III kadencja

Odpowiedź ministra sprawiedliwości

na interpelację nr 4160

w sprawie ograniczeń w wykonywaniu dodatkowej pracy przez sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo z dnia 20 czerwca 2000 r. (SPS-0202-4160/00), przesyłające interpelację pana posła Jana Byry w sprawie ograniczeń w wykonywaniu dodatkowej pracy przez sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

   Po wejściu w życie przepisów o przechodzeniu sędziów i prokuratorów w stan spoczynku, określonych w ustawie z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 124, poz. 782, ze zm.), w tym wprowadzeniem zapisów art. 683 u.s.p. i art. 49c ustawy o prokuraturze, zaistniały wątpliwości co do możliwości podejmowania dodatkowego zatrudnienia przez sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku w zawodach, co do których ustawy ustrojowe nie zezwalają na łączenie ich ze stanowiskiem sędziego lub prokuratora w stanie czynnym, a mianowicie w charakterze adwokata, radcy prawnego czy notariusza.

   Generalnie nie budziło wątpliwości, iż sędziowie i prokuratorzy w stanie spoczynku mogą podejmować - za zgodą właściwych organów - dodatkowe zatrudnienie (zajęcie), co zresztą sprzyjałoby wykorzystywaniu ich wiedzy prawniczej i bogatego doświadczenia zawodowego w pracy na rzecz organów wymiaru sprawiedliwości, ochrony porządku prawnego i praw obywateli (np. w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, Trybunale Konstytucyjnym, Kancelarii Sejmu, Ministerstwie Sprawiedliwości, Policji) i spożytkowaniu ich w interesie publicznym, bez jakiejkolwiek szkody dla statusu i godności sędziego lub prokuratora.

   W obowiązujących przepisach ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych i ustawy o prokuraturze nie zostały zawarte przepisy określające ograniczenia w zakresie możliwości podejmowania zatrudnienia przez sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku, pobierających z tego tytułu uposażenie, na wzór ograniczeń określonych w art. 103-106 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU nr 162, poz. 1118, ze zm.). Nie istnieją jednak żadne racjonalne przesłanki, by sędziowie i prokuratorzy pobierający uposażenie w stanie spoczynku mieli korzystać z szerszego zakresu praw i wolności obywatelskich niż emeryci i renciści pobierający świadczenia z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych. Oczywistą zatem jawiła się celowość wyrażania tego rodzaju zgody przy zachowaniu uwarunkowań zarówno co do wymiaru zatrudnienia, jak i profilu organów zatrudniających.

   Nie sposób nie zauważyć, że instytucja ˝stan spoczynku˝ i związane z nią pojęcie ˝uposażenia˝ jest instytucją całkowicie nową, opartą o treść art. 180 Konstytucji RP, ukszałtowaną zupełnie inaczej niż sytuacja innych grup zawodowych przechodzących na emeryturę lub rentę (w tym adwokatów, radców prawnych i notariuszy).

   Sędzia i prokurator przechodzący w stan spoczynku pozostaje nadal w tym samym, choć o zmienionym charakterze (bez obowiązku świadczenia pracy), stosunku służbowym (nadal wiążą go powinności wskazane w ustawach ustrojowych, w tym podlega on odpowiedzialności dyscyplinarnej), pobierając jednocześnie uposażenie, które jest w istocie rzeczy przekształconym wynagrodzeniem ograniczonym do wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego wraz z dodatkiem za wysługę lat. Uposażenie to nie jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego; jest wypłacane przez pracodawcę ze środków przeznaczonych na wynagrodzenia w terminach i w sposób określony dla wypłat tego wynagrodzenia (vide: rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 16 października 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu ustalania i wypłacania uposażeń oraz uposażeń rodzinnych sędziom i prokuratorom w stanie spoczynku oraz członkom ich rodzin - DzU nr 130, poz. 869). Uposażenie, jako szczególny rodzaj wynagrodzenia, jest wypłacane w miejsce świadczeń z ubezpieczenia społecznego, zaś przejście sędziego lub prokuratora w stan spoczynku powoduje utratę prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego (art. 711 § 6 u.s.p. i art. 6 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. wyżej cytowanej).

   Mając na uwadze powyższe, minister sprawiedliwości - prokurator generalny stanął na stanowisku, wyrażonym w przywoływanych przez pana posła pismach, iż udzielenie sędziom i prokuratorom zgody na dodatkowe zatrudnienie w charakterze adwokatów, radców prawnych lub notariuszy stanowiłoby dopuszczenie możliwości korzystania przez nich z prawa niezgodnie z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem i zasadami współżycia społecznego (art. 5 K.c. i art. 8 K.p.). Zajęcie innego stanowiska w omawianej sprawie mogłoby jednocześnie wzbudzić negatywny wydźwięk społeczny przede wszystkim z uwagi na wysokość osiąganych dochodów przez sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku w porównaniu z innymi grupami zawodowymi, które nie wykonują już czynnie swojej pracy zawodowej i korzystają ze świadczeń z ubezpieczenia lub zaopatrzenia społecznego.

   Z wyrazami szacunku

   Minister

   Lech Kaczyński

   Warszawa, dnia 21 lipca 2000 r.