IV kadencja

Odpowiedź ministra skarbu państwa

na interpelację nr 8588

w sprawie procesu prywatyzacji banku PKO BP SA i wynikających z tego konsekwencji

   W odpowiedzi na interpelację Pana Posła Janusza Dobrosza z dnia 22 października 2004 roku dotyczącą procesu prywatyzacji banku PKO BP SA i tego konsekwencji (znak: SPS-0202-8588/04) przedstawiam poniżej stanowisko wobec kwestii poruszanych w przedmiotowym dokumencie.

   Ad 1. Struktura oferty publicznej Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego Spółki Akcyjnej została skonstruowana z najwyższą starannością, tak, aby jak najpełniej spełnić wszystkie cele stawiane przed prywatyzacją Banku.

   Należy podkreślić, że wykluczenie z pierwszej oferty publicznej akcji PKO BP SA inwestorów zagranicznych stwarzało poważne ryzyko niepowodzenia tej oferty i uzyskania znacznie niższej ceny za akcje PKO BP SA oraz ryzyko prawne wynikające z naruszenia prawa wspólnotowego i podjętych przez Polskę zobowiązań międzynarodowych.

   Polska, jako jedno z państw członkowskich Unii Europejskiej, jest zobowiązana do przestrzegania prawa wspólnotowego. Dyskryminacja inwestorów zagranicznych jest niezgodna z przepisami Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. Przypadek zastosowania podobnych ograniczeń dyskryminujących w portugalskim procesie prywatyzacyjnym został zakwestionowany przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości i uznany za niezgodny z prawem Unii Europejskiej. Realizacja sprzedaży akcji PKO BP SA z wyłączeniem inwestorów zagranicznych mogłaby zostać potraktowana przez Komisję Europejską jako naruszenie podstawowych traktatowych zasad, a w konsekwencji stanowić podstawę do skierowania sprawy do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

   Zobowiązania Polski wynikające z członkostwa w OECD również uniemożliwiają dyskryminację inwestorów zagranicznych w procesach prywatyzacyjnych. Polska zobowiązała się do traktowania wszelkiego majątku pozostającego własnością osób zagranicznych w sposób taki sam, w jaki traktuje majątek osób krajowych, oraz do zapewnienia inwestorom zagranicznym dostępu na równych prawach z inwestorami krajowymi do procesu prywatyzacji na bazie przejrzystych zasad i procedur.

   Realizacja tak dużej transakcji wymagała dotarcia do wszystkich kluczowych grup inwestorów i wygenerowania jak największego popytu na akcje PKO BP SA oferowane przez Skarb Państwa. Zagraniczni inwestorzy instytucjonalni są najliczniejszą i posiadającą największe zasoby finansowe grupą inwestorów. Zapewnienie udziału tej grupy inwestorów w transakcji było niezbędne w celu zapewnienia znaczącej nadwyżki popytu nad podażą akcji. Zagraniczni inwestorzy instytucjonalni, jako podmioty opiniotwórcze, mieli zasadnicze znaczenie dla określenia poziomu wyceny akcji PKO BP SA w ofercie publicznej oraz dla pomyślnej realizacji oferty. Brak transzy dla zagranicznych inwestorów w ramach struktury pierwszej oferty publicznej PKO BP SA ograniczyłby liczbę i jakość raportów analitycznych przygotowanych w związku z ofertą, co mogłoby mieć negatywny wpływ na popyt na akcje ze strony inwestorów także krajowych.

   Nie można zapominać także o tym, że w przypadku wyłączenia inwestorów zagranicznych z oferty publicznej akcji PKO BP S.A., nabyliby oni akcje Banku na rynku wtórnym, co oznaczałoby stratę dla Skarbu Państwa. W ewentualnej nadwyżce ceny akcji PKO BP S.A., spowodowanej niezaspokojonym popytem ze strony inwestorów zagranicznych partycypowaliby inwestorzy krajowi, głównie detaliczni, którzy nabyli akcje z dyskontem. Inwestorzy zagraniczni zostaliby akcjonariuszami PKO BP S.A. ze stratą budżetu Państwa i zyskiem osób fizycznych, które nabyły akcje PKO BP S.A. w ofercie publicznej jedynie w celu ich szybkiej sprzedaży.

