IV kadencja

Odpowiedź ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej

na interpelację nr 4581

w sprawie stosowania przez zakłady energetyczne wysokich podwyżek cen energii elektrycznej i zagrożeń wynikających z tego dla ludności

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację Pani Poseł Alicji Lis, skierowaną pismem Pana Marszałka znak: SPS-0202-4581/01, z dnia 27 sierpnia 2003 roku, do Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, w sprawie stosowania przez zakłady energetyczne wysokich podwyżek cen energii elektrycznej i zagrożeń wynikających z tego dla ludności, proszę przyjąć odpowiedzi na kolejne pytania postawione przez Panią Poseł.

   Ad 1. Odpowiadając na pytanie, kiedy obecnemu monopoliście w zakresie dostawy energii elektrycznej przybędzie konkurencja, która wymusi na dostawcach liczenie się z odbiorcą energii, należy wskazać, że ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (DzU Nr 54, poz. 348, z późn. zm.) daje już obecnie możliwość zakupu energii elektrycznej po cenach konkurencyjnych. Możliwości takie stworzyła przyjęta w polskim prawie zasada regulowanego dostępu do sieci stron trzecich, tzw. zasada TPA. Odbiorca spełniający określone warunki rocznych zakupów energii elektrycznej (obecnie w wielkości nie mniejszej niż 10 GWh, od 2004 r. nie mniejszej niż 1 GWh rocznie, a od 1 stycznia 2006 r. będzie to dotyczyć wszystkich odbiorców, także tzw. komunalno-bytowych) stosownie do postanowień rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 stycznia 2003 r. w sprawie harmonogramu uzyskiwania przez odbiorców prawa do korzystania z usług przesyłowych (DzU Nr 17, poz. 158), dokonuje wyboru dowolnego dostawcy energii elektrycznej oferującego najkorzystniejszą cenę. Następnie zawiera umowę o świadczenie usług przesyłowych z przedsiębiorstwem sieciowym, do którego sieci energetycznej jest przyłączony.

   Istotnym elementem liberalizacji rynku energii elektrycznej jest zwolnienie przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się wytwarzaniem i obrotem energią elektryczną z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia. Jedynie w stosunku do przedsiębiorstw sieciowych (zajmujących się przesyłem i dystrybucją) przyjęto, że prowadzona przez nie działalność w zakresie przesyłu, dystrybucji i obrotu nośnikami energii pozostanie obszarem rynku regulowanego, poprzez m.in. zatwierdzane przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki taryfy.

   Prowadzone są również prace zmierzające do restrukturyzacji kontraktów długoterminowych zawartych między wytwórcami energii elektrycznej a Polskimi Sieciami Elektroenergetycznymi SA.

   Powyższe wielokierunkowe działania mają na celu doprowadzenie do całkowitego otwarcia rynku energii elektrycznej, a tym samym do wzrostu konkurencji działających na rynku podmiotów gospodarczych.

   W ramach procesu reformowania sektora elektroenergetyki Rząd realizuje program szeroko rozumianej restrukturyzacji. Obejmuje ona restrukturyzację wszystkich zasobów (konsolidacja pozioma przedsiębiorstw energetycznych wraz z odpowiednią reorganizacją struktur), tworzenie nowych obszarów aktywności gospodarczej przy wykorzystaniu infrastruktury sektora (działalność multienergetyczna) oraz wdrożenie korzystnej z punktu widzenia interesów gospodarki narodowej strategii prywatyzacyjnej (prywatyzacja w pierwszym rzędzie przedsiębiorstw wytwórczych, preferowanie trybu oferty publicznej). Istotne znaczenie ma też proces skutecznego wprowadzania konkurencyjnego rynku energii tak, aby ostatecznym beneficjentem był klient - odbiorca energii, jak i wyznaczenie celów strategicznych w zakresie optymalizacji wykorzystania paliw pierwotnych oraz wykorzystania źródeł energii odnawialnej.

