III kadencja
Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi
na zapytanie nr 2416
w sprawie pomocy finansowej Banku Światowego dla polskiego rolnictwa
Szanowny Panie Marszałku! Na ręce pana marszałka przekazuję odpowiedź na pytanie pana posła Jana Kochanowskiego w sprawie kredytu Banku Światowego na ˝Program aktywizacji obszarów wiejskich˝.
Zadaniem ˝Programu aktywizacji obszarów wiejskich˝ (PAOW), jest wniesienie wkładu finansowego, inwestycyjnego oraz wiedzy i umiejętności w szeroko rozumiany rozwój gospodarczy wsi i wsparcie realizacji ˝Średniookresowej strategii rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich˝ oraz ˝Spójnej polityki strukturalnej rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa˝. Określono trzy główne cele programu:
- zwiększenie pozarolniczego zatrudnienia na obszarach wiejskich;
- wsparcie procesu umacniania samorządów i rozwoju regionalnego;
- pomoc w budowaniu potencjału instytucjonalnego niezbędnego do uzyskania przedakcesyjnych i strukturalnych funduszy Unii Europejskiej.
Program jest współfinansowany kwotą 120 mln USD z kredytu Banku Światowego, a łącznie ze środkami krajowymi (samorządowymi, rządowymi i innymi) budżet programu stanowi równowartość 301 mln USD.
Kredyt Banku Światowego zostanie wykorzystany na:
- rozwój infrastruktury na obszarach wiejskich - 47,7% kwoty kredytu,
- program przekwalifikowań - 18,9% ˝kwoty kredytu˝,
- edukację - 11,1% ˝kwoty kredytu˝,
- mikrokredyty - 10,4% ˝kwoty kredytu˝,
- budowanie potencjału instytucjonalnego administracji lokalnej i regionalnej - 8,4% ˝kwoty kredytu˝,
- opłatę bankową i obsługę programu - 3,5% ˝kwoty kredytu˝.
Walutą kredytu jest euro. Spłaty kredytu będą dokonywane w równych ratach co pół roku. Pierwsza spłata raty kapitałowej nastąpi 15 września 2005 r., zaś ostatnia 15 marca 2015 r.
Realizacja programu jest przewidziana na okres 4 lat. Obok programu SAPARD jest to drugi z dużych programów, jakie mają w bieżącym roku i w następnych latach wesprzeć restrukturyzację obszarów wiejskich w Polsce.
Komponenty programu.
Infrastruktura wiejska:
W zakresie infrastruktury program jest adresowany do obszarów wiejskich całego kraju. Również w wymiarze finansowym jest to największy komponent, bo wynoszący ok. 65% ogólnego budżetu programu. Zadaniem niniejszego komponentu jest poprawa infrastruktury technicznej obszarów wiejskich w celu stymulacji sektora prywatnego, ułatwienie tworzenia nowych miejsc pracy poza rolnictwem, poprawa warunków zdrowotnych i środowiskowych, bardziej rynkowe podejście do rozwoju i działania sieci infrastrukturalnej, zmniejszenie różnicy w rozwoju ekonomicznym pomiędzy terenami wiejskimi i miejskimi.
˝Program aktywizacji obszarów wiejskich˝ umożliwia finansowanie nowych i modernizację istniejących zasobów infrastruktury. Ponadto istnieje możliwość korzystania z usług konsultantów w zakresie przygotowania i realizacji projektów przez samorządy lokalne zgłaszające potrzebę takiej pomocy.
Inwestycje infrastrukturalne objęte programem to:
- budowa systemów wodociągowych dla gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw;
- budowa na obszarach gmin i powiatów systemów kanalizacji/zbierania i utylizacji ścieków - często w powiązaniu z systemami wodociągowymi - w celu uzyskania zamkniętego systemu obiegu wody o dobrej jakości i spełniającej wymogi higieniczne;
- budowa systemów zarządzania odpadami stałymi, łącznie z wyposażeniem do zbierania i utylizacji odpadów, spełniających wymagania prawne UE w zakresie bezpieczeństwa i wymogów sanitarnych na obszarach gmin i powiatów;
- poprawa stanu wybranych dróg na obszarach wiejskich, zwłaszcza poprawa lokalnych połączeń drogowych z drogami głównymi oraz utwardzenie nawierzchni w celu zapewnienia możliwości dojazdu do niektórych miejscowości niezależnie od warunków pogodowych.