   Rezygnacja z transzy zagranicznych inwestorów instytucjonalnych w ofercie publicznej akcji PKO BP SA byłaby równoznaczna z nieprawidłowym skonstruowaniem tej oferty i uzyskaniem niższej ceny za akcje Banku, co naraziłoby Ministra Skarbu Państwa na zarzut niedołożenia staranności w realizowaniu jego obowiązków.

   Nie należy przy tym wszystkim zapominać, że w związku z dokonanymi przesunięciami pomiędzy transzami jedynie 85 000 000 akcji, czyli 22% ofert zostało sprzedanych zagranicznym inwestorom. To jest bardzo niska wielkość zarówno z punktu widzenia obecnej prywatyzacji, jak i tych przeprowadzanych w przeszłości. Jedyną polską pierwszą ofertą publiczną porównywalnej wielkości była oferta TP SA (924 mln USD) przeprowadzona w 1998 roku, w której to 75% akcji sprzedanych zostało w transzy inwestorów zagranicznych, w której to nadsubskrypcja była 2,6x krotna. Wszystkie dotychczasowe prywatyzacyjne pierwsze oferty publiczne o wartości powyżej 250 mln USD miały transzę przeznaczoną dla inwestorów zagranicznych, która średnio stanowiła powyżej 50% oferty.

   W ofercie publicznej PKO BP SA inwestorom krajowym zaoferowano niemal 78% akcji (łącznie z akcjami premiowymi).

   Oferowana przez PKO BP SA w ramach Subtranszy Klientów Banku lokata prywatyzacyjna była produktem opracowanym przez Bank i miała na celu umożliwienie udziału w ofercie publicznej PKO BP SA klientom Banku, którzy nie są aktywnymi uczestnikami rynku kapitałowego. Minister Skarbu Państwa, mając na celu zwiększenie liczby osób mogących nabyć lokatę prywatyzacyjną, ograniczył jej maksymalną wysokość oraz zwiększył wartość akcji przeznaczonych dla tej subtranszy.

   Ponadto każda osoba zainteresowana zakupem akcji PKO BP S.A. mogła złożyć zlecenie zakupu od 10 do 25 000 akcji w ramach publicznej subskrypcji akcji od 22 października do 3 listopada br. we wszystkich biurach i domach maklerskich na terenie Polski.

   Transza inwestorów indywidualnych została dodatkowo zwiększona do poziomu 160 000 000 akcji (bez akcji premiowych) i stanowiła niemal połowę wszystkich oferowanych akcji PKO BP SA.

   Należy także podkreślić, że dołożono wszelkich starań, aby zainteresować udziałem w ofercie krajowych inwestorów indywidualnych, oferując im akcje PKO BP SA na wyjątkowo korzystnych warunkach. Krajowi inwestorzy detaliczni otrzymali 4% lub 2% dyskonto w stosunku do ceny 20,50 PLN, a także możliwość otrzymania akcji premiowych.

   Nabywanie akcji na giełdzie stanowi najczęściej inwestycję portfelową i różni się od inwestycji bezpośredniej. Znaczna cześć podmiotów zagranicznych, które nabyły akcje PKO BP SA to inwestorzy pasywni wyspecjalizowani w lokowaniu posiadanych lub powierzonych kapitałów w różnorodne przedsięwzięcia, m.in. w akcje spółek giełdowych w celu partycypowania w ich zysku. Inwestorzy tacy nie dążą do przejęcia władzy nad spółką, nie angażują się w działania strategiczne. Są zainteresowani udziałem w zysku z tytułu własności akcji. Od poziomu oczekiwanego zysku zależą decyzje inwestorów pasywnych o skali i okresie zaangażowania kapitałowego w spółkę.

   Z powyższych względów rola Skarbu Państwa jako akcjonariusza mającego zasadniczy kształt na kierunek rozwoju PKO BP SA nie zmieni się po prywatyzacji Banku.

