III kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na interpelację nr 6396

w sprawie deficytu w handlu zagranicznym i wspierania eksportu

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z pismem pana marszałka z dnia 25 kwietnia 2001 r., znak SPS-0202-6396/01, przedstawiam poniżej odpowiedź na interpelację pana posła Jacka Kasprzyka z dnia 24 kwietnia 2001 r. w sprawie deficytu w handlu zagranicznym i wspierania eksportu.

   W 1999 r. obroty towarowe handlu zagranicznego wyniosły 73,3 mld USD,natomiast w 2000 r. 80,6 mld USD (wzrost o 9,9%). W tym czasie eksport wzrósł z 27,4 mld USD do 31,7 mld USD (o 15,5%), a import z 45,9 mld USD do 48,9 mld USD (o 6,6%).

   Szybszy wzrost eksportu niż importu doprowadził do redukcji deficytu obrotów towarowych o 1,2 mld USD z -18,5 mld USD w 1999 r. od -17,3 mld USD w 2000 r. Znaczny spadek deficytu, pomimo wzrostu obrotów (dotychczas ze wzrostem obrotów następował wzrost deficytu), może zapowiadać przełamanie dotychczasowej negatywnej tendencji w polskim handlu zagranicznym.

   Jeszcze korzystniej niż w obrotach ogółem kształtuje się sytuacja na głównym rynku eksportowym i importowym, tj. w krajach UE, do których kierowane jest 70,0% eksportu i z których pochodzi 61,2% importu.

   W wyniku wzrostu eksportu na rynki UE o 14,6%, przy praktycznej stabilizacji importu na poziomie 1999 r. (wzrost wynosi bowiem tylko 0,4%), nastąpiła poprawa salda obrotów z tym obszarem o 2,7 mld USD.

   Pogorszenie salda obrotów miało natomiast miejsce głównie z krajami b. ZSRR, a w szczególności z Rosją, z którą deficyt zwiększył się z poziomu 2,0 mld USD w 1999 r. do poziomu 3,8 mld USD w 2000 r., tj. o 90%. Powodem tej sytuacji był przede wszystkim wzrost cen importowanej z tego rynku ropy naftowej i gazu oraz niezadowalający poziom eksportu do Rosji, który mimo wzrostu o 21,4% w 2000 r. był nadal niższy niż w przedkryzysowym roku 1997 o 1293 mln USD.

   Po dwóch miesiącach br. eksport (według dokumentacji SAD) wyniósł 5796 mln USD i był o 20,1% wyższy niż przed rokiem. Import w tym okresie wyniósł 7841,2 mln USD i wzrósł o 5,5%. Deficyt handlowy wyniósł 2045,2 mln USD i był mniejszy niż po dwóch miesiącach ubiegłego roku o 560,4 mln USD.

   Głównym partnerem handlowym Polski są państwa Unii Europejskiej. Eksport do tych krajów w okresie dwóch miesięcy br. zwiększył się o 21,5% i wyniósł 4200,4 mln USD, a import wyniósł 4774,1 mln USD i był o 2,6% większy niż przed rokiem. Deficyt uległ redukcji o 620,2 mln USD (z 1193,9 mln USD po 2 miesiącach ub. r. do 573,7 mln USD w br.).

   Na tę wyraźną poprawę salda obrotów handlowych wpłynęła wymiana handlowa z Niemcami. Eksport do Niemiec wzrósł o 21,9% i wyniósł 2157,6 mln USD, a import - 1868,3 mln USD i był o 7,4% wyższy niż przed rokiem. Saldo obrotów po dwóch miesiącach br. było dodatnie i wyniosło 289,3 mln USD (przed rokiem 30,2 mln USD).

   Przewiduje się, że w I. kwartale br. w ujęciu rzeczowym, eksport wyniósł 8,7 mld USD (wzrost o 15,5%), a import 12,3 mld USD (wzrost o 4,6%) i w rezultacie deficyt towarowy osiągnął 3,6 mld USD, tj. o 620 mln USD mniej niż przed rokiem.

