IV kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 8501

w sprawie zabezpieczenia przebiegających przez Polskę rurociągów przesyłających gaz i ropę naftową w związku z zagrożeniem atakami terrorystycznymi

   Szanowny Panie Marszałku! Nawiązując do pisma z dnia 21 października 2004 r. (sygn. SPS-0202-8501/04) przekazującego interpelację Posła na Sejm RP Pana Zbigniewa Witaszka w sprawie bezpieczeństwa przebiegających przez Polskę rurociągów przesyłających gaz i ropę naftową, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Rurociągi z ropą naftową (Przyjaźń i Pomorski) oraz rurociągi paliwowe z rafinerii w Płocku tworzą sieć przesyłową umieszczoną w przeważającej części pod ziemią, średnio na głębokości 1,5 m, o łącznej długości ok. 2500 km. Sieć jest użytkowana przez Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych /PERN/.

   W Polsce znajduje się również rozbudowana sieć rurociągów gazowych. Istnieje około 15,5 tys. km sieci krajowej (nie uwzględniając sieci miejskich, powiatowych i gminnych) i 682 km rurociągu jamalskiego tworzących tzw. Krajowy System Przesyłowy, administrowany przez Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG - Przesył). Podobnie jak w przypadku rurociągów naftowych sieć przesyłowa gazu znajduje się w większości pod ziemią.

   Należy wskazać, że główne zadania związane z ochroną fizyczną i techniczną ropociągów i sieci przesyłu finalnych produktów naftowych sprawuje PERN za pośrednictwem specjalistycznej uzbrojonej formacji ochronnej oraz zaawansowanych technologicznie systemów monitoringu wycieków. Informacja o naruszeniu powłoki rurociągu trafia do centrum kontroli i jest przekazywana bezpośrednio do terenowej jednostki Policji. Sieci przesyłowe monitorowane są m.in. przez patrole śmigłowcowe. PERN blisko współpracuje z jednostkami Policji, w tym m.in. z Centralnym Biurem Śledczym Komendy Głównej Policji.

   Podobne środki zabezpieczenia technicznego i ochrony fizycznej są stosowane przez PGNiG - Przesył w stosunku do sieci funkcjonującej w ramach Krajowego Systemu Przesyłowego gazu ziemnego.

   Obiekty rafinerii, oddziałów przesyłu gazu i innych strategicznych miejsc (takich jak bazy surowcowe, stacje pomp, węzły rozdziału gazu, węzły paliwowe itd.), związanych z produkcją i transportem omawianych produktów, są uwzględniane w ewidencji obiektów podlegających obowiązkowej ochronie, zgodnie z ustawą z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz.U. Nr 114, poz. 740 z późn. zm.). Sposób realizacji zadań ochronnych podlega uzgodnieniu z właściwym miejscowo komendantem wojewódzkim Policji. Przedmiotem uzgodnień jest również forma współdziałania służb ochrony z Policją.

   Odnosząc się do kwestii działań służb podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji, mających zabezpieczyć rurociągi przed atakami terrorystycznymi, należy wskazać, iż Policja - w ramach ustawowego obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa publicznego - podejmuje liczne działania prewencyjne i operacyjno-rozpoznawcze. Można wśród nich wyróżnić:

   - realizację zadań prewencyjnych, głównie patrolowych, w rejonach rafinerii, oddziałów przesyłu gazu i innych strategicznych miejsc związanych z produkcją i transportem omawianych produktów;

   - uwzględnienie obiektów i urządzeń ważnych dla sieci przesyłowych w planach reagowania kryzysowego;

   - natychmiastową reakcję w przypadku identyfikacji zagrożenia dla rurociągu - w postaci wdrożenia działań zapobiegawczych lub podjęcia skutecznej interwencji;

   - bezpośrednią współpracę z przedstawicielami podmiotów odpowiedzialnych za ochronę przesyłu gazu, ropy naftowej i paliw płynnych;

   - bezpośrednią współpracę z innymi służbami i podmiotami w ramach powiatowego (miejskiego) systemu reagowania kryzysowego;

   - przekazywanie - w służbowych kontaktach z właściwymi władzami i społecznościami lokalnymi - stosownych zaleceń dotyczących postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń o charakterze terrorystycznym.