   Ad 2. Prywatyzacja w żadnym stopniu nie przyczyniła się do jakiegokolwiek zwiększenia zagrożenia baz danych znajdujących się w PKO BP SA. Informacje te były, są i pozostaną chronione zgodnie z przepisami prawa oraz procedurami obowiązującymi w tym zakresie w PKO BP SA.

   Ad 3. Prywatyzacja umożliwi zwiększanie efektywności działalności PKO BP SA, co przełoży się na coraz lepsze wyniki Banku. We wzroście wartości PKO BP S.A. będą partycypować głównie krajowi inwestorzy, gdyż w chwili obecnej ponad 90% akcji PKO BP SA znajduje się w posiadaniu kapitału polskiego (Skarbu Państwa oraz inwestorów giełdowych).

   Ad 4. PKO BP SA znajduje się w trakcie reorganizacji, której celem jest zwiększenie efektywności działania Banku oraz kontroli kosztów. Zagadnienia dotyczące restrukturyzacji PKO BP SA należą do zakresu kompetencji Zarządu Banku. Z publicznych wypowiedzi Prezesa Zarządu PKO BP SA wynika natomiast, że w chwili obecnej Bank - w porównaniu do standardów sektora bankowego - zatrudnia zbyt wielu pracowników. Reorganizacja i modernizacja PKO BP SA, konieczność podwyższenia wynagrodzenia kadry wysoko wykwalifikowanej oraz naturalny proces przechodzenia części pracowników Banku na emeryturę przesądza o kontynuacji trwającego od kilku lat procesu stopniowego zmniejszania liczby osób pracujących w PKO BP SA. Na koniec 2001 roku łączne zatrudnienie w Banku wyniosło 39 306 pracowników, na koniec 2002 roku - 38 595, zaś na koniec 2003 roku - 37 656 pracowników. Nie oznacza to jednak ˝masowych zwolnień pracowniczych˝.

   Ad 5. Powstanie otwartych funduszy emerytalnych (OFE) miało m.in. na celu zwiększenie tempa wzrostu gospodarczego w Polsce poprzez stworzenie obfitego źródła kapitału długoterminowego. Podjęto działania zmierzające do tego, aby kapitał ten był inwestowany w kraju. Nie przewidziano jednak sytuacji, gdy krajowa gospodarka nie będzie w stanie wchłonąć tego kapitału, przeznaczając go na realizację względnie bezpiecznych i rentownych projektów inwestycyjnych. Sytuacja ta uderzać może w interes członków OFE. W 2002 roku ZUS przekazał do OFE 9,4 mld zł. W październiku br. portfel bieżący OFE szacowano na ponad 56 mld zł. W 2010 roku wartość aktywów netto OFE może przekroczyć 180 mld zł.

   Z powyższych względów w interesie polskiej gospodarki leży stworzenie nowych i bezpiecznych możliwości inwestowania dla funduszy emerytalnych. Niezwykle istotne jest określenie wariantów rozwoju polskiego rynku finansowego w kontekście potrzeb i możliwości funduszy emerytalnych. Bezpieczeństwo i rentowność środków funduszy emerytalnych w dużym stopniu zadecyduje w przyszłości o wysokości świadczeń emerytalnych milionów Polaków.

   W związku z powyższym jednym z założeń oferty publicznej akcji PKO BP SA było stworzenie możliwości nabycia akcji Banku przez OFE. Nie należy jednocześnie zapominać o tym, że ilość akcji PKO BP SA, którą może zakupić każdy z funduszy emerytalnych, jest ograniczona przepisami prawa.

   Połączenie dwóch odrębnych podmiotów, w których Skarb Państwa ma udział większościowy - PZU SA i PKO BP SA, w sytuacji, w której w jednym z nich docelowy udział Skarbu Państwa nie został zdefiniowany ze względu na trwające postępowanie arbitrażowe z wniosku Eureko B.V., a drugi zadebiutował na GPW SA - pomijając trudności o charakterze proceduralnym i prawnym - wydaje się być obarczone zbyt dużym ryzykiem.

