III kadencja
Odpowiedź prezesa Państwowej Agencji Atomistyki - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -
na interpelację nr 6431
w sprawie transportów paliwa atomowego przez Polskę
Szanowny Panie Marszałku! W załączeniu przesyłam odpowiedź na interpelację posła Radosława Gawlika z dnia 24 kwietnia br. w sprawie transportu przez Polskę paliwa atomowego, przygotowaną z upoważnienia prezesa Rady Ministrów i w porozumieniu z ministrem spraw wewnętrznych i administracji.
W dniach 21-22 kwietnia 2001 r. miał miejsce transport kolejowy świeżego paliwa jądrowego (dla czeskiej elektrowni w Temelinie) na trasie: port morski Szczecin-Świnoujście - granica Republiki Czeskiej. Transportowane były 42 zestawy prętów paliwowych zawierających ok. 21 ton ceramicznego spieku tlenku uranu, umieszczone w 21 pojemnikach do przewozu świeżego paliwa jądrowego, produkcji amerykańskiej (VVANTAGE-6 typ MCC-5, świadectwo USA/9239/AF/12, posiadających polską walidację PL/003/AF z dnia 20 lutego 2001 r.). Transport odbywał się na podstawie zezwolenia nr D-13822 z dnia 2 kwietnia 2001 r. prezesa Państwowej Agencji Atomistyki, wydanego dla przewoźnika - Polskich Kolei Państwowych (Dyrekcja Kolejowych Przewozów Towarowych Cargo w Katowicach) w odpowiedzi na wniosek z dnia 15 marca 2001 r. W zezwoleniu określono warunki przeładunku i przewozu, które zostały spełnione.
Odpowiedzi na pytania zawarte w interpelacji:
1. Jak pan premier ocenia sposób informowania dziennikarzy i opinii publicznej o całym wydarzeniu, w świetle zapisów konstytucyjnych, gwarantujących dostęp do informacji na temat środowiska i jego zagrożeń?
Konwencja o ochronie fizycznej materiałów jądrowych z dnia 3 marca 1980 r. (podpisana przez Polskę 6 sierpnia 1980 r. i ratyfikowana 5 października 1983 r., weszła w życie 8 lutego 1987 r.) - DzU nr 17, poz. 93 z dnia 30 marca 1989 r., określając warunki, którym musi odpowiadać transport materiałów jądrowych, narzuca - z uwagi na możliwość ich wykorzystania w celach militarnych - konieczność podjęcia specjalnych przedsięwzięć, które mają na celu ˝wykrycie i zapobieżenie każdemu napadowi, nieprawnemu dostępowi do materiałów jądrowych lub ich nieprawnemu usunięciu˝ (zał. 1 Konwencji, pkt 2a i b, z powołaniem się na pkt 1c). Przedsięwzięcia te i niezbędne środki mające zapewnić ochronę fizyczną transportowanych materiałów jądrowych, opisane w dokumentach Międzynarodowej Agencji Energii Jądrowej: INFCIRC/225/Rev. 4 z 1999 r., rozdział 6 i IAEA-TECDOC-967 (Rev. 1) z 2000 r., rozdział 8., przewidują w pierwszym rzędzie zachowanie poufności (confidentiality) danych istotnych dla ochrony fizycznej materiałów, co w przypadku ich transportu m.in. winno polegać na utajnieniu trasy i czasu danego przewozu (˝schedules and itineraries for specific transport shipments˝, pkt G444 drugiego z wymienionych dokumentów). Również w przyszłości, w przypadku ewentualnych dalszych transportów paliwa do EJ w Temelinie, względnie transportów świeżego paliwa jądrowego dla reaktora badawczego ˝Maria˝ w Świerku, należy podjąć wszelkie kroki w celu utrzymania poufności danych na temat czasu i trasy podobnych przewozów.
2. Jakie są oraz jak są spełnione techniczne warunki zapewnienia bezpieczeństwa przy przewozie tych ładunków?
Wymienione wyżej opakowania transportowe (opakowanie typu A) spełniają wymagania wytrzymałościowe szczegółowo określone w międzynarodowych i krajowych przepisach dotyczących przewozu materiałów niebezpiecznych RID. Dowodem spełnienia tych warunków jest wydanie stosownego świadectwa przez uprawniony do tego organ rządowy Stanów Zjednoczonych, uznanego przez prezesa PAA. Ponadto, z uwagi na to, że przewożone były materiały jądrowe, zastosowano szereg kroków technicznych i organizacyjnych wynikających z potrzeby zapewnienia ochrony fizycznej transportu (specjalny pociąg, konwojowanie, współpraca z odpowiednimi służbami, w tym aktywny udział Państwowej Straży Pożarnej itp.).