   Wpływy z eksportu towarów (według danych bilansu płatniczego NBP) w okresie styczeń - marzec br. wyniosły ok. 7,5 mld USD, tj. o 17,5% więcej niż przed rokiem. Wypłaty za import towarów wyniosły 10,6 mld dolarów, tj. o 4,1% więcej niż przed rokiem. Deficyt obrotów towarowych po I kwartale br. wyniósł 3,4 mld dolarów, tj. o 450 mln dolarów mniej niż przed rokiem.

   Sytuacja w obrotach handlowych w bieżącym roku jest wynikiem korzystnej jak dotychczas koniunktury na rynkach Unii Europejskiej, naszego głównego partnera handlowego. Wysoki eksport w I kwartale br. wskazuje, że utrzymujące się od kilku miesięcy wzmocnienie wartości złotówki nie wpłynęło jak dotąd na osłabienie dynamiki eksportu.

   Z drugiej strony malejące tempo importu (w stosunku do ubiegłego roku import wzrósł o 4,1%) świadczy o istotnym osłabieniu popytu krajowego.

   Biorąc pod uwagę fakt, że główne uwarunkowania sprzyjające tej poprawie, zwłaszcza po stronie eksportu, mogą mieć w dużej mierze charakter przejściowy (dobra koniunktura zewnętrzna przy stłumionym popycie krajowym), trudno byłoby obecnie przewidywać trwałą kontynuację zarysowanych tendencji.

   Przewiduje się, że wpływy z eksportu w 2001 r. wzrosną o około 8% i osiągną poziom 30,6 mld dolarów, a wydatki na import o 7%, tj. do poziomu 44,3 mld dolarów. Deficyt obrotów towarowych w skali całego 2001 r. nie powinien przekroczyć 13,7 mld USD.

   Ministerstwo Gospodarki, w oparciu o program zawarty w przyjętym przez Radę Ministrów w sierpniu 1999 r. dokumencie ˝Ocena sytuacji i propozycje działań dla polepszenia sytuacji w handlu zagranicznym Polski˝, realizuje cały szereg działań, m.in. promocyjnych mających na celu poprawę sytuacji w handlu zagranicznym - działań o charakterze traktatowym, w zakresie promocji gospodarczej oraz finansowych instrumentów wspierania eksportu.

   Działalność promocyjna Ministerstwa Gospodarki w 2001 r. polega przede wszystkim na kontynuacji i rozwoju dotychczasowych form promocji, a także przygotowywaniu lub wdrażaniu nowych inicjatyw. Tradycyjne działania ukierunkowane m.in. na rynki krajów Unii Europejskiej i b. ZSRR, to przede wszystkim:

   - dofinansowanie kosztów udziału w targach i wystawach zagranicznych,

   - dofinansowanie misji gospodarczych,

   - działalność promocyjna wydziałów ekonomiczno-handlowych ambasad RP za granicą,

   - działalność wydawnicza.

   Natomiast nowe formy to tworzenie Teleinformatycznego Systemu Promocji Eksportu ˝Domów Polskich˝ za granicą oraz organizacja ˝Akademii Handlu Zagranicznego Ministerstwa Gospodarki˝.

   System refundacji części kosztów uczestnictwa w zagranicznych imprezach targowo-wystawienniczych.

   Systemem refundacji kosztów uczestnictwa polskich firm w imprezach targowo-wystawienniczych za granicą w 2001 r. objęto ponad 200 imprez.

   Imprezy targowo-wystawiennicze zostały zakwalifikowane do refundacji według następujących 3 kategorii:

   - lista ˝A˝ - grupa 9 imprez za granicą o priorytetowym znaczeniu dla polskiej gospodarki, dla których maksymalna kwota refundacji kosztów powierzchni i zabudowy standardowej może wynieść 15 000 PLN oraz dodatkowo do 5000 PLN na jednego wnioskodawcę z tytułu 50% poniesionych kosztów transportu eksponatów,

   - lista ˝B˝ - grupa 140 międzynarodowych targów oraz wystaw za granicą o bardzo istotnym znaczeniu branżowym dla polskiej gospodarki. Maksymalna kwota refundacji na jednego wnioskodawcę może wynieść 15 000 PLN (w 2000 r. - 10 000 PLN),

   - lista ˝C˝ - 54 imprezy targowo-wystawiennicze za granicą, na których wskazane jest zaprezentowanie się polskich firm, z uwagi na dość duże zainteresowanie polskim eksportem na tych rynkach. Maksymalna kwota refundacji na jednego wnioskodawcę (uruchamiana pod koniec roku w miarę posiadanych przez MG środków budżetowych) może wynieść 5000 PLN.