   Szczegółowy program działań został zawarty w dokumentach przyjętych przez Radę Ministrów w dn. 28 stycznia 2003 r.: ˝Programie realizacji polityki właścicielskiej Ministra Skarbu Państwa w odniesieniu do sektora elektroenergetycznego˝ i ˝Aktualizacji programu wprowadzania konkurencyjnego rynku energii elektrycznej w Polsce˝.

   Celem strategicznym tych programów jest osiągnięcie stabilnego poziomu cen energii atrakcyjnych dla gospodarki krajowej i konkurencyjnych dla cen energii wytwarzanej za granicą oraz dążenie do uzyskania zwrotu kapitału zainwestowanego w ten sektor.

   Prowadzona restrukturyzacja sektora paliwowo-energetycznego podporządkowuje się interesom odbiorców energii nie tylko w zakresie kształtowania cen, ale także jakości obsługi i oferowanych usług, wymogom technicznym i ekonomicznym zapewniającym konkurencyjność na rynku europejskim oraz rygorom bezpieczeństwa energetycznego państwa.

   Ad 2 i ad 5. Odnośnie do pytań, dlaczego odpowiednie urzędy nie przecinają w porę stosowania praktyk monopolistycznych przez obecnych dostawców energii elektrycznej i kiedy należy oczekiwać zrównania cen energii elektrycznej do poziomu dochodowości ludności naszego kraju, uprzejmie informuję, że stosownie do postanowień przepisów ustawy - Prawo energetyczne zadania z zakresu spraw regulacji gospodarki paliwami i energią oraz promowania konkurencji w obszarze przedsiębiorstw energetycznych o charakterze monopolu naturalnego realizuje Prezes Urzędu Regulacji Energetyki - centralny organ administracji rządowej, powołany przez Prezesa Rady Ministrów. Do zakresu kompetencji i obowiązków Prezesa URE należy regulowanie działalności przedsiębiorstw energetycznych zgodnie z ustawą i założeniami polityki energetycznej państwa, zmierzające do minimalizacji kosztów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii (art. 23 ustawy) m.in. poprzez zatwierdzanie i kontrolowanie taryf paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła dla koncesjonowanych przedsiębiorstw oraz kontrolowanie parametrów jakościowych dostaw i obsługi odbiorców w zakresie obrotu paliwami i energią elektryczną. Prezes URE rozstrzyga również w pierwszej instancji spory pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi i odbiorcami energii, w zakresie określonym w art. 8 Prawa energetycznego oraz współdziała z właściwymi organami w przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym przedsiębiorstw energetycznych.

   Pragnę również podkreślić, że ceny i stawki opłat oraz warunki ich stosowania w rozliczeniach za dostarczaną energię elektryczną ustalane są w opracowanych przez przedsiębiorstwa energetyczne taryfach, wprowadzanych jako obowiązujące w trybie określonym ustawą - Prawo energetyczne. Przedsiębiorstwa energetyczne posiadające koncesje ustalają taryfy dla energii elektrycznej zgodnie z zasadami określonymi w ustawie oraz w oparciu o przepisy wykonawcze wydane przez Ministra Gospodarki.

   Zgodnie z przyjętymi ustawą Prawo energetyczne regulacjami taryfy dla energii elektrycznej powinny zapewniać pokrycie kosztów uzasadnionych działalności przedsiębiorstw energetycznych w zakresie: wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, dystrybucji lub obrotu energią, kosztów modernizacji, rozwoju i ochrony środowiska oraz ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen.

   W ramach swoich kompetencji i obowiązków Prezes URE analizuje i weryfikuje koszty przyjmowane przez przedsiębiorstwa energetyczne jako uzasadnione do kalkulacji cen i stawek opłat w taryfach.

