IV kadencja

Odpowiedź ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej

na interpelację nr 6670

w sprawie delegalizacji działalności gospodarczej polegającej na stosowaniu tzw. systemu argentyńskiego

   W nawiązaniu do pisma znak: SPS-0202-6670/04 z dnia 02 marca 2004 r., przy którym przekazana została interpelacja Pana Posła Jerzego Müllera, w sprawie delegalizacji działalności gospodarczej polegającej na stosowaniu tzw. systemu argentyńskiego, przedstawiam następującą informację.

   Kwestie dotyczące organizacji i udzielania kredytów w systemie argentyńskim należą do właściwości Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Urząd ten podjął i prowadzi działania w zakresie uregulowania tego zagadnienia.

   Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej uczestniczyło w uzgadnianiu kolejnych projektów regulacji prawnych w tym obszarze, prezentując początkowo stanowisko wskazujące na potrzebę uregulowania problematyki funkcjonowania konsorcjów, z jednoczesnym wprowadzeniem nadzoru nad tą działalnością wraz z określeniem organu administracji państwowej, który za nadzór ten byłby odpowiedzialny. Jednakże, w trakcie uzgadniania kolejnych projektów ustaw dotyczących działalności konsorcjów, stanowisko to uległo weryfikacji.

   Obecnie MGPiPS opowiada się za wprowadzeniem zakazu tego rodzaju działalności, ze względu na z jednej strony rosnącą liczbę skarg konsumentów, wskazujących na liczne nieprawidłowości i nieuczciwe praktyki stosowane przez przedsiębiorców działających w systemie argentyńskim, z drugiej zaś strony trudności w uregulowaniu omawianej problematyki w trybie odrębnej ustawy.

   Jak wynika ze szczegółowej informacji przekazanej przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz z raportu na temat funkcjonowania systemu argentyńskiego w Polsce, opracowanego na podstawie kontroli przeprowadzonej przez pracowników Urzędu w dniach 7-20 listopada 2003 r., system argentyński jest na błędnych założeniach. Nie daje on gwarancji uzyskania kredytu, jak również zwrotu wpłaconych pieniędzy. Wynika to z wyłączenia odpowiedzialności organizatorów grup za powierzone środki i uzależnienia jej wyłącznie od terminowych wpłat wszystkich uczestników, którzy nie są informowani o zasadach działania konsorcjum i treści warunków umowy. Istotą systemu jest przyjęcie, że wszyscy uczestnicy, mając świadomość warunków przyznania przedmiotu umowy, będą regularnie zasilać wpłatami fundusz grupy. Zasady funkcjonowania systemu nie zapewniają zatem uzyskania potrzebnych środków finansowych zgodnie z oczekiwaniami konsumentów. Stwierdzone nieprawidłowości i łamanie prawa pojawiło się we wszystkich raportach opracowanych przez poszczególne delegatury UOKiK, a podstawowe zarzuty dotyczyły:

   - trudności ze zlokalizowaniem firm;

   - nieudzielania informacji o rodzaju prowadzonej działalności;

   - oferowanie udzielenia kredytu;

   - trudności w uzyskaniu wzorca umowy;

   - nierzetelnych informacji na temat warunków umowy;

   - pobierania opłaty wstępnej i jej przepadku;

   - stosowania niedozwolonych postanowień (klauzul) umownych;

   - stosowania wprowadzającej w błąd reklamy oraz ogłoszeń.

   W związku z powyższym już od kilku lat Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów podejmuje działania mające na celu prawne uregulowanie omawianej materii.

   Pierwszą taką próbę podjęto w trakcie prac nad projektem ustawy o kredycie konsumenckim. Senat RP zaproponował dodanie do tekstu ustawy przepisu, zgodnie z którym miało zostać zabronione organizowanie grup osób w celu samofinansowania zakupu towarów lub usług przez członków tych grup lub udzielania im kredytu konsumenckiego (system konsorcyjny). Poprawki Senatu zostały jednak odrzucone na posiedzeniu Sejmu w dniu 20 lipca 2001 r. Wobec braku poparcia dla całkowitego zakazania tego typu aktywności gospodarczej w Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów przygotowany został projekt ustawy regulujący przedmiotową problematykę w postaci projektu ustawy o konsorcjach konsumenckich. W pierwotnej wersji projekt zakładał nadzór nad przedsiębiorcami organizującymi i zarządzającymi konsorcjum przez Komisję Nadzoru Bankowego. W toku uzgodnień międzyresortowych Ministerstwo Finansów wskazało jej niewłaściwość Komisji Nadzoru Bankowego w przedmiotowym zakresie. Opracowano zatem drugą wersję projektu, nieprzewidującą instytucji nadzoru, a jedynie dodatkowe uprawnienia dla Prezesa UOKiK w zakresie kontroli ogólnych warunków umowy konsorcjalnej.

   Z uwagi na fakt, że żadne z proponowanych rozwiązań nie gwarantowało skutecznego usunięcia sygnalizowanych nieprawidłowości i jednocześnie koszty ewentualnego nadzoru czyniłyby system nieatrakcyjnym dla konsumentów, przedstawiciele większości resortów opowiedzieli się za wprowadzeniem całkowitego zakazu prowadzenia tego typu działalności. W związku z tym we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości przygotowana została nowelizacja ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Rozwiązanie to zyskało aprobatę Komitetu Rady Ministrów, który wskazał, że dalsze prace powinny zmierzać w kierunku zakazu prowadzenia omawianej działalności.