   Firmy sektora małych i średnich przedsiębiorstw traktowane są w sposób szczególny. Ryczałt stosowany do wyliczenia kwoty refundacji dla tych firm jest wyższy niż stosowany do firm dużych.

   Działalność promocyjna wydziałów ekonomiczno-handlowych ambasad i konsulatów RP sprowadza się przede wszystkim do:

   - zapewnienia dostępu polskich towarów, usług i kapitału do rynku kraju urzędowania,

   - analiz regulacji prawnych państw obcych, dotyczących problematyki gospodarczej, handlowej i finansowej, w tym prawa celnego, dewizowego, podatkowego,regulacji dotyczących inwestycji zagranicznych oraz udzielania przedsiębiorstwom pomocy publicznej i zakresu ingerencji państwa w poszczególne sektory gospodarki,

   -promocji polskiej gospodarki, polskich towarów i firm,

   - pomocy i wsparcia polskich eksporterów na rynkach zagranicznych, w tym zapewnienia niezbędnych informacji ekonomiczno-handlowych.

   Zwiększone środki na promocję eksportu w 2001 r. pozwolą na intensyfikację działalności promocyjnej placówek. Działalność placówek w większym stopniu koncentrować się będzie na promocji mikroekonomicznej oraz wsparciu współpracy regionalnej i wysiłków promocyjnych nowych województw.

   Inicjowanie i współorganizacja misji handlowych za granicę, wystaw o charakterze narodowym oraz misji przyjazdowych importerów zagranicznych na wybrane targi odbywające się w Polsce.

   Wspieranie organizacji konferencji, seminariów, warsztatów poświęconych problematyce handlu zagranicznego i promocji polskiego eksportu.

   Działalność w zakresie przedsięwzięć wydawniczych:

   - publikacja, zakup i dystrybucja materiałów informacyjnych i promocyjnych polsko- i obcojęzycznych,

   - dofinansowywanie publikacji materiałów promocyjnych, katalogów i informatorów branżowych, regionalnych, katalogów izb gospodarczych itp.

   Utrzymanie systemu informacji o rynkach zagranicznych na potrzeby polskich przedsiębiorstw, prowadzonego przez Centrum Informacji Rynkowej Handlu Zagranicznego Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego.

   W ramach systemu przedsiębiorcy mogą korzystać z baz danych i publikacji tworzonych m.in. w oparciu o dane napływające z placówek. Publikacje te są dystrybuowane do kilkuset odbiorców w kraju (urzędy wojewódzkie, gminne, izby,organizacje gospodarcze, agencje, stowarzyszenia), których zadaniem jest udostępnianie i dystrybucja tych informacji wśród zainteresowanych podmiotów gospodarczych.

   Wsparcie procesu tworzenia tzw. Domów Polskich.

   Koncepcja ˝Domów Polskich˝ jest w znacznej mierze rezultatem wniosków zgłaszanych przez środowiska przedsiębiorców, wskazujących na potrzebę stworzenia w określonych krajach możliwości stałej prezentacji polskich produktów określonych branż.

   Działania organizacyjne i promocyjne w tym zakresie podjęte w roku ubiegłym potwierdziły znaczne zainteresowanie środowisk przedsiębiorców tą koncepcją.

   W ubiegłym roku minister gospodarki zaakceptował 4 projekty, które skorzystają ze wsparcia finansowego MG.

   W 2001 r. przewidujemy wsparcie Ministerstwa Gospodarki dla 10 tego typu inicjatyw.

