IV kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 4991

w sprawie odmowy wypłaty zasiłków macierzyńskich przez ZUS kobietom, które podjęły pracę, będąc w ciąży

   W związku z przekazaną przez Pana Marszałka przy piśmie z dnia 2 października 2003 r. znak: SPS-0202- 4991/03 interpelacją Pani Poseł Elżbiety Łukacijewskiej w sprawie odmowy wypłaty zasiłków macierzyńskich przez ZUS kobietom, które podjęły pracę, będąc w ciąży, pozwolę sobie przedstawić, co następuje:

   Zasiłki macierzyńskie są w polskim systemie prawnym przyznawane na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 60, poz. 636, ze zm.).

   Świadczenia te nie są wypłacane wszystkim kobietom, które urodziły dziecko, lecz jedynie osobom ubezpieczonym na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, ze zm.).

   Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt., art. 11 ust. 1 oraz art. 13 pkt. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu, w tym ubezpieczeniu społecznemu w razie choroby i macierzyństwa, podlegają pracownicy - od dnia nawiązania stosunku pracy, do dnia ustania stosunku pracy.

   Rzeczywiste, prawdziwe nawiązanie stosunku pracy jest więc niezbędnym warunkiem objęcia ubezpieczeniami społecznymi.

   Zatrudnienie fikcyjne takich skutków nie może powodować.

   Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych nakłada na ZUS obowiązek kontrolowania prawidłowości zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych (art. 68 ust. 1 pkt. 1 lit. a ustawy).

   W tym celu ZUS kontroluje prawidłowość dokonanego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, a w razie sporu wydaje decyzję osobie zainteresowanej oraz płatnikowi składek (art. 38 ust. 1 ustawy).

   Działania kontrolne podejmowane są zarówno w przypadku zaniechania przez pracodawcę zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osoby spełniającej warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniem społecznym, jak i w przypadkach wskazujących na fikcyjność zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych.

   Ubezpieczeniu społecznemu podlegają, między innymi, osoby pozostające w stosunku pracy, tzn. osoby wykonujące pracę określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i w czasie wyznaczonym przez pracodawcę (art. 22 § 1 Kodeksu pracy). W celu ustalenia prawa do podlegania ubezpieczeniom społecznym ZUS rozpatruje zgodność wykonywania powierzonych obowiązków z treścią zawartej umowy o pracę.

   W razie stwierdzenia, że stosunek pracy nie został nawiązany albo nie jest realizowany, ubezpieczenie społeczne nie może występować, nie przysługują więc w takim przypadku świadczenia z ubezpieczeń społecznych, w tym zasiłki macierzyńskie z ubezpieczenia chorobowego.

   Od decyzji oddziału ZUS odmawiającej prawa do objęcia ubezpieczeniem społecznym przysługuje osobie zainteresowanej prawo odwołania do sądu okręgowego, a od decyzji odmawiające prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego przysługuje odwołanie do sądu rejonowego.

   Tryb i termin odwołania oraz dokładne określenie sądu okręgowego lub rejonowego znajdują się każdorazowo na decyzji ZUS.

   Prawomocne orzeczenia sądowe wiążą zainteresowane strony oraz wszystkie organy i instytucje.

   Jak wynika z powyższego, obowiązujące przepisy w dostateczny sposób zabezpieczają interesy osób, które warunki wymagane do uzyskania zasiłków macierzyńskich spełniają.

   Nie widzę natomiast uzasadnienia do zaniechania przez ZUS kontroli wobec osób, które tego prawa nadużywają. ZUS bada każdą sprawę indywidualnie. Na pewno nie stosuje wewnętrznych procedur krzywdzących kobiety. Broni jedynie publicznych pieniędzy.

   W roku 2003 w wyniku kontroli ZUS odmówił wypłaty zasiłków macierzyńskich w ponad 2100 przypadkach.

   Z tej liczby ponad 1400 osób odwołało się do sądu. Z rozstrzygniętych już przez sądy 100 spraw ZUS wygrał 65, a w 35 sprawach sądy przyznały rację zainteresowanym.

   Pragnę jednocześnie zapewnić, że ubolewam nad długotrwałym rozpatrywaniem spraw przez sądy - nie mam jednak, niestety, żadnych możliwości podejmowania interwencji w sprawach sądowych.

   Podsekretarz stanu

   Krzysztof Pater

   Warszawa, dnia 24 października 2003 r.