III kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 3815

w sprawie poszkodowanych próbujących dochodzić swych praw w związku z ukrywaniem błędów lekarskich

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację posła na Sejm RP Danuty Ciborowskiej w sprawie poszkodowanych próbujących dochodzić swych praw w związku z ukrywaniem błędów lekarskich (sygn. SPS-0202-3815/00) uprzejmie wyjaśniam, co następuje:

   O odpowiedzialności zawodowej lekarzy orzekają organy lekarskiego samorządu zawodowego. Są to organy sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony, a jedną z gwarancji wykonywania tego zadania jest konstytucyjny wymóg poddania orzeczeń wydawanych w sprawach odpowiedzialności zawodowej kontroli sądowej.

   Odnośnie do roli odpowiedzialności zawodowej lekarzy w systemie ochrony praw i interesów pacjentów należy mieć na uwadze przede wszystkim fakt, iż odpowiedzialność zawodowa nie może zastępować odpowiedzialności karnej.

   Regułą w postępowaniach dotyczących odpowiedzialności zawodowej jest jej wtórny charakter w stosunku do odpowiedzialności karnej z uwagi na różnicę w pozycji sądów korporacyjnych czy zawodowych i sądów sprawujących wymiar sprawiedliwości w ustroju państwa.

   Sądy lekarskie, podobnie jak organy tego typu działające w strukturach samorządów innych zawodów, nie są wyposażone w kompetencję do orzekania o tym, czy przedstawiciel danego zawodu (korporacji) przy jego wykonywaniu dopuścił się przestępstwa. O tym mogą orzekać tylko sądy karne sprawujące wymiar sprawiedliwości w rozumieniu konstytucji.

   Podobnie domeną sądów powszechnych jest rozstrzyganie sporów dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu wykonywania określonego zawodu, w tym także sporów między pacjentami a lekarzami i zakładami opieki zdrowotnej. W tego rodzaju sprawach prowadzonych przed sądami powszechnymi (na podstawie powództwa cywilnego w sprawie karnej lub w ramach odrębnego procesu cywilnego) sądy te czynią ustalenia samodzielnie w celu stwierdzenia, czy zachodzą przesłanki do zasądzenia roszczenia, zaś orzeczenia sądów lekarskich nie są w tej kwestii wiążące, choć mają znaczenie jako materiał dowodowy. Z całą mocą należy jednak podkreślić, że to nie sądy lekarskie rozstrzygają w takich sprawach, gdyż organy te mogą orzekać tylko o odpowiedzialności zawodowej.

   Obecnie sądowa kontrola orzeczeń w sprawach odpowiedzialności zawodowej lekarzy obejmuje tylko stosowanie kar uniemożliwiających wykonywanie zawodu. Tak więc aktualne przepisy wymagają dostosowania do wskazanego uprzednio konstytucyjnego wymogu poddania orzeczeń w tego rodzaju sprawach kontroli sądów w pełnym zakresie.

   Obowiązek przedłożenia stosownych propozycji legislacyjnych spoczywa na rządzie i jest przez Radę Ministrów realizowany sukcesywnie w odniesieniu do samorządów poszczególnych zawodów i korporacji. Wymienić tu można skierowane do Sejmu rządowe projekty stosownych ustaw dotyczące odpowiedzialności dyscyplinarnej w zawodach prawniczych (adwokaci, radcowie prawni, notariusze, prokuratorzy) czy tzw. służb mundurowych (np. Policji czy Służby Więziennej).

   W zakresie problematyki odpowiedzialności zawodowej lekarzy resortem wiodącym, przygotowującym projekty niezbędnych regulacji prawnych jest Ministerstwo Zdrowia. W resorcie tym podjęte zostały prace z udziałem specjalistów z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, mające na celu dokonanie gruntownej i wszechstronnej analizy przepisów regulujących postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy, w tym unormowań dotyczących praw pokrzywdzonych w tego rodzaju sprawach.

   W następstwie tych prac zostanie przygotowana nowelizacja odpowiednich aktów prawnych, których projekty przekazane będą do zaopiniowania zainteresowanym podmiotom, w tym Stowarzyszeniu Pacjentów ˝Primum Non Nocere˝, które we wrześniu 1999 r. wystosowało do ministra sprawiedliwości pismo dotyczące funkcjonowania ˝lekarskiego wymiaru sprawiedliwości˝ wraz z apelem o pilne rozpoczęcie prac nad nowelizacją ustawy o izbach lekarskich (pismo to w dniu 15 października 1999 r. minister sprawiedliwości przesłał do ministra zdrowia, wskazując na konieczność dostosowania niektórych regulacji dotyczących poruszonej materii do wymogów Konstytucji RP).

   Na marginesie godzi się zauważyć, że przepisy rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 26 września 1990 r. w sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy (DzU nr 69, poz. 406) istotnie nie przyznają pokrzywdzonemu pozycji strony w postępowaniu, co obniża jego szanse obrony swoich interesów. Co prawda przepis art. 57 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (DzU nr 30, poz. 158, z późn. zm.) nakazuje stosowanie do postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy, w sprawach nieuregulowanych ustawą, przepisów Kodeksu postępowania karnego, niemniej wskazane rozporządzenie w pewnym zakresie odbiega od niektórych konstytucyjnych zasad prawnych, co wskazuje na potrzebę zmiany tego aktu normatywnego.

   Kształt rozwiązań, które zostaną zaproponowane przez rząd, będzie wypracowany z udziałem wspomnianych ekspertów, z uwzględnieniem wyników konsultacji z zainteresowanymi środowiskami: lekarskim i społeczną reprezentacją pacjentów, a także kasami chorych. Dlatego też wypowiadanie się już w tej chwili na temat pożądanego konkretnego modelu odpowiedzialności zawodowej lekarzy i ochrony praw pacjentów uważam za przedwczesne.

   Ze swej strony pragnę jedynie zauważyć, że regulacje, które zostaną przyjęte, powinny zapewnić przede wszystkim realizację wszystkim zainteresowanym (poszczególnym obywatelom, lekarzom, pozostałemu personelowi medycznemu i pomocniczemu służby zdrowia, placówkom tej służby jako oddzielnym podmiotom, kasom chorych) możliwość dochodzenia ich praw w procedurach gwarantujących równe traktowanie stron, z zapewnieniem ostatecznej kontroli prawidłowości orzeczeń przez niezawisłe sądy sprawujące wymiar sprawiedliwości w rozumieniu konstytucji, jeżeli na wcześniejszym etapie orzekały inne organy, na przykład quasi - sądowe organy korporacyjne, jakimi są sądy lekarskie.

   Prezentowanie stanowiska w sprawie przyjmowania rozwiązań w zakresie ubezpieczeń od następstw błędów lekarskich na wzór obowiązujących w innych państwach należy do kompetencji ministra zdrowia.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Janusz Niemcewicz

   Warszawa, dnia 22 maja 2000 r.