   Trwają prace koncepcyjne dotyczące realizacji dwóch nowych form działań promocyjnych, tj.:

   - utworzenia Teleinformatycznego Systemu Promocji Eksportu (TISPE) w postaci portalu internetowego, dostarczającego informacje własne (tzn. pochodzące bezpośrednio z ministerstwa oraz jego krajowych i zagranicznych agend), a także informacje pozyskiwane z baz danych dostępnych w Internecie i od współpracujących instytucji.

   Podstawowy zakres informacji w TISPE obejmował będzie następujące kategorie:

   - oferty importowe i oferty współpracy z polskimi dostawcami towarów i usług,

   - informacje o rynkach zagranicznych i warunkach dostępu do nich,

   - oferty eksportowe i kooperacyjne polskich przedsiębiorców,

   - informacje makroekonomiczne.

   Zainteresowane podmioty będą miały dostęp do TISPE:

   - bezpośredni - o ile dysponują możliwościami sprzętowymi, technicznymi i niezbędną wiedzą w zakresie korzystania z Interentu i jego narzędzi,

   - za pośrednictwem sieci afiliowanych do systemu instytucji, w przypadku braku wyżej wymienionych warunków. Sieć, o której jest tu mowa,tworzona będzie w oparciu o Krajowy System Usług dla MSP, jednostki samorządu gospodarczego i inne instytucje zainteresowane rozwojem gospodarczym i rozwojem przedsiębiorczości,

   - realizacja projektu ˝Akademia Handlu Zagranicznego Ministerstwa Gospodarki˝.

   Akademia Handlu Zagranicznego Ministerstwa Gospodarki (AHZ) utworzona zostanie w formie pakietu szkoleniowego dla przedsiębiorców zainteresowanych promocją i rozwojem eksportu.

   Zakres tematyczny szkoleń dostępnych w AHZ obejmować będzie:

   - marketing eksportowy,

   - techniki i metody handlu zagranicznego, w tym: negocjacje, kontraktacja, finansowanie, ubezpieczenia, spedycja i inne,

   - handel elektroniczny (e-commerce) w handlu zagranicznym.

   Akademia Handlu Zagranicznego tworzona będzie w oparciu o istniejące na rynku usług szkoleniowych produkty szkoleniowe, realizowane przez podmioty posiadające status instytucji szkoleniowej (prawo wydawania dyplomów, świadectw, certyfikatów itp.), prowadzące działalność szkoleniową zarówno w formach szkolnych (i akademickich) jak i pozaszkolnych, które spełnią wymogi (akredytacja) określone przez Ministerstwo Gospodarki w obszarze: tematycznym,programowym (minimum programowe), metodycznym, dydaktycznym,organizacyjnym i finansowym.

   Obok działań o charakterze promocyjnym podejmowane są działania w zakresie finansowych instrumentów wspierania eksportu.

   Ministerstwo Gospodarki podjęło w ostatnim czasie kilka inicjatyw zmierzających do nowelizacji obowiązujących aktów prawnych w zakresie finansowych instrumentów wspierania eksportu. Ich celem jest sprzyjanie tworzeniu możliwie najbardziej efektywnych rozwiązań systemowych, stwarzających polskim eksporterom i producentom warunki porównywalne z tymi, w jakich działają przedsiębiorstwa w krajach OECD.

   Gwarantowane przez skarb państwa ubezpieczenia kredytów eksportowych.

   Działalność taką prowadzi, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o gwarantowanych przez skarb państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych (DzU nr 86/1994, poz. 398 oraz DzU nr 114/2000 poz. 1190 - nowelizacja ustawy), Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych - KUKE SA. Jej celem statutowym jest ˝tworzenie warunków sprzyjających promocji polskiego eksportu na warunkach kredytowych i wzmocnienie pozycji polskich eksporterów oraz ich towarów i usług na rynku międzynarodowym˝. Przygotowana przez Ministerstwo Finansów i uchwalona przez parlament w dniu 16 listopada 2000 r. nowelizacja wspomnianej powyżej ustawy rozszerza zakres działalności KUKE SA o następujące obszary:

   - ubezpieczenie inwestycji polskich podmiotów za granicą,

   - ubezpieczenie kosztów poszukiwania zagranicznych rynków zbytu,

   - udzielanie gwarancji dla banków finansujących kredyt dostawcy,

   - udzielanie gwarancji w zakresie produkcji towarów przeznaczonych na eksport,

   - udzielanie gwarancji potwierdzenia akredytyw związanych z kontraktem eksportowym,

   - udzielanie ochrony ubezpieczeniowej kontraktów eksportowych od ryzyka zmiany kursów walut.

