III kadencja

Odpowiedź ministra finansów - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na zapytanie nr 248

w sprawie skutków wprowadzenia nowej waluty euro dla gospodarki polskiej

   W nawiązaniu do pisma SPS-0203-248/99 z dnia 6 stycznia 1999 r., z upoważnienia prezesa Rady Ministrów, przesyłam odpowiedź na zapytanie pana posła Jerzego Jaskierni w sprawie skutków wprowadzenia nowej waluty euro dla gospodarki polskiej.

   Ekonomiczne konsekwencje wprowadzenia euro dla Polski - kraju ubiegającego się o członkostwo w Unii Europejskiej i silnie powiązanego z nią gospodarczo - mogą być rozpatrywane w dwóch płaszczyznach: na poziomie makro i mikro.

   W płaszczyźnie makro konsekwencje wprowadzenia euro związane są z oddziaływaniem nowej waluty na:

   - międzynarodowe rynki walutowe i finansowe,

   - funkcjonowanie gospodarek Unii Gospodarczej i Walutowej w sferze realnej,

   - kształt polityki makroekonomicznej Polski.

   Należy również podkreślić, że w przypadku większości efektów ich ujawnianie się będzie procesem stopniowym, trwającym niekiedy kilka lat.

   Międzynarodowe rynki walutowe i finansowe

   1. Zdaniem wielu obserwatorów międzynarodowego rynku walutowego tworzenie strefy EURO prowadzić może do zwiększenia fluktuacji na rynkach walutowych. Oczekuje się bowiem, że lata 1999-2002 będą okresem generalnego ˝testowania˝ zarówno wspólnej waluty jak i instytucji Unii Gospodarczej i Walutowej. Następować także będą zmiany w poziomie i strukturze oficjalnych rezerw walutowych w skali międzynarodowej. Wprowadzenie EURO spowoduje bowiem zredukowanie popytu na rezerwy zagraniczne członków unii monetarnej z uwagi na relatywne obniżenie się udziału wymiany towarowej z zagranicą. Znaczna część tej wymiany stanie się wymianą wewnętrzną. Oczekuje się także, że wraz z umacnianiem się pozycji EURO na międzynarodowych rynkach walutowych rosnąć będzie rola tej waluty w strukturze rezerw.

   2. W średniej perspektywie powszechnie oczekuje się, że EURO powinno stać się drugą co do ważności walutą międzynarodową. Wynika to z wielkości potencjału gospodarczego, jaki reprezentować będzie unia, a także udziału w handlu międzynarodowym. Zmiany relacji EURO do pozostałych walut na rynkach międzynarodowych oraz skala wahań kursów będą - poprzez mechanizm walutowy - miały wpływ na gospodarkę polską ze względu na:

   - ścisłe powiązania handlowe z krajami Unii Europejskiej,

   - wpływ na złotową wartość długu zagranicznego Polski i kosztów jego obsługi.

   3. Zmiany kursu walutowego są jednym z istotnych czynników kształtowania się międzynarodowej konkurencyjności produkcji każdego kraju. W związku z tym, że kraje Unii Europejskiej są największym odbiorcą polskiego eksportu oraz że udział walut tych krajów (zwłaszcza marki niemieckiej) w rozliczeniach handlu zagranicznego Polski jest bardzo duży, zmiany relacji euro/złoty będą miały wpływ na możliwości eksportu na rynek Unii. Ewentualne umacnianie się euro wobec złotego zwiększyłoby konkurencyjność polskiego eksportu rozliczanego w euro. W przypadku umacniania się złotego warunki konkurowania ulegałyby pogorszeniu.

   4. Dominującą walutą w strukturze polskiego zadłużenia jest dolar amerykański. Oprócz dolara istotny udział miały również frank francuski, marka niemiecka, szyling austriacki i jen. Ewentualna aprecjacja EURO prowadziłaby do wzrostu złotowego kosztu obsługi długu zagranicznego, a także do wzrostu wielkości zadłużenia w wyrażeniu dolarowym.

   5. Wprowadzenie EURO powinno w stosunkowo krótkim czasie doprowadzić do powstania dużego, płynnego rynku EURO-długu. EURO stanie się prawdopodobnie atrakcyjną walutą pożyczkową, gdyż w perspektywie średniookresowej istnieje wiele przesłanek do jego umacniania się wobec innych walut. Stworzyłoby to możliwość łatwiejszego pozyskania kapitału, także dla polskich podmiotów.

