Interpelacja w sprawie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki

IV kadencja

Interpelacja nr 2460

do ministra edukacji narodowej i sportu

w sprawie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki

   Przepisy ustawy o systemie oświaty, ustawy Karta nauczyciela oraz związane z nimi przepisy zawarte w aktach wykonawczych są tak skonstruowane, że władze samorządowe oraz dyrektorzy szkół mają poważne wątpliwości, czy realizują te przepisy zgodnie z intencjami prawodawcy odnośnie do obowiązku szkolnego i obowiązku nauki.

   Art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty stanowi: ˝Dyrektorzy publicznych szkół podstawowych i gimnazjów kontrolują spełnianie obowiązku szkolnego przez dzieci zamieszkujące w obwodach tych szkół, a gmina kontroluje spełnianie obowiązku szkolnego, lub obowiązku nauki, przez młodzież w wieku 16-18 lat.

   Dyrektorzy w szczególności:

   a) kontrolują wykonywanie obowiązków, o których mowa w art. 18 pkt 1, 2 i 5, a także współpracują z rodzicami w realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 18 pkt 3 i 4;

   b) prowadzą ewidencję spełniania obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki.

   Art. 15 ust. 2 ww. ustawy mówi: ˝obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia˝.

   Z jednej więc strony przepis stanowi, że to dyrektor kontroluje spełnianie obowiązku szkolnego, trwającego aż do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do 18 roku życia, z drugiej zaś gmina ma kontrolować spełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki przez młodzież w wieku 16-18 lat.

   Pojawia się tu więc pewna sprzeczność, polegająca na tym, że ustawa nakłada kompetencje w zakresie kontroli spełniania obowiązku szkolnego ucznia w wieku 16-18 lat, który nie ukończył gimnazjum, jednocześnie na dwa organy - dyrektora i organ gminy.

   Z konstrukcji art. 19 ust. 1 i 2 tejże ustawy wynika, że obowiązki w nim wymienione dotyczą w takim samym stopniu dyrektora szkoły, jak i organu gminy. Zdanie wstępne wskazuje bowiem podmioty uprawnione do kontroli oraz jej ogólny zakres, a punkty 1 i 2 odnoszące się do tego zdania precyzują zakres kontroli i formę jej sprawowania. Wątpliwości pojawiają się w zetknięciu powyższego przepisu z § 3 rozporządzenia MENiS z 18 lutego 2002 r., określającego m.in. sposób prowadzenia dokumentacji przebiegu nauczania.

   Przepis ten mówi, że szkoła podstawowa i gimnazjum prowadzą księgę ewidencji dzieci i młodzieży podlegających obowiązkowi szkolnemu, w której m.in. odnotowuje się corocznie, w porozumieniu z gminą, informacje o spełnianiu przez młodzież w wieku 16-18 lat obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki. Wynika z tego, że prowadzenie ewidencji spełniania obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki przez młodzież w wieku 16-18 lat również należy do dyrektora szkoły, z zastrzeżeniem, że w tym przypadku ma on współpracować z gminą. Po cóż więc gmina ma prowadzić ewidencję spełniania obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki, skoro już takowe są prowadzone przez dyrektorów szkół?

   Wątpliwości pojawiają się przy konfrontacji art. 16 ust. 5a ustawy o systemie oświaty i art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego z art. 6 ustawy Przepisy wprowadzające...

   Przepisy dotyczące obowiązku nauki zostały wprowadzone na mocy ustawy z dnia 25 lipca 1998 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty (DzU nr 117 z późn. zm.) poprzez dodatnie w art. 16 ustępu 5a o treści: ˝Po ukończeniu gimnazjum obowiązek nauki spełnia się przez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej albo w formach pozaszkolnych˝. Art. 6 tej ustawy stanowi, że wchodzi ona w życie z dniem 1 stycznia 1999 r., z wyjątkiem przepisów dotyczących obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, które wchodzą w życie w terminie i na zasadach określonych w odrębnej ustawie z dnia 8 stycznia 1999 r. Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego (DzU nr 12, poz. 96 z późn. zm.). Na mocy art. 1 ust. 1 pkt 4 tejże ustawy przepisy ustawy o systemie oświaty, w zakresie dotyczącym obowiązku nauki realizowanego w szkołach ponadgimnazjalnych oraz w formach pozaszkolnych, wchodzą w życie z dniem 1 września 2002 r.

   Z powyższych przepisów wynika, że obowiązek nauki rozpoczyna się po ukończeniu gimnazjum i może być realizowany w szkołach ponadgimnazjalnych lub w formach pozaszkolnych. Przepis ten wszedł w życie z dniem 1 września 2002 r., tj. z chwilą ukończenia gimnazjum przez pierwszy rocznik.

   Z kolei art. 6 ustawy Przepisy wprowadzające... mówi, że obowiązkowi nauki podlegają również uczniowie, którzy ukończyli ośmioklasową szkołę podstawową, oraz że obowiązek ten może być realizowany również w szkołach ponadpodstawowych.

   W związku z powyższym proszę o odpowiedź na następujące pytania:

   1. Kto kontroluje spełnianie obowiązku szkolnego przez ucznia w wieku 17 lat, który nie ukończył gimnazjum - dyrektor gimnazjum czy gmina?

   2. Czy obowiązki wymienione w art. 19 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o systemie oświaty dotyczą w takim samym stopniu dyrektora szkoły, jak i organu gminy? A tym samym czy gmina ma prowadzić ewidencję spełniania obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki przez młodzież w wieku 16-18 lat?

   3. Jeżeli art. 19 ust. 1 pkt 1 rzeczonej ustawy odnosi się również do gminy, to w jaki sposób gmina ma kontrolować wypełnianie przez rodziców obowiązków wymienionych w art. 18 ustawy?

   Jak np. wyegzekwować od rodziców, aby powiadamiali gminę o formie spełniania obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki przez młodzież w wieku 16-18 lat oraz o zmianach w tym zakresie?

   Jak gmina ma kontrolować, czy dziecko regularnie uczęszcza na zajęcia szkolne, skoro dyrektorzy szkół ponadgimnazjalnych nie mają obowiązku przekazywania gminie takich informacji?

   4. Porównując ustawę o systemie oświaty z ustawą Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego: Czy przepisy dot. obowiązku nauki obejmują wyłącznie uczniów, którzy ukończyli gimnazjum i realizują ten obowiązek w szkołach ponadgminazjalnych lub w formach pozaszkolnych, czy też dotyczą również tych uczniów, którzy ukończyli 8-klasową szkołę podstawową i kształcą się obecnie w szkołach ponadpodstawowych?

   Z poważaniem

   Poseł Marek Kuchciński

   Warszawa, dnia 19 grudnia 2002 r.