   Zakończenie sukcesywnego uruchamiania powyższych instrumentów planowane jest na III kwartał 2001 r.

   Dopłaty do oprocentowania kredytów eksportowych.

   Zasady i mechanizm stosowania dopłat do oprocentowania kredytów eksportowych reguluje ustawa z dnia 5 stycznia 1995 r. o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych (DzU nr 13/1995, poz. 60 oraz DzU nr 122/2000 z dnia 31 grudnia 2000 r. - nowelizacja) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z 13 czerwca 1995 r. w sprawie szczegółowych zasad, zakresu i trybu udzielania dopłat do oprocentowania kredytów bankowych przeznaczonych na finansowanie kontraktów eksportowych (DzU nr 83/1995, poz. 421).

   Wykorzystanie tego instrumentu umożliwia bankowi kredytującemu kontrakt eksportowy zaoferowanie eksporterowi korzystniejszych warunków dzięki zastosowaniu zmiennej stopy oprocentowania kredytu refinansującego, zbliżonej do oprocentowania stosowanego na rynku międzynarodowym. Zgodnie z przyjętą przez parlament w grudniu 2000 r. nowelizacją ustawy, górny pułap dopłaty nie może obecnie przekroczyć 0,4 kosztu oprocentowania kredytu powiększonego o 2 punkty procentowe normatywnej marży. Ponadto zakres stosowania tego instrumentu ograniczony jest do kredytów bankowych refinansujących kredyt dostawcy.

   Ze względu na zobowiązania Polski wobec WTO, instrument ten będzie mógł być stosowany jedynie do końca 2001 r. W jego miejsce planuje się uruchomienie mechanizmu dopłat do oprocentowania kredytów eksportowych opartych o stałe referencyjne stopy procentowe (CIRR - Commercial Interest Reference Rates). Rozwiązanie to jest zgodne z regulacjami Unii Europejskiej i OECD. Rządowy projekt odnośnej ustawy został uchwalony przez Sejm w dniu 11 kwietnia br. i przesłany do Senatu.

   - Poręczenia i gwarancje na przedsięwzięcia proeksportowe.

   Zgodnie z ustawą z 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez skarb państwa oraz niektóre osoby prawne (DzU nr 79/1997, poz. 484), możliwe jest uzyskanie poręczeń kredytów obrotowych przeznaczonych na zakup materiałów i komponentów do produkcji eksportowej.

   Przygotowana w Ministerstwie Gospodarki i przyjęta ostatecznie przez parlament w dniu 7 czerwca 2000 r. (DzU nr 60/2000, poz. 693) nowelizacja ustawy przewiduje:

   - odniesienie dotychczasowego progu kwotowego 10 mln euro do wartości kontraktowej, a nie jednostkowej wyrobu,

   - rezygnację z wymogu minimalnego 6-miesięcznego cyklu produkcyjnego.

   Kolejny projekt nowelizacji omawianej ustawy został przygotowany i zgłoszony przez Komisję Małych i Średnich Przedsiębiorstw Sejmu RP. W trakcie przygotowania stanowiska rządu Ministerstwo Gospodarki poparło przedstawiony projekt, pozytywnie oceniając propozycję poselską odnośnie objęcia poręczeniami spłat kredytów przeznaczonych na:

   - zakup towarów,

   - tworzenie nowych miejsc pracy,

   - finansowanie kontraktów eksportowych.

