III kadencja

Odpowiedź sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na interpelację nr 5711

w sprawie wykorzystania funduszy pomocowych Unii Europejskiej

   Szanowny Panie Marszałku! Z upoważnienia prezesa Rady Ministrów przesyłam w załączeniu odpowiedź na interpelację pana posła Seweryna Kaczmarka w sprawie wykorzystania funduszy pomocowych Unii Europejskiej przesłaną przy piśmie SPS-0202-5711/01.

   Wykorzystanie środków z funduszu PHARE

   Rząd wysoko ocenia stopień i efektywność wykorzystania funduszy pomocowych. Od początku działania PHARE udostępniono Polsce do 31 grudnia 2000 r. środki o wartości 2534 MEUR. Z tej sumy do 31 grudnia 2000 r. zakontraktowano 73% środków, a wydano 63%. Pozostałe do zakontraktowania i wydania środki będą, zgodnie z podpisanymi umowami, wydawane w okresie 2001-2003.

   31 grudnia 2000 r. zakończyło się wdrażanie większości programów ˝starej orientacji˝, czyli rozpoczętych w latach 1990-1997. Z przyznanej puli ok. 1552 mln euro do 31 grudnia 2000 r. wydatkowano ok. 1484 mln euro (kilka projektów, w szczególności z sektora transportu, jest jeszcze w trakcie realizacji). W przypadku projektów PHARE'96 i PHARE'97, których okres wydatkowania upływał 31 grudnia 2000 r., szacuje się, iż średni poziom wydatkowania wynosił 92,7%. 30 września 2000 r. zakończył się okres kontraktowania środków większości programów PHARE'98. Środki przyznane na realizację projektów rozwoju instytucjonalnego zostały praktycznie w pełni zakontraktowane. Pojawiające się problemy w trakcie realizacji związane są głównie z postępem w przyjmowaniu ustaw i rozporządzeń niezbędnych do planowego wdrażania projektów.

   Efektywność wykorzystania środków bezzwrotnej pomocy unijnej można mierzyć różnymi metodami. Pod względem finansowym wykorzystuje się niemal pełną wartość udostępnionych Polsce programów pomocy. Wiele z programów tzw. ˝starej orientacji˝ PHARE ukierunkowanych zostało na realizację pierwszej fazy transformacji systemowej, na restrukturyzację gospodarki, poprawę ekonomicznej wydajności niektórych gałęzi, wsparcie rozwoju w niektórych regionach. Działania te w sposób pośredni przyczyniały się do osiągania przez Polskę celu, jakim jest spełnienie warunków członkostwa w UE. Wprowadzenie nowej orientacji PHARE w 1998 r. ukierunkowało całość pomocy unijnej na ścisłe priorytety akcesyjne. Biorąc także pod uwagę wcześniejsze doświadczenia w wykorzystywaniu środków wspólnotowych, można stwierdzić, że pomoc PHARE przyczyniła się do integracji naszego kraju ze strukturami UE. Dlatego też efektywność pomocy bezzwrotnej w tym względzie należy również uznać za wysoką.

   Należy podkreślić, iż Polska jest także krajem o najwyższych wskaźnikach wykorzystania funduszy wśród krajów Grupy Wyszehradzkiej. Dzięki temu Unia Europejska na lata 2000-2002 przyznała Polsce najwyższą kwotę per capita w programie PHARE (Polska - 10,3 euro, Czechy - 7,7 euro, Słowacja 9,1 euro, Węgry - 9,5 euro) oraz SAPARD (Polska - 4,4 euro, Czechy - 2,1 euro, Słowacja - 3,4 euro, Węgry - 3,8 euro).

   Do 1997 r. tempo wykorzystania środków PHARE było niewystarczające. Rewizja niektórych procedur oraz decentralizacja decyzji finansowych w ramach Komisji Europejskiej oraz inne przedsięwzięcia administracyjne spowodowały znaczącą poprawę wskaźnika wykorzystania w kolejnych latach, co doprowadziło do obecnych wysokich wskaźników.

   Nie są natomiast znane wspomniane przez pana posła ˝patologie˝ w administrowaniu środkami unijnymi. Kontrole dokonywane przez Najwyższą Izbę Kontroli lub Europejski Trybunał Obrachunkowy wskazywały co najwyżej na marginalne przypadki niższej efektywności wykorzystania środków w nielicznych projektach. Przedstawione powyżej dane świadczą, iż fundusze udostępniane Polsce są wykorzystywane we właściwy sposób.