Po roku wdrażania programu Krajowy Komitet Sterujący i Bank Światowy podejmą decyzję o ewentualnym rozszerzeniu programu na projekty z zakresu zasilania w energię elektryczną i telekomunikacji.
Uprawnionymi do ubiegania się o finansowanie w ramach programu są gminy wiejskie, miejsko-wiejskie, uprawnione organy związków międzygminnych oraz powiaty (tylko w odniesieniu do dróg powiatowych).
Wysokość dofinansowania projektów infrastrukturalnych z kredytu Banku Światowego wynosi do 30% wartości brutto projektów wodociągowych oraz do 50% pozostałych.
Decyzje w sprawie zakwalifikowania i wysokości dofinansowania poszczególnych projektów będą podejmowane na szczeblu województwa przez regionalny komitet sterujący.
Program przekwalifikowań:
Celem tej części PAOW jest pomoc bezrobotnym oraz znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej mieszkańcom obszarów wiejskich w podniesieniu własnych kwalifikacji, w znalezieniu zatrudnienia i dostosowaniu kwalifikacji do wymagań lokalnych rynków pracy poprzez m.in.:
- poradnictwo zawodowe, informację o rynku pracy, ocenę predyspozycji i umiejętności, programy poszukiwania pracy, kluby i giełdy pracy;
- przekwalifikowania zawodowe, szkolenia z zakresu prowadzenia własnej działalności gospodarczej;
- wsparcie dla okresowego zatrudnienia przez gminę (maks. 20% środków przewidzianych na wszystkie instrumenty): zatrudnienie przy pracach na rzecz restrukturyzacji środowiska, wsparcie dla zatrudnienia w instytucjach społecznych (domy dziecka, szkoły, domy opieki);
- wsparcie dla ośrodków obsługi małych przedsiębiorstw: świadczenie usług księgowych, finansowych, prawnych, marketingowych, usługi doradcze;
- inkubatory przedsiębiorczości: możliwość korzystania z lokalu oraz ze wspólnego sprzętu;
- lokalne inicjatywy planowania rozwoju gospodarczego: dotacje na finansowanie prac studialnych na temat perspektyw rozwoju gospodarczego regionu, opracowanie materiałów promocyjnych na temat lokalnego potencjału gospodarczego.
Programem przekwalifikowań objęte będą województwa: kujawsko-pomorskie, lubelskie, małopolskie, podkarpackie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie, wybrane zgodnie z kryteriami uzgodnionymi z Bankiem Światowym, tj. PKB na mieszkańca, bezrobocie rejestrowane, bezrobocie ukryte w rolnictwie oraz poziom edukacji mierzony udziałem osób z wykształceniem ponadpodstawowym wśród osób powyżej 15-go roku życia.
Edukacja:
Celem tej części programu jest podniesienie efektywności systemu edukacyjnego oraz poziomu przygotowania absolwentów wiejskich szkół podstawowych i gimnazjów oraz lepsze wykorzystanie zasobów szkolnych poprzez:
- szkolenia nauczycieli i dyrektorów szkół;
- poprawę jakości wyposażenia szkół w materiały szkoleniowe;
- program wspierający wykorzystanie komputerów do celów edukacyjnych;
- poprawę stanu obiektów szkolnych poprzez ich modernizację, remonty wraz z poprawą efektywności i systemu szkolnego poprzez konsolidację sieci szkół.
W zakresie edukacji PAOW będzie realizowany w tych samych siedmiu województwach co i program przekwalifikowań. Obejmie gminy zakwalifikowane w oparciu o ocenę ich obecnego systemu edukacyjnego oraz o nadające się do realizacji propozycje rozwiązań zidentyfikowanych problemów. Aby projekt (wniosek) mógł być dofinansowany, musi stanowić odzwierciedlenie priorytetów lokalnej społeczności, potwierdzone decyzjami rady gminy, wynikami konsultacji społecznych lub ankiet, jak również musi być zgody z kompleksowym programem rozwoju regionalnego.