   Proponowane w projekcie nowelizacji rozszerzenie dotychczasowego zakresu stosowania poręczeń na spłaty kredytów zaciąganych z przeznaczeniem przede wszystkim na zakup towarów oraz finansowanie kontraktów eksportowych umożliwi wdrożenie programu ˝Pakiet - łatwy eksporter˝, adresowanego w głównej mierze do małych i średnich przedsiębiorstw i przygotowywanego wspólnie przez KUKE SA oraz Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK). Zakłada on bowiem udzielanie poręczenia spłaty kredytu finansującego kontrakt eksportowy przez BGK z Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych. Eksporter zobowiązany jest posiadać promesę zawarcia kontraktu lub podpisany kontrakt, objęty ochroną ubezpieczeniową KUKE SA - jako dodatkowe zabezpieczenie przed ryzykiem.

   Ponadto istnieje możliwość uzyskania przez małe i średnie przedsiębiorstwa poręczeń ze specjalnej linii w ramach Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych w Banku Gospodarstwa Krajowego SA. Poręczeniem może być objęty kredyt inwestycyjny oraz kredyt przeznaczony na zakup materiałów i surowców do produkcji, zaciągnięty w banku krajowym lub zagranicznym w złotych lub walucie obcej. Poręczenia ograniczone są jednak do kredytów bankowych, nie obejmując pożyczek udzielanych przez instytucje finansowe nie będące bankami (np. fundusze, agencje).

   Efektywne działanie powyżej przedstawionych mechanizmów i instrumentów finansowego wspierania eksportu jest uwarunkowane przede wszystkim obniżeniem obecnego poziomu kosztów finansowania, który przez przedsiębiorstwa, a szczególnie te z sektora MSP, odbierany jest jako jedna z najbardziej dotkliwych barier prowadzenia działalności gospodarczej. Brak wypracowanej przez banki strategii działania w stosunku do eksporterów wpływa na obniżenie poziomu konkurencyjności polskiej oferty eksportowej na rynkach zagranicznych.

   Dla potwierdzenia tego zjawiska wystarczy wspomnieć, iż stopień kredytowania majątku obrotowego przedsiębiorstw nie przekracza 15%, a zaledwie 30% ogółu polskich przedsiębiorstw korzysta z kredytów bankowych. Przeprowadzone w drugim półroczu 2000 r. przez Ministerstwo Gospodarki badania ankietowe wśród reprezentatywnej grupy 1000 eksporterów wskazują, iż ponad połowa ankietowanych uważa niskie oprocentowanie kredytów eksportowych oraz konkurencyjne warunki ich uzyskania - jako najbardziej pożądane cechy finansowego wsparcia eksportu.

   Obecnie funkcjonujący system wspierania eksportu oceniany jest jako niewystarczający w stosunku do potrzeb a także oczekiwań przedsiębiorców, należy jednakże podkreślić, że zarówno przedstawione wcześniej działania w zakresie promocji eksportu jak i istniejące finansowe instrumenty wspierania eksportu nie odbiegają w zasadzie od instrumentów stosowanych w innych krajach. Różnica polega przede wszystkim na powszechności ich stosowania za granicą, a to ma ścisły związek z wielkością środków przeznaczonych na ten cel w budżecie Ministerstwa Gospodarki.

   Ministerstwo Gospodarki nie otrzymuje od beneficjentów systemu wspieranie eksportu, tj. podmiotów korzystających z poszczególnych instrumentów wsparcia, szczegółowych informacji nt. mikroekonomicznej efektywności wykorzystania środków budżetowych przeznaczonych na promocję eksportu czy też efektywności poszczególnych form promocji. Uważamy jednakże, że działania te odgrywają pozytywną rolę w odnotowanych w ostatnim czasie korzystnych zmianach makroekonomicznych w obszarze handlu zagranicznego.

   Nie sposób wyodrębnić wpływu działań promocyjnych realizowanych przez przedsiębiorstwa i dodatkowo dofinansowywanych ze środków budżetowych MG, przeznaczonych na promocję eksportu spośród wielu innych czynników mających wpływ na podejmowanie przez przedsiębiorców decyzji w zakresie eksportu.