Jednocześnie należy zauważyć, że transport świeżego paliwa jądrowego nie przedstawia żadnego, chemicznego lub radiacyjnego, zagrożenia dla osób z nim związanych, dla ludności przebywającej wzdłuż trasy przejazdu lub dla środowiska, nawet w przypadku niezwykle mało prawdopodobnego (z uwagi na dużą odporność stosowanych opakowań m.in. na uszkodzenia mechaniczne) całkowitego zniszczenia opakowań, gdyż forma paliwa - pręty w postaci pastylek ceramicznych w koszulkach cyrkonowych - uniemożliwia emisję promieniowania alfa zawartego w nich izotopu i jego ewentualne przedostanie się do atmosfery lub wód gruntowych.
3. Czy istnieją dalsze plany dotyczące transportów paliwa jądrowego i ewentualnych odpadów atomowych przez nasz kraj?
Pytanie prawdopodobnie dotyczy kolejnych transportów paliwa jądrowego do elektrowni w Temelinie. Wymienione na wstępie zezwolenie prezesa Państwowej Agencji Atomistyki dotyczy działalności polegającej na ˝wielokrotnych przewozach tranzytowych świeżego paliwa jądrowego przez terytorium Polski i przeładunkach pojemników z paliwem na wagony kolejowe w porcie morskim Szczecin-Świnoujście˝ w okresie do 31 grudnia 2001 r. Oznacza to, że jeżeli odpowiednie warunki określone w zezwoleniu będą dotrzymane, kolejne transporty w podanym okresie mogą mieć miejsce. Natomiast czy będą się odbywać, to zależy od operatora EJ w Temelinie i stosownych umów z przewoźnikiem. Jeśli chodzi o inne transporty świeżego paliwa przez terytorium Polski, to obecnie już można stwierdzić, że na pewno będą musiały mieć miejsce, podobnie jak w przeszłości, transporty paliwa dla reaktora badawczego ˝Maria˝ w Świerku k. Warszawy. Reaktor ten winien pracować jeszcze ok. 20 lat, natomiast zapasy świeżego paliwa zapewniają jego eksploatację jedynie w przeciągu ok. 3 lat.
Nie przewiduje się obecnie żadnych przewozów przez terytorium Polski odpadów promieniotwórczych powstałych w innych krajach; transport odpadów powstałych w Polsce do krajowego składowiska odpadów będzie kontynuowany.
4. Jak jest zorganizowane przeciwdziałanie zagrożeniom w wypadku ewentualnej katastrofy oraz jakie są warunki ubezpieczenia od takiej katastrofy?
Jednym z warunków wspomnianego wyżej zezwolenia prezesa PAA były ˝Zasady postępowania awaryjnego dla przewozów kolejowych świeżego paliwa jądrowego w sieci PKP˝. Zasady te zawierają określenie sposobu postępowania i powiadamiania o wszelkich zaistniałych nieprawidłowościach mogących mieć miejsce w czasie przewozu, z utrzymaniem odpowiedniej gradacji działań interwencyjnych w zależności od scenariusza zdarzenia. Przesyłka była w pełni ubezpieczona przez odbiorcę, a kwota ubezpieczenia pokrywała koszt przesyłki i ewentualne koszty dodatkowe.
5. Kto pokrywa koszty nadzwyczajnych środków bezpieczeństwa,
które były przedsięwzięte, wobec stwierdzenia przedstawicieli PKP, iż transport ładunków niebezpiecznych jest zaledwie o kilka procent droższy od ładunków zwykłych i czy w związku z tym nie ma miejsca dotowanie przez naszych podatników tego rodzaju transportów?
Finansowe aspekty omawianego przewozu pozostają w gestii stron zawartego w tej sprawie kontraktu handlowego. Dodatkowe zaangażowanie służb państwowych może wynikać z konieczności utrzymania sprawności państwa polskiego jako strony odpowiednich konwencji międzynarodowych
Z poważaniem
Prezes Państwowej Agencji Atomistyki
Jerzy Niewodniczański
Warszawa, dnia 18 maja 2001 r.