Mikrokredyty:
Celem tego komponentu jest głównie wsparcie mieszkańców obszarów wiejskich w tworzeniu małych przedsiębiorstw poprzez:
- mikrokredyty dla ludności wiejskiej i mieszkańców małych miast (osoby bezrobotne, rolnicy posiadający małe gospodarstwa, właściciele małych przedsiębiorstw). Wysokość jednego mikrokredytu stanowi równowartość (w PLN) 5 tys. USD, przy czym 25% tej kwoty musi być finansowane ze środków instytucji lokalnych, które udzielać będą mikrokredytów potencjalnym beneficjentom. Fundusz mikrokredytowy prowadzony będzie przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK). Instytucje lokalne, udzielające mikrokredytów, wybierane będą w drodze przetargu przez BGK we współpracy z samorządem województwa. Okres spłaty wyniesie maks. 36 miesięcy;
- jednorazowe dotacje przeznaczone na zakup środków trwałych (uzupełnienie mikrokredytu o dodatkowe 3600 PLN pomocy bezzwrotnej). Środki na ten cel (przekazane samorządowi województwa) pochodzić będą z rezerwy celowej budżetu państwa na współfinansowanie programów wojewódzkich, mających na celu przeciwdziałanie bezrobociu.
Komponent mikrokredytowy będzie wdrażany w pięciu następujących województwach: zachodniopomorskim, warmińsko-mazurskim i kujawsko-pomorskim (o najwyższym udziale b. PGR) oraz podkarpackim i małopolskim (o najwyższej liczbie osób bezrobotnych zamieszkałych na wsi).
Budowanie potencjału instytucjonalnego administracji lokalnej i regionalnej:
Celem jest zwiększenie skuteczności i efektywności działania administracji publicznej na poziomie lokalnym i regionalnym poprzez podniesienie poziomu usług publicznych, zarządzania finansami publicznymi i zasobami ludzkimi oraz budowanie potencjału dla wdrażania zasad i przepisów Unii Europejskiej, tak aby administracja publiczna mogła pobudzać, podtrzymywać i uzupełniać przejawy indywidualnej i lokalnej aktywności publicznej, zmierzające do przezwyciężenia stagnacji gospodarczej i apatii społecznej. Ma to być osiągane m.in. poprzez:
- realizację ˝Programu rozwoju instytucjalnego˝ (PRI), który zapewni przygotowanie i wdrożenie nowych procedur, opis stanowisk pracy, stosowne zmiany organizacyjne oraz usprawnienie przepływu informacji. Ponadto zostaną zapewnione szkolenia dla pracowników. W ograniczonym zakresie wdrożone zostaną nowe technologie biurowe (sprzęt komputerowy, drukarki, poczta elektroniczna itp.). Znaczna uwaga zostanie poświęcona trzem obszarom współpracy pomiędzy jednostkami administracyjnymi:
a) na szczeblu wojewódzkim pomiędzy wojewodą i marszałkiem (oraz odpowiednimi urzędami);
b) pomiędzy różnymi jednostkami na tym samym szczeblu administracyjnym, tj. gminami, powiatami i województwami, dla osiągnięcia wspólnych celów w ramach ekonomii skali;
c) pomiędzy różnymi szczeblami lokalnej i regionalnej administracji dla osiągnięcia optymalnej koordynacji wysiłków i właściwego zarządzania;
- programy szkoleniowe: dla radnych, członków zarządów jednostek samorządu terytorialnego oraz pracowników administracji publicznej w jednostkach nieuczestniczących w pilotażu PRI. Oczekiwanym rezultatem programów szkoleniowych jest promowanie zarządzania zorientowanego na osiąganie celów. Zakłada się przeszkolenie około 3000 osób w zakresie:
a) zarządzania strategicznego;
b) zarządzania zasobami ludzkimi;
c) rozwoju regionalnego;
d) zarządzania projektami;
e) zarządzania finansowego;
f) zlecania usług podmiotom zewnętrznym.