   Należy zauważyć, że ustawodawca chroni odbiorców nie przed wzrostem cen, ale przed nieuzasadnionym - a więc oderwanym od kosztów uzasadnionych - poziomem cen. Można zatem stwierdzić, że jednym z najbardziej istotnych zadań regulatora jest określenie przychodu regulowanego przedsiębiorstwa energetycznego w sposób umożliwiający pokrycie jego kosztów uzasadnionych oraz uwzględniający ochronę konsumentów przed nieuzasadnionym poziomem cen. Przychód ten jest osiągany przez przedsiębiorstwo w oparciu o stosowanie cen i stawek opłat zawartych w taryfie energii elektrycznej zatwierdzanej przez Prezesa URE. Przychód regulowany (pokrywający koszty uzasadnione) jest określany przez Prezesa URE na podstawie analiz porównawczych dotyczących całego sektora dystrybucji oraz ustalonych założeń zastosowanych jednakowo wobec wszystkich spółek. Decydujący wpływ na określenie przychodu regulowanego mają zatem analizy umożliwiające określenie (oraz wymuszenie) efektywności działania danego przedsiębiorstwa oraz generalne zasady stosowane wobec całego sektora, a nie koszty pokazywane przez spółkę, dotyczące okresów ubiegłych wraz z żądaniem pokrycia ich poprzez taryfę, niezależnie od ich wielkości. To regulator określa na podstawie analiz porównawczych, jakie powinny być uzasadnione koszty prowadzenia działalności danego przedsiębiorstwa, uwzględniając skalę jego działania. Takie podejście regulatora wymusza na przedsiębiorstwach dystrybucyjnych działania mające na celu zwiększenie efektywności oraz poszukiwanie możliwych oszczędności, w celu osiągnięcia zamierzonego wyniku finansowego. Uniemożliwia to przerzucanie kosztów nieefektywności ponoszonych przez przedsiębiorstwo na odbiorców energii, co oznacza, że gwarantuje ochronę interesów konsumentów przed nieuzasadnionym poziomem cen, czyli ochronę interesów indywidualnych odbiorców energii elektrycznej.

   Pragnę poinformować Panią Poseł, że polityka cenowa Rządu określona jest w ˝Założeniach polityki energetycznej Polski do 2020 roku˝ - przyjętych przez Radę Ministrów w dniu 22 lutego 2000 roku, a następnie w ˝Ocenie realizacji i korekcie założeń polityki energetycznej Polski do 2020 roku˝, przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 2 kwietnia 2002 roku. W założeniach, w rozdziale poświęconym polityce cenowej przedstawione zostały mechanizmy kształtowania cen energii, mające zastosowanie w warunkach gospodarki rynkowej. Przedstawiona została też zapowiedź, że mechanizmy te Rząd będzie wdrażał w polskiej gospodarce. Z oceny realizacji założeń polityki energetycznej Polski do 2020 roku wynika, że podstawowym celem Rządu dotyczącym polityki cenowej jest dążenie do stabilnego poziomu cen, akceptowanego zarówno przez odbiorców, jak i przez dostawców energii, zapewniającego konkurencyjność polskiej gospodarki.

   Trzeba jednak podkreślić, że nie zakłada się stosowania innych niż ekonomiczne cen energii elektrycznej dla odbiorców. W warunkach rynkowych ceny za energię elektryczną, która jest towarem, powinny wynikać z rachunku ekonomicznego, pozwalającego na właściwe decyzje gospodarcze.

   Ad 3. Odnośnie do praw odbiorcy energii elektrycznej oraz możliwości otrzymania odszkodowania za przerwę w dostarczaniu energii elektrycznej należy wskazać, że obowiązki przedsiębiorstwa energetycznego w stosunku do odbiorcy energii elektrycznej określają przepisy § 15 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 25 września 2000 roku w sprawie szczegółowych warunków przyłączania podmiotów do sieci elektroenergetycznych, obrotu energią elektryczną, świadczenia usług przesyłowych, ruchu sieciowego i eksploatacji sieci oraz standardów jakościowych obsługi odbiorców (DzU Nr 85, poz. 957). W myśl tych przepisów przedsiębiorstwo energetyczne jest zobowiązane m.in do dostarczania energii elektrycznej zgodnie z obowiązującymi standardami i na warunkach określonych w umowie sprzedaży energii elektrycznej lub umowy przesyłowej.