   Należy wskazać, iż w ostatnim czasie w Komendzie Głównej Policji opracowano szczegółowe procedury reagowania kryzysowego Policji, uwzględniające również zagrożenia dla sieci rurociągów.

   W odniesieniu do rurociągów paliwowych informuję, iż obecnie identyfikowane zagrożenia dotyczą głównie kradzieży paliwa poprzez tzw. nawierty.

   Państwowa Straż Pożarna w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego posiada 507 jednostek ratowniczo-gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej oraz 3 411 jednostek ochotniczych straży pożarnych o najwyższym poziomie wyposażenia i wyszkolenia spośród wszystkich OSP.

   Reagowanie w przypadku wystąpienia zagrożenia w obiektach związanych z produkcją i transportem ropy naftowej i gazu realizowane jest zgodnie z opracowanymi na poziomie powiatów i województw planami ratowniczymi. Reagowanie w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego przebiega w następujących etapach:

   1) użycie sił własnych powiatu, na terenie którego wystąpiło zdarzenie oraz - w ramach współdziałania - użycie sił ratowniczych z terenu powiatów sąsiednich,

   2) użycie specjalistycznych grup ratowniczych i kompanii ze składu wojewódzkich brygad odwodowych.

   W ramach odwodów operacyjnych Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego funkcjonuje 47 specjalistycznych grup ratownictwa chemicznego, które mogą być wykorzystane do usuwania skutków ataku terrorystycznego. Grupy te mogą być dowolnie przemieszczane na terenie kraju samochodami ratownictwa chemicznego.

   Jednostki ratowniczo-gaśnicze PSP wyposażone są w sprzęt wykrywczo-pomiarowy przeznaczony do identyfikacji i pomiaru stężenia substancji, środki przeznaczone do neutralizacji i sorpcji materiałów chemicznych oraz zbiorniki do cieczy niebezpiecznych i sprzęt przeznaczony do ich przepompowywania. Ponadto specjalistyczne grupy ratownictwa chemicznego PSP posiadają na swoim wyposażeniu ubrania gazoszczelne, ubrania chemoodporne oraz kwaso- i ługoodporne.

   Państwowa Straż Pożarna dysponuje między innymi samochodami ciężkimi ratownictwa chemicznego, samochodami lekkimi ratownictwa chemicznego, ubraniami gazoszczelnymi, aparatami powietrznymi izolującymi (do ochrony dróg oddechowych), które mogą zostać wykorzystane w działaniach związanych z atakami terrorystycznymi.

   Sprzęt, który jest używany w sytuacji zagrożenia chemicznego, jest także przydatny w przypadku wystąpienia zagrożenia o charakterze biologicznym.

   Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności Komendy Głównej PSP dysponuje ˝Krajową Bazą Specjalistów ds. Ratownictwa Chemicznego˝ zawierającą wykazy specjalistów pracujących w dużych zakładach przemysłowych, jednostkach badawczych oraz uczelniach na terenie kraju, którzy przygotowani są do udzielania pomocy technicznej i praktyczniej w przypadku wystąpienia zagrożeń.

   Komenda Główna PSP prowadzi współpracę międzyresortową, która uwzględnia zasady współdziałania poszczególnych służb, w przypadku gdyby siły i środki posiadane przez PSP okazały się niewystarczające do usunięcia skutków zdarzenia chemicznego. PSP współpracuje z Szefostwem Wojsk Obrony Przeciwchemicznej oraz Centralnym Ośrodkiem Analizy Skażeń Ministerstwa Obrony Narodowej. W dniu 10 stycznia 1995 r. Dyrektor Przedsiębiorstwa Eksploatacji Rurociągów Naftowych Przyjaźń oraz Komendant Główny PSP podpisali porozumienia dotyczące współpracy w zakresie prowadzenia wspólnych czynności kontrolno-rozpoznawczych, działań ratowniczo-gaśniczych, wymiany informacji, ćwiczeń, szkoleń oraz wspólnego tworzenia banków danych eksploatacyjno-operacyjnych potrzebnych do przeciwdziałania i likwidacji awarii, katastrof i nadzwyczajnych zagrożeń w związku z transportem ropy i produktów naftowych.