   Sfera realna

   6. Na 11 państw tworzących strefę euro przypada ok. 60% polskiego eksportu. Tej właśnie części polskiego wywozu dotyczyć będą efekty związane z utworzeniem obszaru jednolitej waluty. Do efektów tych należy zaliczyć:

   - wystąpienie efektów kreacji i przesunięcia strumieni handlu,

   - możliwość wzrostu popytu na dobra zagraniczne ze strony unii wynikającego z oczekiwanego pozytywnego efektu utworzenia obszaru wspólnej waluty na tempo wzrostu gospodarczego na tym obszarze.

   7. Oddziaływanie EURO obejmować będzie negatywne dla Polski efekty kreacji i przesunięcia handlu związane ze zmniejszeniem kosztów transakcyjnych i ryzyka kursowego oraz przejrzystością cen. Utworzenie obszaru wspólnej waluty prowadzić bowiem będzie do przesunięcia części handlu między krajami unii monetarnej a krajami spoza tego ugrupowania, w stronę bardziej intensywnego handlu wewnątrz unii.

   8. Oczekuje się także, że wprowadzenie EURO umożliwi uzyskanie wyższego tempa wzrostu gospodarczego w krajach unii, co miałoby być związane z lepszą alokacją kapitału, zwiększeniem się konkurencji w sektorze finansowym, wyeliminowaniem ryzyka kursowego i kosztów transakcyjnych. W dłuższej perspektywie większy wzrost powinien być także efektem stopniowego obniżania - w miarę wzrostu wiarygodności Europejskiego Systemu Banków Centralnych - stopy procentowej na obszarze unii. Większy wzrost oznacza także większe zapotrzebowanie na import, co stanowić powinno szansę do wzrostu eksportu.

   9. Skutki wystąpienia efektu przesunięcia handlu oraz przyspieszonego wzrostu gospodarczego będą oddziaływać na polski eksport w przeciwnych kierunkach i ich łączny wpływ na polską gospodarkę będzie niewielki.

   Polityka makroekonomiczna

   10. Szybszy niż w krajach uprzemysłowionych wzrost wydajności pracy w Polsce będzie prawdopodobnie nadal prowadził do występowania presji na aprecjację złotego w stosunku do innych walut. Dodatkowo zniknięcie z rynku kilku znaczących - z punktu widzenia dywersyfikacji portfeli inwestycyjnych - walut europejskich będzie prowadzić do poszukiwania alternatyw. Istnieje wiele przesłanek do tego, aby jedną z nich stał się złoty. Postępująca stabilizacja makroekonomiczna i średniookresowe perspektywy wzrostu gospodarczego, utrzymywanie pod kontrolą deficytu rachunku obrotów bieżących oraz przewidywana od początku 1999 r. dalsza liberalizacja przepływów kapitałowych będą bodźcami do wzmożonego inwestowania w aktywa złotowe. Prowadzić to będzie do znanych już problemów z absorpcją tego kapitału i koniecznością ograniczania negatywnego wpływu wzrostu aktywów zagranicznych netto na przyrost podaży pieniądza, a zatem na postęp w zakresie dezinflacji.

   11. Unia stanowić będzie atrakcyjne źródło kapitału, który napływał będzie szerszym strumieniem do Europy Środkowo-Wschodniej. Wynikać to będzie z faktu, że wzrośnie wielkość wolnych do inwestowania poza granicami Unii funduszy. Wynikać to będzie z faktu, że istniejące restrykcje w zakresie deficytu budżetowego, przy istniejących już dużych zobowiązaniach, będą skłaniać rządy krajów unii monetarnej do ograniczania roli państwowych funduszy emerytalnych i stwarzania coraz większej liczby zachęt do uczestnictwa w prywatnych planach emerytalnych. Część z tych środków będzie musiała być, że względu na istniejące wymogi w zakresie dywersyfikacji ryzyka, inwestowana poza strefą EURO.

   W płaszczyźnie mikroekonomicznej konsekwencje wprowadzenia EURO sprowadzają się do jego wpływu na:

   - działalność przedsiębiorstw,

   - działalność banków,

   - zachowania gospodarstw domowych.

   Przedsiębiorstwa

   12. Wraz z pojawieniem się euro wzrośnie znaczenie otoczenia mikroekonomicznego przedsiębiorstw funkcjonujących na obszarze jednolitej waluty. Przy podejmowaniu wszelkiego rodzaju decyzji coraz bardziej liczyć się będą koszty pracy i transportu, a także obciążenia podatkowe. Następować będzie prawdopodobnie weryfikacja dostawców, gdyż stworzenie strefy euro faworyzować będzie dokonywanie zakupów w tej strefie, co wynikać będzie z przejrzystości cen (oferty dostawców z całego obszaru euro wyrażone będą w jednej walucie), braku kosztów konwersji walut oraz konieczności liczenia się z ryzykiem kursowym. Może się okazać realne pozyskanie nowych dostawców, bardziej konkurencyjnych od obecnych. Jest to potencjalne zagrożenie dla polskich przedsiębiorstw.