˝Program rozwoju instytucjonalnego˝ będzie realizowany w wyłonionych w drodze postępowania konkursowego jednostkach pilotażowych (3 województwa, 3-6 powiatów z wyselekcjonowanych województw, ponad 20 gmin z wybranych powiatów). Natomiast programy szkoleniowe będą realizowane na obszarze całego kraju.
Zasady funkcjonowania programu:
Decyzje strategiczne dotyczące ˝Programu aktywizacji obszarów wiejskich˝ podejmowane są przez Krajowy Komitet Sterujący (KKS), powołany przez prezesa Rady Ministrów. Przewodniczy mu minister rolnictwa i rozwoju wsi. W skład KKS wchodzą ministrowie: edukacji narodowej, finansów, gospodarki, pracy i polityki społecznej, spraw wewnętrznych i administracji oraz sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i dwóch marszałków województw. Komitetowi udziela wsparcia merytorycznego i technicznego jednostka koordynacji programu, powołana w ramach Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa w MRiRW.
We wszystkich ministerstwach zaangażowanych w realizację programu zostały powołane zespoły programowe. I tak:
- w MPiPS dla mikrokredytów oraz programu przekwalifikowań;
- w MEN dla edukacji;
- w MSWiA dla budowania potencjału instytucjonalnego administracji lokalnej i regionalnej;
- w MRiRW oraz ARiMR dla infrastruktury.
Decyzje co do kwalifikowania poszczególnych projektów do finansowania ze środków kredytu Banku Światowego będą podejmowane na szczeblu województwa przez regionalny komitet sterujący (RKS) pod przewodnictwem marszałka. Podstawą do decyzji będzie ocena projektów dokonywana przez wojewódzkie biuro wdrażania programu lub (w przypadku projektów infrastrukturalnych) przez regionalny oddział Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Jednymi z ważniejszych kryteriów przy kwalifikowaniu projektów do finansowania w ramach PAOW będą: pozytywny wpływ na tworzenie miejsc pracy, zbieżność z celami strategii rozwoju regionalnego, akceptacja społeczna, efektywność ekonomiczna i inne. Zawarte zostaną porozumienia o przyznaniu środków pomiędzy ministrem rolnictwa i rozwoju wsi a województwami na finansowanie PAOW, określające szczegółowo zasady wdrażania i współpracy (m.in. opis procedur przetargowych, przepływu środków, zarządzania i sprawozdawczości) oraz obowiązki stron.
Stan przygotowań do wdrażania PAOW:
Umowa kredytowa pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Międzynarodowym Bankiem Odbudowy i Rozwoju (Bankiem Światowym) została podpisana w Warszawie w dniu 25 lipca 2000 r. Wejście w życie ww. umowy wymaga spełnienia czterech niżej wymienionych warunków:
a) jednostka koordynacji programu zostanie obsadzona personelem w sposób zadowalający bank;
b) zostanie podpisane porozumienie o przyznaniu środków pomiędzy ministrem rolnictwa i rozwoju wsi - przewodniczącym Krajowego Komitetu Sterującego - a nie mniej niż pięcioma marszałkami;
c) zostanie wprowadzony system zarządzania finansowego zadowalający dla banku;
d) zostanie sporządzona, zadowalająca bank, lista potencjalnie kwalifikujących się audytorów (short list) w celu selekcji audytora programu.
Wszystkie ww. warunki zostały już wykonane i oczekujemy na ich formalne zaakceptowanie przez bank. Należy sądzić, że pierwsze środki z kredytu Banku Światowego trafią do Polski jeszcze w październiku br.
Mam nadzieję, że powyższa informacja w pełni odpowiada na pytania postawione przez pana posła Jana Kochanowskiego.
Z poważaniem
Sekretarz stanu
Zbigniew Chrzanowski
Warszawa, dnia 27 września 2000 r.