   Niemniej jednak Ministerstwo Gospodarki podejmuje działania ukierunkowane na ocenę skuteczności przedsięwzięć proeksportowych. Chodzi tu przede wszystkim o:

   - Prowadzone przez MG badania ankietowe polskich eksporterów, których celem jest poznanie i analiza ich opinii, oczekiwań i ewentualnych propozycji zmian w dotychczas stosowanych instrumentach wspierania eksportu. Badaniami tymi objęto reprezentatywną grupę 1000 eksporterów z całego kraju, których odwiedzili przeszkoleni ankieterzy. Badania ankietowe są elementem corocznych przeglądów stanu realizacji dokumentu ˝Ocena sytuacji i propozycje działań dla polepszenia sytuacji w handlu zagranicznym Polski˝;

   - Opinie wystawców na temat organizacji targów, oceny wystąpień targowych i ich efektów, zawarte m.in. w ˝arkuszach oceny targów˝ załączanych do wniosków składanych przez firmy ubiegające się o refundację części kosztów uczestnictwa w imprezach targowo-wystawienniczych objętych systemem refundacji Ministerstwa Gospodarki;

   a także zlecane przez Ministerstwo Gospodarki Instytutowi Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego:

   - Badania dotyczące kondycji ekonomiczno-finansowej polskich przedsiębiorstw eksportowych. Badania te prowadzone są od 1994 r. W ich ramach prowadzi się systematyczny monitoring przedsiębiorstw eksportowych, który dostarcza zarówno informacji ilościowych jak i odpowiedzi jakościowych charakteryzujących bieżące warunki działania tych przedsiębiorstw oraz ocenę rozwoju tych warunków w najbliższej przyszłości;

   - Opracowanie pn. Prognoza eksportu i importu do końca 2000 r. oraz na 2001 r. (sporządzona przy wykorzystaniu przygotowanego w 1999 r. przez IKC HZ na zamówienie Ministerstwa Gospodarki ˝Ekonometrycznego modelu funkcjonowania gospodarki Polski ze szczególnym uwzględnieniem handlu zagranicznego˝, zawierającego analizę czynników, które wpływają na strumienie eksportu i importu towarowego Polski).

   Jednym z elementów oceny efektywności zaangażowania finansowego MG w działania promocyjne przedsiębiorstw jest ocena samych przedsiębiorców, wyrażająca się w zainteresowaniu poszczególnymi formami promocji lub wsparcia. O jej skuteczności świadczą przede wszystkim subiektywne odczucia i ocena przedsiębiorców, decydujących o realizacji danego przedsięwzięcia, czy też wzięciu udziału w danej imprezie, angażując własne środki finansowe, czas i wysiłek organizacyjny.

   Na przełomie 2000 i 2001 roku Departament Promocji Gospodarczej przeprowadził kolejną edycję wspomnianych powyżej badań ankietowych polskich eksporterów w celu poznania i analizy ich opinii, oczekiwań i ewentualnych propozycji zmian w dotychczas stosowanych finansowych instrumentach wspierania eksportu.

   - Ponad 1/5 (21%) ankietowanych widzi potrzebę udoskonalenia systemu promocji Polski za granicą oraz zwiększenia środków finansowych z budżetu przeznaczonych na ten cel.

   - Wśród najbardziej dotkliwych barier utrudniających prowadzenie działalności eksportowej wymieniono niekorzystny poziom kursu walutowego oraz jego wahania - ponad 44% ankietowanych wskazało na te dwa elementy. 22,8% respondentów podkreśliło negatywny wpływ wysokiego oprocentowania kredytów, 27% uznało za poważną uciążliwość obecnie obowiązujące procedury administracyjne. Ponad 1/3 przedsiębiorców wskazało na potrzebę uruchomienia łatwo dostępnych i korzystnie oprocentowanych kredytów eksportowych, a ponad 1/5 uznała za konieczne obniżenie kursu złotego i stabilizację polityki kursowej. W tym kontekście należy dodać, iż blisko 70% respondentów pozytywnie oceniło nowy mechanizm ubezpieczenia od ryzyka zmiany kursów walutowych - wprowadzony do zakresu działania KUKE SA w oparciu o znowelizowaną ustawę z 1994 r. o gwarantowanych przez skarb państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych.