   Ponadto do pomocy przy usuwaniu skutków zdarzeń chemicznych może zostać wykorzystany System Pomocy w Transporcie Materiałów Niebezpiecznych (SPOT), który powstał na bazie służb ratowniczych działających w dużych zakładach przemysłu chemicznego na terenie kraju. Ośrodki regionalne tego systemu są przygotowane do udzielania w możliwie najkrótszym czasie pomocy służbom ratowniczym w sytuacjach awaryjnych związanych z transportem materiałów niebezpiecznych na terytorium kraju. Omawiana pomoc może być udzielona w formie pomocy technicznej, czyli wykorzystania sił i środków SPOT do usuwania skutków zdarzenia, lub w formie szczegółowej informacji o danym materiale niebezpiecznym. Działania ratowniczo-gaśnicze prowadzone w ostatnich latach w tego typu obiektach miały charakter lokalny i były likwidowane środkami będącymi w dyspozycji powiatu, bez dodatkowego angażowania sił i środków w ramach Wojewódzkiego Odwodu Operacyjnego czy Centralnego Odwodu Operacyjnego.

   Pozytywne zmiany w wyposażeniu jednostek ratowniczo-gaśniczych PSP w środki do prowadzenia działań w zakresie ratownictwa chemiczno-ekologicznego są szczególnie wyraźne w stosunku do całości zmian, jakie zaszły w ostatnich latach w strukturze i wyposażeniu Państwowej Straży Pożarnej.

   Powyższe pozwala stwierdzić, że Państwowa Straż Pożarna oraz inne jednostki Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego są przygotowane do podjęcia działań ratowniczych w przypadku powstania tego typu zdarzenia na terytorium kraju.

   Uprzejmie wyjaśniam, iż Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji nie posiada informacji na temat inicjatyw zmierzających do utworzenia tzw. straży rurociągowej bądź innych formacji o podobnym charakterze. Jednocześnie należy podkreślić, że MSWiA popiera wszelkie działania, w tym inicjatywy społeczności lokalnych, zmierzające do poprawy bezpieczeństwa publicznego, a w szczególności mające na celu zapobieżenie aktom terrorystycznym.

   Obowiązujący porządek prawny umożliwia tworzenie grup samoobrony mieszkańców, które mogą działać wyłącznie profilaktycznie (poza sytuacjami bezpośredniego zagrożenia), natomiast w sytuacjach wymagających interwencji zobowiązane są do wezwania Policji bądź innych uprawnionych służb. Obywatele mogą tworzyć organizacje samoobrony funkcjonujące w ścisłej współpracy z Policją i władzami lokalnymi lub niezależnie od nich.

   Elementem decydującym o powołaniu straży obywatelskiej (np. mającej na celu ochronę rejonów umiejscowienia rurociągów) w danej społeczności lokalnej jest wola samych mieszkańców - przyszłych członków formacji.

   Należy podkreślić, że tworzeniu grup społecznej samoobrony sprzyja szereg instytucji prawnych. Do najistotniejszych należą: obrona konieczna, stan wyższej konieczności, ujęcie osoby na gorącym uczynku, udzielanie doraźnej pomocy policjantowi, społeczny obowiązek zawiadomienia organów ścigania o popełnieniu przestępstwa, działalność jednostek samorządu terytorialnego w zakresie ochrony porządku i bezpieczeństwa obywateli, prawo do tworzenia stowarzyszeń, obowiązek współpracy Policji i straży gminnej (miejskiej) z organami samorządowymi i organizacjami społecznymi czy też obowiązek współpracy samorządów lokalnych z organizacjami pozarządowymi.

   Z poważaniem

   Sekretarz stanu

   Andrzej Brachmański

   Warszawa, dnia 19 listopada 2004 r.