IV kadencja

Odpowiedź ministra skarbu państwa

na interpelację nr 2868

w sprawie roszczeń kierowanych - wobec Fundacji ˝Polsko-Niemieckie Pojednanie˝

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pana posła Jerzego Pękały z dnia 14 lutego 2003 r. w sprawie trudności związanych z wypłatą odszkodowań dla osób poszkodowanych przez III Rzeszę Niemiecką pragnę wyjaśnić, że odszkodowania przeznaczone dla więźniów obozów i gett oraz dla robotników przymusowych deportowanych ze swojej ojczyzny na teren Rzeszy Niemieckiej lub tereny przez nią okupowane i tam zmuszonych do pracy przymusowej wypłacane są ze środków niemieckiej Fundacji ˝Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość˝, a nie ze środków Fundacji ˝Polsko-Niemieckie Pojednanie˝ (dalej: FPNP).

   Uprzejmie informuję pana marszałka, że wnioski o przyznanie świadczenia ze środków Fundacji ˝Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość˝, złożone przez osoby, których dotyczyła interpelacja pana posła, zostały rozpatrzone pozytywnie.

   Wyjaśniam, że pp. Janina Jankowska i Mieczysław Krupiński na podstawie złożonych dokumentów zostali uznani za uprawnionych do uzyskania świadczenia w wysokości przysługującej z tytułu prześladowań zaliczonych do kategorii IV, obejmującej pracowników przymusowych deportowanych na teren III Rzeszy w granicach z 1937 r. lub na treny okupowane, zatrudnionych w rolnictwie.

   Pan Kazimierz Krupiński został uznany za uprawnionego do uzyskania świadczenia z tytułu prześladowań zaliczonych do kategorii V, obejmującej osoby urodzone w czasie trwania pracy przymusowej rodziców na terytorium III Rzeszy.

   Zawiadomienia o terminie wypłaty pierwszej raty świadczenia zostały wysłane do ww. osób odpowiednio: 1.07.20002 r., 19.02.2002 r. i 19.08.2002 r.

   Jednocześnie chcę wyjaśnić, że wnioski o wypłatę świadczeń ze środków niemieckiej Fundacji ˝Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość˝ są rozpatrywane niezależnie od wniosków o przyznanie pomocy finansowej ze środków przekazanych Polsce przez rząd niemiecki w latach 1992-1993, gdyż są to dwa odrębne fundusze.

   W odniesieniu do kwestii wypłaty pomocy finansowej ze środków Fundacji ˝Polsko-Niemieckie Pojednanie˝, przekazanych Polsce przez rząd niemiecki w latach 1992-1993 na mocy umowy między rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Federalnej Niemiec z dnia 16.10.1991 r., wyjaśniam, że środki te przeznaczone były na udzielenie pomocy humanitarnej szczególnie poszkodowanym ofiarom prześladowań nazistowskich. W zakresie oceny zasadności zarówno od strony merytorycznej, jak i formalnej wniosku o udzielenie pomocy finansowej fundacja kierowała się ustaleniami zawartymi w Statucie FPNP oraz wynikającymi z niego regulaminami i innymi aktami wykonawczymi. Podstawowe przepisy regulujące zasady przyznawania pomocy powstały z bezpośrednim udziałem stowarzyszeń zrzeszających osoby poszkodowane w czasie II wojny światowej.

   Warunkiem uzyskania pomocy ze środków przekazanych Polsce przez rząd niemiecki w latach 1992-1993 było złożenie do dnia 14 sierpnia 2000 r. wniosku wraz z dokumentami pozwalającymi na ustalenie charakteru, miejsca i czasu trwania represji. Na mocy uchwały nr 29 Zarządu FPNP wypłaty ze środków z lat 1992-1993 zostały zakończone z dniem 23.05.2002 r., po stwierdzeniu, że Komisja Weryfikacyjna i Odwoławcza Komisja Weryfikacyjna zakończyły rozpatrywanie wniosków oraz odwołań od rozstrzygnięć w sprawie udzielenia pomocy ze środków fundacji, uzyskanych z wkładu finansowego w wysokości 500 milionów DM, przekazanych przez rząd RFN, oraz z odsetek od tej sumy.

   Wysokość przyznawanej pomocy uzależniona była od rodzaju doznanych prześladowań (represje doznane w więzieniach, obozach, obozach koncentracyjnych czy na robotach przymusowych) oraz okresu tych prześladowań. W związku z tym konieczne było przedstawienie przez osoby ubiegające się o przyznanie pomocy dokumentów umożliwiających jednoznaczne określenie charakteru, miejsca i czasu trwania represji (data rozpoczęcia i zakończenia).