   W związku z trwającymi w Sejmie RP pracami nad nowelizacją ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji Komisja Gospodarki Sejmu RP zgłosiła propozycję włączenia do tego projektu przepisów delegalizujących działalność polegającą na organizowaniu i administrowaniu mieniem gromadzonym w ramach grupy konsumentów, utworzonej w celu wspólnego finansowania zakupu rzeczy ruchomych lub nieruchomości przez każdego z uczestników grupy (system konsorcyjny). Konsekwencją delegalizacji jest penalizacja prowadzenia lub organizowania systemów konsorcyjnych wbrew warunkom ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Odpowiednio przewiduje się karę pozbawiania wolności od 3 miesięcy do lat 5 za prowadzenie działalności w systemie konsorcyjnym, a gdy mienie zgromadzone w celu finansowania zakupów w systemie konsorcyjnym jest wielkiej wartości - od 6 miesięcy do lat 8.

   Zgodnie z założeniami projektu, administratorzy lub organizatorzy systemów konsorcyjnych będą zobowiązani do dostosowania działalności do wymogów ww. ustaw w okresie dwóch lat lub jej zaprzestać. Przewiduje się więc stosowny okres przejściowy. Ponadto w tym okresie organizator lub administrator systemu nie będzie mógł zawierać z konsumentami nowych umów o przystąpieniu do systemu. Proponowana norma powinna zapobiec ewentualnym dalszym patologiom związanym z działalnością systemów konsorcyjnych, polegającym na realizacji bieżących zobowiązań administratora lub organizatora ze środków nowych członków systemów i tworzeniu tym samym swego rodzaju piramid finansowych.

   W stanowisku rządowym z dnia 19 stycznia 2004 r. Rada Ministrów poparła inicjatywę Komisji Sejmowej w sprawie zakazania działalności w systemie konsorcyjnym, jednocześnie wskazując na potrzebę dalszych prac legislacyjnych nad projektem ustawy o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz ustawy o kredycie konsumenckim.

   Przedstawiając powyższe, wyrażam pogląd, że projektowane regulacje pozwolą na wyeliminowanie nieuczciwych praktyk, charakteryzujących działalność w systemie argentyńskim, co niewątpliwie wzmocni ochronę interesów konsumentów, zgodnie z oczekiwaniami społecznymi.

   Odnosząc się do drugiej kwestii poruszonej w interpelacji Pana Posła, przedstawiam szczegółową informację na ten temat uregulowania tego zagadnienia w prawie Unii Europejskiej.

   Kwestie dotyczące kredytów konsumenckich w państwach Unii Europejskiej regulowane są przepisami Dyrektywy Rady 87/102/EWG z 22 grudnia 1986 r. w sprawie harmonizacji ustaw i przepisów wykonawczych Państw Członkowskich dotyczących kredytów konsumenckich (wraz ze zmianami wprowadzonymi przez Dyrektywę Rady 90/88/EWG i Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 98/7/WE).

   Dyrektywa 87/102/EWG dotyczy umów o kredyt konsumencki. Nie reguluje ona jednak zagadnień kredytów konsumenckich udzielanych przez konsorcja kapitałowe w tzw. systemie argentyńskim. Zgodnie z art. 1 ust. 2(b) - ˝kredytodawca˝ oznacza osobę fizyczną lub osobę prawną, lub grupę takich osób, która udziela kredytu w ramach wykonywanego zawodu, natomiast zgodnie z art. 1 ust. 2(c) - ˝umowa o kredyt˝ oznacza umowę, za pomocą której kredytodawca udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi kredytu w formie płatności odroczonej, zaliczki lub innej, podobnej usługi finansowej.

   Biorąc pod uwagę przepisy powyższej dyrektywy, należy stwierdzić, iż prawo wspólnotowe nie reguluje kwestii przyzwalania albo zakazywania działalności firm tego rodzaju, dopuszczając jednocześnie ograniczenie lub zakazanie funkcjonowania firm działających na szkodę konsumentów - art. 15 stwierdza bowiem, że państwa członkowskie mogą zachować lub przyjąć bardziej rygorystyczne postanowienia w celu ochrony konsumentów, zgodnie ze zobowiązaniami wynikającymi z traktatu. Ponadto w preambule dyrektywy stwierdza się, iż konsument powinien otrzymywać stosowną informację o warunkach i kosztach kredytu oraz o swoich zobowiązaniach.

   Systemy podobne do tego, który funkcjonuje w Polsce, są praktycznie nieznane w krajach Unii Europejskiej i rozwiniętych krajach świata. Podobne modele znane są w Ameryce Łacińskiej, podobno były znane również w Europie w XIX wieku i na początku XX, ale obecnie zbliżone rozwiązania występują praktycznie już tylko na Węgrzech i w Portugalii. Przypominają one jednak działalność podobną do bankowej i są obłożone niezwykle rygorystycznymi normami. W pozostałych krajach (m.in. Niemcy, Wielka Brytania, Włochy) działalność ta jest bezpośrednio bądź pośrednio uznana za niezgodną z prawem.

   Minister

   Jerzy Hausner

   Warszawa, dnia 25 marca 2004 r.