   Monitorowanie realizacji programów pomocowych

   W zakresie monitorowania wykorzystania środków pomocowych Urząd Komitetu Integracji Europejskiej przy współpracy z innymi instytucjami zajmującymi się wdrażaniem programów pomocowych w Polsce prowadzi m.in. następujące działania:

   PHARE

   Zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej oraz porozumieniami komisji z rządem RP w celu szczegółowego przeglądu przebiegu programów i projektów w 2000 r. powołano Wspólny Komitet Monitorujący PHARE (WKM) oraz 7 Sektorowych Podkomitetów Monitorujących (SPM).

   WKM dokonuje oceny postępów realizacji programów PHARE z punktu widzenia ich zgodności z celami zawartymi w dokumentach programowych, a w szczególności w Partnerstwie dla Członkostwa i Narodowym Programie Przygotowania do Członkostwa. W skład WKM wchodzą: Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Ministerstwo Finansów (pełnomocnik rządu ds. obsługi środków finansowych pochodzących z Unii Europejskiej), służby Komisji Europejskiej, przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Warszawie. Posiedzenia WKM odbywają się przynajmniej dwa razy w roku.

   Zadaniem Sektorowych Podkomitetów Monitorujących jest:

   1) dokonywanie analizy programu oraz projektu pod względem skuteczności, efektywności oraz oczekiwanego wpływu,

   2) dokonywanie weryfikacji rezultatów w odniesieniu do postawionych celów, wydatków, struktur zarządzania programami i projektami,

   3) udzielanie na podstawie ww. analiz zaleceń zaangażowanym stronom, mających na celu zapewnienie właściwej realizacji działań pod względem technicznym, kontraktowym oraz finansowym,

   4) przygotowywanie okresowych raportów nt. podejmowanych działań oraz ogólnych raportów dotyczących przebiegu wszystkich programów zarówno w danym sektorze, jak i we wszystkich sektorach będących podstawą corocznych spotkań Wspólnego Komitetu Monitorującego.

   W skład Sektorowych Podkomitetów Monitorujących wchodzą przedstawiciele Komisji Europejskiej, UKIE, Ministerstwo Finansów (pełnomocnik rządu ds. obsługi środków finansowych pochodzących z Unii Europejskiej), właściwi pełnomocnicy ds. realizacji programu/projektu, przedstawiciele jednostek wdrażających.

   ISPA

   Komitet Integracji Europejskiej przyjął dokument ˝ISPA - Przedakcesyjny instrument polityki strukturalnej. Programowanie i zasady wdrażania w Polsce˝. W jego opracowanie zaangażowane były: UKIE, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Środowiska oraz Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej. Dokument szczegółowo określa zasady realizacji projektów, jak również sposób ich monitorowania.

   SAPARD

   Zasady monitorowania oraz sposób zarządzania środkami z funduszu SAPARD zostały określone w dwóch dokumentach:

   - Program operacyjny SAPARD dla Polski zatwierdzony przez Komisję Europejską w październiku 2000 r.,

   - Wieloletnia umowa finansowa (Rozdział B - Zarządzanie, monitorowanie oraz ocena programu) podpisana przez stronę polską i unijną w styczniu 2001 r.

   Inne

   UKIE we współpracy z Ministerstwem Finansów, w oparciu o delegację z ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych przygotowuje projekt rozporządzenia przewodniczącego KIE w sprawie sposobu, warunków i trybu zarządzania finansowego środkami pochodzącymi ze źródeł zagranicznych niepodlegającymi zwrotowi. Rozporządzenie szczegółowo określi zasady dotyczące zarządzania środkami PHARE, ISPA oraz SAPARD, co pozwoli lepiej nadzorować realizowane programy.

   Ponadto Urząd Komitetu Integracji Europejskiej wspólnie z Ministerstwem Finansów prowadzi prace nad stworzeniem bazy danych pomocy zagranicznej. Projekt, realizowany m.in. ze środków unijnych, jest obecnie na etapie wdrażania.

   Europejskie Biuro ds. Zwalczania Nadużyć (OLAF)

   Władze polskie współpracują z Europejskim Biurem ds. Zwalczania Nadużyć. W ramach PHARE'99 jest obecnie realizowany projekt Rozwój horyzontalnych struktur ds. przeciwdziałania oszustwom finansowym - faza I, którego celem jest stworzenie podobnej jednostki w Polsce.

   Z wyrazami szacunku

   Sekretarz KIE

   Jacek Saryusz-Wolski

   Warszawa, dnia 27 marca 2001 r.