   13. Nasilenie się konkurencji prowadzi już dziś i prowadzić będzie do dalszych wysiłków w zakresie redukowania kosztów działalności. Oznaczać to będzie dalszy rozwój międzynarodowych fuzji przedsiębiorstw. Równocześnie od przyszłego roku przedsiębiorstwa zaczną spotykać się w swej działalności z rozliczeniami (fakturowaniem) w euro.

   14. Wprowadzenie euro będzie wywierać także pozytywny wpływ na przedsiębiorstwa o orientacji proeksportowej. Związane to będzie z faktem ograniczenia ryzyka kursowego. W przypadku eksportu do kilku krajów wszelkiego rodzaju kalkulacje dokonywane będą w oparciu o jedną walutę. W sytuacji gdyby złoty był związany z euro korzystne byłoby stopniowe przechodzenie do zawierania i rozliczania kontraktów w euro.

   Gospodarstwa domowe

   15. Wprowadzenie euro będzie musiało zostać uwzględnione w działalności banków, a także decyzjach podejmowanych przez gospodarstwa domowe. Od początku przyszłego roku Polacy wyjeżdżający do krajów unii monetarnej będą spotykać się z podwójnymi cenami - w walucie krajowej i euro. Ze względu na to, że same banknoty i monety euro pojawią się dopiero w 2002 r., płatności dokonywane będą jedynie w jednostkach narodowych. Wyjątek stanowić będą płatności dokonywane przy użyciu kart płatniczych.

   Banki

   16. Dla banków wprowadzenie euro może mieć wpływ na dochody zawiązane z wymianą walut i operacjami na międzynarodowych rynkach finansowych. Będą one również wykorzystywać pojawienie się euro do zapewnienia sobie nowych źródeł dochodów. W związku z tym można się liczyć z wprowadzaniem prowizji od różnego rodzaju transakcji oraz pojawieniem się nowych usług.

   17. Banki powinny odegrać rolę głównego źródła informacji dla podmiotów gospodarczych o skutkach wprowadzenia euro. W ich interesie jest bowiem przygotowanie przedsiębiorstw, ale także całego społeczeństwa do jego wprowadzenia. Banki muszą przygotować się do zaoferowania klientom rachunków oraz możliwości dokonywania rozliczeń transakcji w euro, szczególnie w przypadku obsługi handlu zagranicznego.

   18. Jako potencjalne zagrożenie należy traktować ewentualną stratę klientów i przejęcie ich rozliczeń przez lepiej przygotowane - pod względem oferty produktowej - banki zagraniczne. Za dobry znak należy traktować jednak w tym wypadku obecną w polskiej prasie kampanię reklamową polskich banków, związaną z ich przygotowywaniem się do wprowadzenia euro. Zawarte są tam informacje o nowym pakiecie usług, umożliwiającym prowadzenie operacji finansowych z partnerami z krajów przyszłej Unii Gospodarczej i Walutowej. Pakiet ten obejmuje między innymi prowadzenie rachunków w euro, przyjmowanie poleceń wypłaty, realizowanie przekazów zagranicznych oraz udzielanie kredytów, gwarancji i poręczeń w tej walucie. Kwestią zasadniczą będzie jednak jakość tych usług - tu przewagę będą miały banki zagraniczne, oraz koszty - tu przewagę mogą mieć banki polskie.

   Wejście w życie euro w powiązaniu z dążeniem Polski do członkostwa w Unii Gospodarczej i Walutowej powoduje, że niezbędne jest także wprowadzenie odpowiednich dostosowań w polskim systemie prawnym. Kwestie związane z wprowadzeniem euro w krajach Unii Europejskiej w zakresie zamiany ecu na euro w aktach normatywnych są już obecnie uregulowane w ustawie Prawo dewizowe. Art. 30 tej ustawy przewiduje, że ˝w przepisach ustawy, w przepisach obowiązujących, w przepisach ogłoszonych do dnia wejścia w życie ustawy, w przepisach przyjętych do dnia wejścia w życie ustawy, a ogłoszonych po tym dniu, wyraz ˝ECU˝ zastępuje się wyrazem ˝EURO˝.

   Do momentu uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej niezbędne będzie dostosowanie prawa w odniesieniu do technicznych kwestii dotyczących: zagwarantowania ciągłości kontraktów oraz zasad dokonywania przeliczeń.

   Minister

   Leszek Balcerowicz

   Warszawa, dnia 19 stycznia 1999 r.