III kadencja

Odpowiedź ministra spraw wewnętrznych i administracji - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na interpelację nr 1555

w sprawie nadzoru wojewody w zakresie przestrzegania prawa przez samorząd

   W odpowiedzi na interpelację nr 1555 z dnia 5 marca 1999 r. pana posła Józefa Lassoty w sprawie nadzoru wojewody w zakresie przestrzegania przez samorząd, z upoważnienia prezesa Rady Ministrów, przedkładam poniższe wyjaśnienia.

   Przepisy art. 1 i 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (DzU nr 106, poz. 679) określają kategorie osób podlegających zakazom i ograniczeniom wynikającym z przywołanej ustawy. Wśród nich ustawodawca w art. 2 pkt 6 wymienił również członków zarządów gmin. Zapis taki powoduje, iż zakazy zawarte w art. 4 wzmiankowanego aktu prawnego odnoszą się także do członków zarządów gmin. Przykład wspomnianego ustawowego ograniczenia przewiduje art. 4 pkt 6. Przepis ten stanowi w odniesieniu do członków zarządów gmin, iż w okresie, w którym pełnią oni swoje funkcje w organie wykonawczym gminy, nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Przywołany przepis nie ma charakteru bezwzględnego, gdyż ustawodawca dopuścił istnienie jednego wyjątku w tej kwestii. Zakaz bowiem nie dotyczy tych członków zarządów gmin, którzy prowadzą, w formie i zakresie gospodarowania rodzinnego, działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej. Wspomniane ograniczenie zostało przez ustawodawcę wzmocnione sankcją mającą na celu umożliwienie skuteczniejszego egzekwowania prawa. Zgodnie z regulacją przepisu art. 5 pkt 2 ustawy naruszenie zakazów wynikających z art. 4 stanowi w stosunku do członków zarządów gmin podstawę do odwołania ich ze stanowisk zajmowanych w organie wykonawczym gminy. Do odwołania wspomnianych osób ma w tej sytuacji zastosowanie przepis art. 28 d ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (DzU z 1996 r. nr 13, poz. 74 z późn. zm.), który stanowi, iż poszczególnych członków zarządu gminy może odwołać rada gminy na uzasadniony wniosek wójta lub burmistrza, zwykłą większością głosów, w głosowaniu tajnym, przy obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady.

   Należy również dodać, iż przepisy ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne nie zakreślają terminu do zaprzestania przez członka zarządu gminy prowadzenia zakazanej w art. 4 pkt 6 działalności gospodarczej. Pragnę podkreślić, iż ustawa nie nakazuje, by kandydat na członka zarządu gminy zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej jeszcze przed dokonaniem wyboru. Wskazane jest w związku z tym wzięcie pod uwagę obiektywnych trudności, jakie mogą wystąpić w przypadku powzięcia zamiaru zaprzestania prowadzenia działalności bądź przekazania jej prowadzenia innej osobie. Dlatego też wydaje się, iż można dopuścić sytuację, w której już wybrany członek zarządu gminy zobowiąże się na sesji rady gminy do zaprzestania prowadzenia zakazanej działalności w określonym i uznanym przez niego, jak i radę gminy za wystarczający terminie, zgodnie z własnym sumieniem i etyką. Jeśli po upływie wspomnianego terminu dany członek organu wykonawczego samorządu gminy dalej prowadziłby swoją działalność, może mieć zastosowanie sankcja zawarta w art. 5 pkt 2.

   Ustosunkowując się do poruszonego w interpelacji problemu nadzoru nad działalnością samorządów, uprzejmie informuję, iż zgodnie z przepisem art. 85 ustawy o samorządzie gminnym nadzór nad działalnością gminy sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem, a w sprawach zleconych ponadto na podstawie kryteriów celowości, rzetelności i gospodarności. Organami wspomnianego nadzoru są: prezes Rady Ministrów i wojewoda, w zakresie zaś spraw budżetowych - regionalna izby obrachunkowa, o czym stanowi art. 86 przywołanej ustawy. Do uprawnień nadzorczych wojewody jako organu bieżącego nadzoru nad działalnością gminną nie należy jednakże uprawnienie do wyciągania konsekwencji wobec członków zarządów gmin, którzy prowadzą, wbrew zakazowi ustawy, działalność gospodarczą. Obowiązujące przepisy prawa nie pozwalają bowiem na takie zachowanie organu nadzoru. Uzasadniona - jak się wydaje - jest natomiast możliwość zwrócenia się w każdym momencie wojewody do organów gminy - podległych jego terytorialnej właściwości - z przypomnieniem o konieczności działania zgodnie z literą prawa. Wojewoda nie może natomiast nakazać organom gminy, co winny robić. Decyzja o ewentualnym odwołaniu członka zarządu gminy będzie bowiem w omawianej kwestii należała do organów danej gminy.

   Przepis art. 96 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym stanowi, iż w przypadku powtarzającego się naruszania przez radę gminy konstytucji lub ustaw Sejm może w drodze uchwały rozwiązać radę gminy na wniosek prezesa Rady Ministrów. Sytuacja taka jest równoznaczna z rozwiązaniem wszystkich organów gminy. Z kolei przepis art. 96 ust. 2 przywołanej ustawy przewiduje możliwość rozwiązania zarządu gminy przez prezesa Rady Ministrów. Może ono jednakże nastąpić jedynie w przypadku powtarzającego się naruszania konstytucji lub ustaw przez zarząd gminy. Rozwiązanie organu wykonawczego samorządu gminy musi również - w świetle przywołanego przepisu - zostać poprzedzone wezwaniem rady danej gminy przez wojewodę do zastosowania niezbędnych środków celem uniknięcia wzmiankowanej sankcji. Dopiero gdy wezwanie nie odniesie skutku, wojewoda występuje do prezesa Rady Ministrów z wnioskiem o rozwiązanie zarządu danej gminy. Podkreślenia wymaga jednak fakt, iż przedstawione powyżej środki są jednymi z najsilniejszych instrumentów, jakie w stosunku do organów samorządu gminy zostały przewidziane w ustawie o samorządzie gminnym. W związku z powyższym powinny one być stosowane bardzo ostrożnie i tylko w przypadkach zaistnienia okoliczności w pełni uzasadniających ich użycie oraz po wykorzystaniu wszystkich innych dostępnych środków, które mogłyby wpłynąć na zgodne z prawem działania organów samorządu gminy. Wydaje się jednak, iż przedstawiona przez pana posła sytuacja, która istnieje w zarządzie miasta Sulejówek, nie uzasadnia w sposób dostateczny możliwości zastosowania wspomnianych środków. Mając jednakże na uwadze kwestię podnoszoną przez pana posła, pragnę nadmienić, iż w związku z wcześniejszą interwencją pana posła Krzysztofa Oksiuty w przedmiotowej sprawie zostało wystosowane w dniu 25 lutego br. pismo do pana Antoniego Pietkiewicza, wojewody mazowieckiego. Wspomniane pismo zawiera prośbę o zapoznanie się z sytuacją istniejącą w zarządzie miasta Sulejówek oraz o rozważenie możliwości zwrócenia się przez wojewodę mazowieckiego do podległych jego terytorialnej właściwości gmin z przypomnieniem o konieczności działania organów tychże gmin stosownie do przepisów prawa.

   Minister

   Janusz Tomaszewski

   Warszawa, dnia 22 marca 1999 r.