   Za niedotrzymanie standardów jakościowych określonych w § 32 ww. rozporządzenia odbiorcom na ich wniosek zgodnie z § 43 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 grudnia 2000 roku w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie energią elektryczną (DzU Nr 1, poz. 7) przysługują bonifikaty i upusty, w wysokości określonej w taryfie lub umowie. Przedsiębiorstwo energetyczne jest obowiązane rozpatrzyć wniosek, w terminie 30 dni od dnia jego złożenia.

   Na podstawie przepisu § 44 ust. 2 przywołanego rozporządzenia za każdą niedostarczoną jednostkę energii elektrycznej odbiorcy przysługuje bonifikata w wysokości pięciokrotności ceny energii elektrycznej za okres, w którym wystąpiła przerwa; ilość niedostarczonej energii elektrycznej w dniu, w którym miała miejsce przerwa, ustala się na podstawie poboru energii w odpowiednim dniu poprzedniego tygodnia, z uwzględnieniem czasu dopuszczalnych przerw określonych w umowie.

   Powyższe przepisy pozwalają zatem wyegzekwować należne prawa odbiorców energii elektrycznej od przedsiębiorstw energetycznych bez uciekania się do wytaczania procesów przedsiębiorstwom energetycznym.

   Ponadto należy również wskazać na przepis § 33 omawianego rozporządzenia, zgodnie z którym przedsiębiorstwo energetyczne w zakresie standardów jakościowych obsługi odbiorców jest obowiązane m.in. do:

   - przyjmowania przez całą dobę zgłoszeń i reklamacji od odbiorców,

   - bezzwłocznego usuwania zakłóceń w dostarczaniu energii elektrycznej, spowodowanych nieprawidłową pracą sieci,

   - udzielania odbiorcom, na ich żądanie, informacji o przewidywanym terminie wznowienia dostarczania energii elektrycznej przerwanego z powodu awarii w sieci, powiadamiania odbiorców, z co najmniej pięciodniowym wyprzedzeniem, o terminach i czasie planowanych przerw w dostarczaniu energii elektrycznej w formie ogłoszeń prasowych, komunikatów radiowych lub telewizyjnych lub w inny sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie - odbiorców zasilanych z sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV,

   - nieodpłatnego udzielania szczegółowych informacji w sprawie zasad rozliczeń oraz aktualnych taryf, jak również do rozpatrywania wniosku lub reklamacji odbiorcy w sprawie rozliczeń i udzielania odpowiedzi, nie później niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku lub zgłoszenia reklamacji.

   Ad 4. Odpowiadając na pytanie dotyczące treści zawieranych umów na dostawę energii elektrycznej, pragnę poinformować Panią Poseł, że umowa sprzedaży energii elektrycznej zawarta przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją energii elektrycznej z odbiorcą, zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy - Prawo energetyczne powinna uwzględniać zasady określone w ustawie i warunki określone w koncesjach oraz zawierać co najmniej postanowienia dotyczące: ilości sprzedaży energii elektrycznej, sposobu ustalania cen i warunków wprowadzania ich zmian, sposobu rozliczeń, odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy, okresu jej obowiązywania i warunków rozwiązania.

   Ogólne warunki umów sprzedaży zgodnie z art. 5 ust. 4 ustawy przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, w zakresie swojej działalności, mogą ustalać w rozumieniu art. 384 § 1 Kodeksu cywilnego. Ponadto zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy w sprawach spornych dotyczących odmowy zawarcia umowy sprzedaży rozstrzyga Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, na wniosek strony. Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej nie dysponuje żadnymi prawnymi możliwościami wpływania na zachowania przedsiębiorstw energetycznych i na ustalanie warunków umów.

   Mam nadzieję, że powyższe wyjaśnienia zostaną przyjęte jako wyczerpująca odpowiedź na postawione w interpelacji przez Panią Poseł pytania.

   Minister

   Jerzy Hausner

   Warszawa, dnia 16 września 2003 r.