 osób (38,1% ogółu skazanych).

   Wymiar kary pozbawienia wolności orzekanej przez sądy okręgowe był zróżnicowany, co obrazuje poniższe zestawienie:

   - do 2 lat - 5.732 osoby (55,7% ogółu skazanych),

   - powyżej 2 do 3 lat - 457 osób (4,4% ogółu skazanych),

   - 3 lata - 1.154 osoby (11,2% ogółu skazanych),

   - powyżej 3 do 5 lat - 1.176 osób (11,4% ogółu skazanych),

   - 5 lat - 419 osób (4,1% ogółu skazanych),

   - powyżej 5 do 8 lat - 465 osób (4,5% ogółu skazanych),

   - 8 lat - 194 osoby (1,9%),

   - powyżej 8 do 15 lat - 391 osób (3,8%),

   - 15 lat - 158 osób (1,5%),

   - 25 lat - 151 osób (1,5%).

   W 2003 r. orzeczono także kary wobec 398.879 sprawców wykroczeń, w tym:

   - wobec 8.583 osób karę aresztu (w tym wobec 4.761 osób z warunkowym zawieszeniem jej wykonania),

   - wobec 28.323 osób karę ograniczenia wolności (w tym wobec 28.282 osób z nałożeniem obowiązku pracy na cele społeczne),

   - wobec 339.532 osób grzywnę,

   - wobec 21.933 osób naganę.

   3. W roku 1999, do którego odnoszą się dostępne międzynarodowe statystyki sądowe w Polsce, odnotowano współczynnik 537 osób skazanych na 100 tys. ludności, co sytuuje nasz kraj na 17 miejscu wśród 26 państw europejskich. Na podobnym miejscu znalazła się Polska przy rozpatrywaniu udziału kary bezwzględnego pozbawienia wolności w strukturze orzekanych kar.

   Odsetek kar izolacyjnych - 12,6% był w Polsce niższy niż m.in. w Czechach, Danii, Holandii, Szwajcarii i we Włoszech. Z kolei wskaźnik osób skazanych na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania - 61,4% należy do najwyższych w Europie.

   Europejskie statystyki penitencjarne za rok 2001 wykazują jednocześnie, że Polskę - podobnie jak pozostałe państwa byłego bloku wschodniego, w tym zwłaszcza kraje byłego ZSRR - cechuje najwyższy współczynnik uwięzionych na 100 tysięcy mieszkańców. W większości krajów Europy Zachodniej (z wyjątkiem Portugalii, Hiszpanii i Anglii) wyniósł on mniej niż 100, podczas gdy w Polsce - 207, Czechach - 207, Estonii - 350, na Łotwie - 364, Ukrainie - 406, w Rosji - 671.

   Międzynarodowe statystyki penitencjarne za 2001 r. wykazują także, iż średnia długość pobytu w zakładzie karnym wynosiła w Polsce (podobnie jak we Francji), niecałe 9 miesięcy, podczas gdy w Czechach, Chorwacji oraz w Hiszpanii około 13 - 14 miesięcy, zaś w Bułgarii i Portugalii - 27 miesięcy. W niektórych krajach jednak (m. in. Irlandii Płn., Norwegii i Szwajcarii) średni pobyt w zakładzie karnym nie przekraczał 3 miesięcy.

   Załączam kserokopię tabel międzynarodowej statystyki przestępczości, zamieszonych w ˝Atlasie przestępczości w Polsce˝, opracowanym przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości (wyd. Warszawa 2003 r.).*)

   Z poważaniem

   Prokurator krajowy

   Karol Napierski

   Warszawa, dnia 22 marca 2005 r.