   Fundacja ˝Polsko-Niemieckie Pojednanie˝ dysponowała ograniczoną ilością funduszy, co uniemożliwiło zadośćuczynienie za wszystkie doznane krzywdy ze strony reżimu nazistowskiego. Z prośbą o wypłatę pomocy zwróciła się do fundacji ogromna liczba poszkodowanych (zarejestrowano ponad 700 tys. takich wniosków, zatem konieczne było wprowadzenie precyzyjnych kryteriów w odniesieniu do określenia kategorii osób uprawnionych do uzyskania pomocy, jak i sposobów dokumentowania represji, które w odczuciu zainteresowanych mogły wydawać się bardzo rygorystyczne.

   W celu prawidłowej oceny kategorii i czasu prześladowań nazistowskich, a także w celu uniknięcia możliwości powstania nadużyć, zgodnie z uchwałami nr 14/94 i 20/94 Zarządu Fundacji od 10 marca 1994 r. fundacja wykluczyła możliwość dokumentowania represji wyłącznie w oparciu o zaświadczenia instytucji emerytalno-rentowych (ZUS, KRUS), zaświadczenia kombatanckie wydawane przez były ZBoWiD i decyzje kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

   Pragnę poinformować, że w sprawach osób wymienionych w interpelacji pana posła dokonano powtórnej analizy dokumentacji zgromadzonej w ich wnioskach.

   Pan Kazimierz Krupiński ubiegał się o przyznanie pomocy finansowej ze środków przekazanych Polsce przez rząd niemiecki w latach 1992-1993, z tytułu urodzenia w czasie pobytu matki na robotach przymusowych w miejscowości Wangotten (obecnie Wanguty).

   Pragnę wyjaśnić, że osobom urodzonym w czasie wojny na terenie III Rzeszy pomoc ze środków Fundacji ˝Polsko-Niemieckie Pojednanie˝ przysługiwała po przedstawieniu odpowiedniego dokumentu urodzenia oraz dowodów, z których wynikałby fakt deportacji i przymusowe zatrudnienia matki, trwające co najmniej 6 miesięcy.

   W dokumentacji przedstawionej przez pana K. Krupińskiego brak było dowodów potwierdzających pracę jego matki Wangutach.

   W związku z powyższym Komisja Weryfikacyjna FPNP w dniu 9.06.1994 r. podjęła negatywne rozstrzygnięcie w jego sprawie.

   W dniu 10.08.1994 r. pan K. Krupiński złożył odwołanie od powyższego rozstrzygnięcia, lecz nie przedstawił dokumentów potwierdzających przymusowe zatrudnienie matki w Wangutach, dlatego też Odwoławcza Komisja Weryfikacyjna zmuszona była podtrzymać negatywne rozstrzygnięcie Komisji Weryfikacyjnej, o czym wnioskodawca został powiadomiony pismem z dnia 23.01.1995 r.

   Kolejne pismo do fundacji zainteresowany skierował dnia 3.08.2000 r., jednakże w jego wniosku w dalszym ciągu brakowało właściwych dokumentów, w związku z tym nie było możliwości zmiany rozstrzygnięć Komisji Weryfikacyjnej i Odwoławczej Komisji Weryfikacyjnej. Pismo zawierające powyższą informację zostało przesłane do wnioskodawcy dnia 22.09.2001 r. W piśmie tym powiadomiono także pana K. Krupińskiego o możliwości uzyskania przez niego świadczenia ze środków niemieckiej Fundacji ˝Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość˝.

   Chcę wyjaśnię, że w zakresie kwalifikacji wniosków o przyznanie świadczenia ze środków niemieckiej Fundacji ˝Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość˝ obowiązują odrębne kryteria - między innymi nie zachodzi konieczność dokumentowania dokładnego okresu represji, bowiem wysokość ww. świadczenia nie jest uzależniona od czasu trwania prześladowań, a jedynie od ich charakteru.

   Ponadto w niemieckiej ustawie o utworzeniu Fundacji ˝Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość˝ dopuszczono możliwość uprawdopodobnienia represji. W związku z tym dokumenty przedstawione przez pana K. Krupińskiego umożliwiły przyznanie świadczenia.

   Wniosek pana Mieczysława Krupińskiego o przyznanie pomocy ze środków z lat 1992-1993 również został rozpatrzony negatywnie przez Komisję Weryfikacyjną (rozstrzygnięcie z dnia 17.05.1995 r.) z uwagi na brak dokumentów pracy matki. Pan Mieczysław Krupiński przedstawił także dokumenty dotyczące jego własnej pracy, jednak nie były one wystarczające w świetle obowiązujących wówczas przepisów fundacji.

   Pan M. Krupiński ponownie zwrócił się z prośbą o przyznanie pomocy pismem z dnia 15.09.1997 r., w odpowiedzi na które przekazano mu informację o sposobie udokumentowania represji (pismo Ośrodka Informacyjnego FPNP z dnia 10.06.1998 r.). Niestety, wnioskodawca nie uzupełnił dokumentacji w sposób wskazany w ww. piśmie, w związku z tym Odwoławcza Komisja Weryfikacyjna w dniu 20.04.1999 r. podjęła negatywne rozstrzygnięcie, a także ponownie poinformowała, jakie dokumenty powinien przedstawić.

