III kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -

na zapytanie nr 4190

w sprawie zakażeń szpitalnych

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z zapytaniem posła na Sejm RP pana Bogdana Lewandowskiego, przekazanym przy piśmie z dnia 21 sierpnia br., znak: SPS-0203-4190/01, w sprawie zakażeń szpitalnych uprzejmie wyjaśniam:

   Zakażenie szpitalne (z.szp.) to każde zakażenie nabyte w szpitalu. Szeroko stosowana definicja zakażenia szpitalnego mówi: ˝jest to zakażenie, które rozwija się w czasie pobytu w szpitalu lub po opuszczeniu szpitala˝. Dla potrzeb działania Zespołu Kontroli Zakażeń Szpitalnych, ale także dla zrozumienia niejednolitości pojęcia zakażeń szpitalnych stosuje się bardziej szczegółowy podział.

   1. Zakażenie szpitalne u pacjenta:

   a) egzogenne - każde zakażenie, które nie było stwierdzane przy przyjęciu do szpitala oraz nie było w okresie wylegania, a wystąpiło w okresie pobytu w szpitalu lub wypisaniu do domu z uwzględnieniem okresu wylęgania. Zakażenia te są najczęściej wywołane przez florę szpitalną, nabytą od innego pacjenta lub za pośrednictwem personelu medycznego (zakażenie krzyżowe), lub innych źródeł zakażenia, niejałowy sprzęt medyczny, płyny, żywność itp.

   b) endogenne - każde zakażenie, które nie było stwierdzone przy przyjęciu do szpitala oraz nie było w okresie wylęgania, a wystąpiło w okresie pobytu w szpitalu i zostało spowodowane przez własną florę pacjenta,

   c) niesklasyfikowane (wewnątrzmaciczne, okołoporodowe).

   2. Zakażenie szpitalne u personelu medycznego: to każde zakażenie, które wystąpiło u pracownika opieki zdrowotnej w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych.

   Powyższa typologia ukazuje, że przyczyn występowania i szerzenia się zakażeń szpitalnych jest wiele. Podkreślenia wymaga również fakt, że często zachodzą znaczne różnice między szpitalami, a nawet oddziałami szpitalnymi.

   Należy zauważyć, że problem zakażeń szpitalnych (z.szp.) jako temat analiz i opracowań pojawił się w Polsce w latach sześćdziesiątych. W 1978 r. podjęto w Polsce próbę instytucjonalizacji walki z zakażeniami szpitalnymi, organizując specjalny Komitet przy Radzie Naukowej ówczesnego MZiOS. W 1981 r. zorganizowano pierwszą w naszym kraju konferencję na temat metod zwalczania zakażeń szpitalnych, której materiały były cennym źródłem aktualnych informacji i służyć mogły celom dydaktycznym.

   W 1983 r. zarządzeniem ministra zdrowia i opieki społecznej wprowadzono obowiązek rejestracji z.szp. oraz określono tryb powoływania szpitalnych i wojewódzkich zespołów do spraw zwalczania z.szp., jednak zarządzenie to w większości szpitali potraktowano formalnie. W chwili obecnej zarządzenie nie obowiązuje. Również przepisy o statystyce publicznej nie przewidują zbierania danych o zakażeniach szpitalnych.

   Analiza sytuacji z.szp. przez lekarzy chorób zakaźnych, mikrobiologów i epidemiologów przeprowadzona na początku lat dziewięćdziesiątych spowodowała powołanie przez ministra zdrowia i opieki społecznej specjalnego zakładu, który miał ocenić w sposób kompetentny aktualny stan z.szp. i wskazać kierunek działania.

   W 1994 r. powstało Polskie Towarzystwo Zakażeń Szpitalnych, które postawiło sobie za cel walkę z.szp., m.in. szkoląc kadrę, i które stwarzało podstawy wdrożenia do praktyki podejmowanych w kraju decyzji.

   W 1996 r. został przyjęty do realizacji przez kierownictwo Ministerstwa Zdrowia raport zespołu, o którym mowa wyżej. W tym samym czasie resort uzyskał wyniki analizy dotyczące z.szp. opracowanej przez Centrum Ekonomiki i Organizacji Opieki Zdrowotnej. Problem walki z z.szp. stał się w jakimś sensie upowszechniony w kraju. Zaowocowało to m.in. powołaniem w 1996 r. Stowarzyszenia Kierowników Centralnych Sterylizatorni, a w 1998 r. Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Epidemiolgicznych.

   W 1999 r. ukazała się monografia pt. ˝Zakażenia szpitalne˝ pod red. D. Dzierżanowskiej i J. Jeljaszewicza oraz tłumaczenie, z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Zakażeń Szpitalnych, podręcznika Nizam N. Damani ˝Praktyczne metody kontroli zakażeń˝.