   - Badania wykazały istotny wzrost liczby eksporterów korzystających z oferty ubezpieczeniowo-gwarancyjnej KUKE SA - z 4,6% w poprzedniej edycji ankiety do 9,7% w obecnej.

   - Wśród eksporterów zainteresowanych bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi 58,6% wymieniło gwarancje skarbu państwa oraz renomowanych banków, 50% - dostępność długoterminowych kredytów inwestycyjnych, a 48,4% - korzystne ubezpieczenia inwestycji - jako najbardziej istotne czynniki zachęcające do podejmowania działalności inwestycyjnej za granicą.

   - 54,7% ankietowanych wskazało na niskie oprocentowanie oferowanych kredytów eksportowych oraz konkurencyjne warunki ich uzyskania - jako zasadnicze cechy ew. systemu oferowania finansowania transakcji eksportowych w ramach istniejącego banku państwowego (BGK). Jest to potwierdzenie wcześniejszych wniosków, iż najbardziej dotkliwą dla eksporterów jest bariera dostępności korzystnego finansowania kontraktów.

   Wagę działań promocyjnych dla wzrostu eksportu najlepiej pokazuje ˝Prognoza eksportu i importu do końca 2000 r. oraz na rok 2001˝, opracowana przez Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego. IKC HZ ocenia znaczenie wpływu polityki gospodarczej, a dokładniej wsparcia eksportu instrumentami finansowymi oraz jego promocji, na wielkość polskiego eksportu na 10,7%. Według IKC HZ spadek wydatków na promocję gospodarczą oddziałuje na eksport hamująco z siłą 4,7%.

   Analizując kwestie efektywności wykorzystania środków przez przedsiębiorstwa należy także zwrócić uwagę na fakt, że w przeciwieństwie do znacznego zainteresowania polskich przedsiębiorców dofinansowaniem ich działań promocyjnych ze środków na promocję eksportu, będących w dyspozycji Ministerstwa Gospodarki, ograniczone jest zainteresowanie przedsiębiorców finansowymi instrumentami wspierania eksportu (kredyty eksportowe, dopłaty do oprocentowania, ubezpieczenia, poręczenia i gwarancje kontraktów eksportowych). Na sytuację taką mają wpływ zarówno nie zawsze sprzyjające warunki makroekonomiczne (wysoki poziom stopy procentowej, poziom kursu walutowego, wysokie koszty usług finansowych) jak i brak wiedzy wśród polskich przedsiębiorców na temat już istniejących możliwości w tym zakresie.

   Tezę tę potwierdza ˝Analiza i ocena uregulowań prawnych i praktyki ubezpieczeń kredytów eksportowych oraz propozycje rozwiązań ułatwiających dostęp małych i średnich przedsiębiorstw do tych ubezpieczeń˝, przeprowadzona przez IKC HZ w październiku 2000 r.

   Generalnym wnioskiem, który wynika z tego opracowania jest pozytywna ocena znowelizowanej ustawy z 1994 r. o gwarantowanych przez skarb państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych, zapewniającej zgodność regulacji polskich ze standardami Unii Europejskiej i OECD, a przede wszystkim rozszerzającej zakres dotychczasowej oferty ubezpieczeniowo-gwarancyjnej o nowe instrumenty.

   Autorzy analizy zwracają także uwagę na niski stan wiedzy na temat oferty KUKE SA wśród małych i średnich przedsiębiorstw. Są one znacznie skromniej reprezentowane w portfelu ubezpieczeniowym KUKE SA niż wynosi ich udział w eksporcie. Jest to spowodowane w głównej mierze ograniczonymi możliwościami finansowymi tych przedsiębiorstw - ubezpieczenia są postrzegane niejednokrotnie jako dodatkowy, nie zawsze uzasadniony koszt działalności.

   Stan taki wynika m.in. z następujących specyficznych dla MSP cech:

   - wysokiego stopnia towarowej specjalizacji eksportowej wśród firm małych,

   - silnej koncentracji geograficznej eksportu,

   - pasywnych strategii marketingowych,

   - braku inwestycji proeksportowych,

   - niekorzystania z kredytu eksportowego.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Tadeusz Donocik

   Warszawa, dnia 22 maja 2001 r.