   Z przykrością stwierdzam, że pan M. Krupiński nie przedłożył dokumentów, które pozwoliłyby na zmianę rozstrzygnięcia w sprawie przyznania mu pomocy finansowej ze środków przekazanych Polsce przez rząd niemiecki w latach 1992-1993. Jednakże - podobnie jak w przypadku brata - przedstawione dokumenty umożliwiły przyznanie świadczenia ze środków niemieckiej Fundacji ˝Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość˝.

   Siostra panów Kazimierza i Mieczysława Krupińskich, pani Janina Jankowska, otrzymała pomoc finansową ze środków FPNP w wyniku rozstrzygnięcia Komisji Weryfikacyjnej z dnia 19.11.1993 r. w ramach wypłat podstawowych na podstawie zaświadczenia KRUS - przed wejściem w życie uchwały nr 20/94 zarządu fundacji, zgodnie z którą zaświadczenia instytucji emerytalno-rentowych (ZUS, KRUS), jak i będące podstawą ich wydania oświadczenia świadków, które nie zostały potwierdzone dokumentami, nie stanowią wystarczającego dowodu pozwalającego na przyznanie pomocy.

   W związku z powyższym dnia 4.01.1999 r. wysłano do pani Jankowskiej pismo z prośbą o uzupełnienie dokumentacji. W odpowiedzi nie dołączono jednak dokumentów potwierdzających prześladowania i zgodnych z przepisami fundacji, w związku z czym Komisja Weryfikacyjna w dniu 17.03.1999 r. podjęła negatywne rozstrzygnięcie w sprawie przyznania pani Jankowskiej pomocy w ramach wypłat dodatkowych, od którego zainteresowania nie odwoływała się.

   Jak już wyjaśniono powyżej, pani Jankowska otrzymała świadczenie ze środków niemieckiej Fundacji ˝Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość˝ z tytułu doznanych represji.

   Pan poseł poruszył także sprawę żony pana Kazimierza Krupińskiego, pani Jadwigi Krupińskiej, i jej matki. Wyjaśniam, że zgodnie z przedłożonym aktem urodzenia oraz kopią dowodu osobistego pani Krupińska urodziła się 13 stycznia 1944 r., a nie 13 stycznia 1945 r. Na podstawie przedłożonych dokumentów otrzymała ona pomoc z fundacji w ramach wypłat podstawowych i dodatkowych z tytułu pobytu wraz z matką wywiezioną na roboty przymusowe na teren III Rzeszy w okresie od stycznia 1944 r. do kwietnia 1945 r.

   W odniesieniu do sprawy jej matki, pani Józefy Kusztal, pragnę wyjaśnić, że w dniu 4.07.2001 r. do fundacji wpłynął złożony przez nią wniosek o przyznanie świadczenia ze środków niemieckiej Fundacji ˝Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość˝. Do fundacji nie wpłynęła żadna korespondencja kierowana przez panią Kusztal przed tą datą, zaś z dniem 14 sierpnia 2000 r. zakończono przyjmowanie podań o uzyskanie pomocy ze środków przekazanych Polsce przez rząd niemiecki w latach 1991-1992. W związku z tym nie było możliwości przyznania jej pomocy z ww. środków, natomiast wniosek o przyznanie świadczenia ze środków Fundacji ˝Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość˝ Odwoławcza Komisja Weryfikacyjna rozpatrzyła pozytywnie - na podstawie złożonych dokumentów pani Kusztal została uznana za uprawnioną do uzyskania świadczenia z tytułu prześladowań zaliczonych do kategorii IV.

   Chcę dodać, iż według naszej wiedzy Zarząd FPNP zdaje sobie sprawę, iż uzyskanie przez osoby poszkodowane dokumentów potwierdzających dokładny przebieg represji wiąże się często z dużymi trudnościami. Z tego względu Fundacja ˝Polsko-Niemiecki Pojednanie˝ wystąpiła do niemieckiej Fundacji ˝Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość˝ z prośbą o rozważenie możliwości uprawdopodobniania prześladowań. Strona niemiecka - po konsultacji z organizacjami partnerskimi - przyjęła zasadę, iż możliwe jest przyznanie świadczenia ze środków niemieckiej fundacji w przypadku przedstawienia przez osobę poszkodowaną dokumentów świadczących o doznaniu represji, a niezawierających dokładnych danych dotyczących ich przebiegu. Dlatego też możliwe było przyznanie świadczenia pp. Janinie Jankowskiej oraz Kazimierzowi i Mieczysławowi Krupińskim, pomimo, że nie posiadają oni dokumentów zawierających pełne dane o doznanych prześladowaniach.

   Z poważaniem

   Minister

   Sławomir Cytrycki

   Warszawa, dnia 18 marca 2003 r.