   W 1998 r. podjęto prace w projekcie zamawianym (PBZ-012/13) ˝Opracowanie ogólnopolskiego modelu zapobiegania i zwalczania zakażeń szpitalnych˝, kierowane przez J. Jeljaszewicza i P.B. Heczko. Prace prowadzone do 2000 r. pozwoliły określić współczynnik zachorowalności w poszczególnych województwach w granicach od 0,7% do 3,5%, które są nadal przede wszystkim odzwierciedleniem sprawności i rzetelności w wykrywaniu i rejestracji z.szp.. Prowadzono też badania wpływu zastosowania programów zapobiegawczych na częstość i ekonomikę poszczególnych form zakażeń. Zakończenie projektu przewidziano zgodnie z harmonogramem w końcu 2001 r., a jego wyniki uzupełnią wdrożony już w 1997 r. ogólnopolski program rejestracji z.szp. przedstawiony przez Polskie Towarzystwo Zakażeń Szpitalnych. Będzie to mogło stanowić podstawę opracowania i wdrożenia we wszystkich polskich szpitalach wspólnego zintegrowanego, zaakceptowanego na wszystkich szczeblach decyzyjnych programu uwzględniającego ujednolicone metody i wypracowane standardy postępowania.

   Należy zaznaczyć, że efektem tego programu będzie stopniowe zmniejszenie częstości zakażeń szpitalnych w skali ogólnej w Polsce. W ten sposób uzyska się poprawę jakości usług medycznych oraz minimalizację kosztów opieki medycznej w szpitalach.

   Na podstawie danych zagranicznych można oczekiwać, że obniżenie ogólnej częstości zakażeń szpitalnych w Polsce tylko o 1% może spowodować zmniejszenie kosztów leczenia szpitalnego w jednostkach uczestniczących w planowanych działaniach o ok. 7-10%. Uzyska się także efekty pośrednie - trudno wymierne ekonomicznie (takie jak zmniejszenie inwalidztwa, śmiertelności i absencji chorobowej hospitalizowanych chorych).

   Dodatkowym skutkiem takiego programu będzie stworzenie, po raz pierwszy w Polsce, wyspecjalizowanej kadry lekarzy epidemiologów szpitalnych i pielęgniarek epidemiologicznych oraz zbliżenie standardów opieki zdrowotnej w naszym kraju do obowiązujących w krajach Unii Europejskiej. Należy pamiętać o tym, że każdy kraj wypracowuje własną metodykę zwalczania zakażeń szpitalnych, istnieje bowiem lokalna specyfika zachorowań, jak również różna organizacja służby zdrowia. Zakażenia szpitalne nie są uważane za uchybienie szpitala, ale za zjawisko nieodłączne od ich istnienia.

   Przedstawiając powyższe, chciałbym podkreślić, że jednym z warunków dla uzyskania akredytacji świadczonych usług medycznych przez zakłady opieki zdrowotnej jest wprowadzenie monitorowania zakażeń szpitalnych. Zakażenia powinny być monitorowane wewnętrznie przez szpitalne zespoły zwalczania zakażeń szpitalnych. Zalecany kompleksowy system kontroli zakażeń szpitalnych obejmuje:

   - organizacje struktur odpowiedzialnych za kontrolę zakażeń szpitalnych,

   - edukację personelu w zakresie zakażeń szpitalnych,

   - właściwą diagnostykę mikrobiologiczną w szpitalu (określenie szczepów szpitalnych oraz ich antybiotykooporności),

   - monitorowanie zakażeń szpitalnych,

   - nadzór nad sterylizacją/dezynfekcją i higieną szpitalną,

   - politykę stosowania antybiotyków uwzględniającą oporność i wrażliwość szczepów występujących w szpitalu (antybiotykoterapia empiryczna),

   - wdrożenie procedur zapobiegania zakażeniom szpitalnym (opracowanie szczegółowych instrukcji dla personelu).

   Wprowadzenie tego systemu pozwala ograniczyć koszty szpitali m.in. związane z ewentualnymi roszczeniami odszkodowawczymi. Szczegółowe opracowanie kontroli zakażeń szpitalnych zostało przedstawione w opracowaniu pt. ˝Praktyczne zasady kontroli zakażeń szpitalnych - zbiór rekomendacji i procedur dla polskich szpitali˝. Opracowanie to zostało przygotowane z inicjatywy głównego inspektora sanitarnego i nieodpłatnie rozesłane do wszystkich szpitali i stacji sanitarno-epidemiologicznych.

   Przedstawiając powyższe, chciałbym zaznaczyć, że zapobieganie zakażeniom nabywanym w zakładach opieki zdrowotnej pozostaje jednym z głównych zadań pracowników ochrony zdrowia.

   Z poważaniem

   Sekretarz stanu

   Tomasz Grottel

   Warszawa, dnia 13 września 2001 r.