   Każda z tych spółek posiada znaczny udział w swoim segmencie rynku, dający korzyści skali i środki potrzebne do rozwoju. Głównym wyzwaniem stojącym przed PKO BP SA i PZU SA jest rosnąca presja konkurencji i olbrzymie wyzwania zarządcze związane z koniecznością restrukturyzacji i modernizacji. Ewentualna realizacja koncepcji uściślenia współpracy PKO BP SA i PZU SA nie powinna zakłócić efektywnego funkcjonowania tych podmiotów jako sprawnych, rozwojowych i ekspansywnych spółek z udziałem Skarbu Państwa zapewniającym mu wpływ na ich strategiczne decyzje.

   Rozwój takiej współpracy powinien nastąpić nie poprzez administracyjną decyzję o połączeniu kapitałowym, ale przede wszystkim poprzez powiązania biznesowe. Efektywna współpraca obu podmiotów powinna wynikać z przemyślanego i długookresowego współdziałania na różnych płaszczyznach i opierać się o jasno sprecyzowane zasady pozwalające na wspólne rozwijanie działalności biznesowej, dzięki czemu możliwe będzie realizowanie efektów synergicznych współdziałania dwóch największych polskich instytucji finansowych.

   Ad 6. Zgodnie z przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 4 czerwca 2002 roku ˝Zarysem strategii wobec banków z bezpośrednim i pośrednim udziałem Skarbu Państwa na tle sektora bankowego w Polsce˝, bankiem państwowym, pełniącym rolę instrumentu polityki państwa i wykonującym zadania zlecone przez rząd, pozostanie Bank Gospodarstwa Krajowego. BGK powinien stać się efektywną instytucją finansową zapewniającą obsługę programów rządowych, finansowanie dużych projektów inwestycyjnych, wspomaganie restrukturyzacji gospodarki i obsługi pomocy zagranicznej.

   Ad 7. Należy podkreślić, że po ofercie publicznej PKO BP SA, do inwestorów zagranicznych należy jedynie 8,5% akcji Banku. Transza inwestorów zagranicznych w ofercie publicznej stanowiła bowiem jedynie 22% oferty, miała natomiast istotny, pozytywny wpływ na powodzenie transakcji, popyt, cenę akcji PKO BP SA oraz zysk osiągnięty na akcjach Banku przez krajowych inwestorów indywidualnych i instytucjonalnych.

   Zaoferowanie akcji PKO BP SA międzynarodowym inwestorom pomogło w budowaniu wizerunku PKO BP SA jako lidera polskiej bankowości i największego banku detalicznego w Europie Środkowo-Wschodniej.

   Zainteresowanie inwestorów zagranicznych ofertą wpłynęło na jej postrzeganie jako udanej. Będzie także stanowiło wsparcie dla płynności akcji oraz notowania po zakończeniu oferty - pozwoli na utrzymanie stabilnego kursu akcji PKO BP SA na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie SA. Oparcie oferty głównie na popycie detalicznym jest ryzykowne, najtrudniej jest bowiem oszacować popyt ze strony krajowych inwestorów detalicznych. Ich zachowanie jest nieprzewidywalne. Może to spowodować znaczną zmienność cen na rynku wtórnym i negatywny odbiór oferty.

   Wykluczenie inwestorów międzynarodowych z największej w historii Polski oferty publicznej znacząco podważyłoby pozycję i postrzeganie Skarbu Państwa oraz polskiego rynku kapitałowego przez środowisko międzynarodowych inwestorów. Taki negatywny sygnał mógłby mieć swoje długofalowe efekty w postaci odwrócenia się międzynarodowych inwestorów instytucjonalnych od polskiego rynku akcji oraz spadku zainteresowania inwestycjami bezpośrednimi, co wpłynęłoby negatywnie na krajowy rynek kapitałowy i całą gospodarkę.

   Minister

   Jacek Socha

   Warszawa, dnia 7 grudnia 2004 r.