III kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 2404

w sprawie polityki prorozwojowej dotyczącej polskich przedsiębiorstw

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z otrzymaną od pana marszałka interpelacją posła Bogdana Lewandowskiego w sprawie polityki prorozwojowej dla polskich przedsiębiorstw (pismo z dnia 8 września 1999 r. znak: SPS-0202-2404/99) przekazuję w załączeniu informację w tej sprawie, stosownie do sformułowanych pytań.

   I. Odpowiedź na pytanie: Jakie konkretne formy wspomagania oferuje rząd przedsięwzięciom innowacyjnym w Polsce?

   Zwiększenie poziomu innowacyjności polskiej gospodarki jest już od szeregu lat jednym ze strategicznych celów działań rządu. W 1994 r. Rada Ministrów przyjęła przygotowany przez Komitet Badań Naukowych dokument rządowy pt. Założenia polityki proinnowacyjnej państwa, w którym sformułowano cele i zadania polityki proinnowacyjnej państwa, określono rozwiązania systemowe o charakterze ekonomicznym i finansowym niezbędne dla skutecznej realizacji tej polityki. W ramach realizacji zadań wymienionych w tym dokumencie wprowadzono szereg następujących rozwiązań sprzyjających przedsięwzięciom innowacyjnym w gospodarce:

   1. Zaliczanie wydatków poniesionych na badania i prace rozwojowe (łącznie z budową prototypów) do kosztów uzyskania przychodów.

   2. Odliczanie od dochodu do opodatkowania wydatków związanych z zakupem i montażem maszyn i urządzeń potrzebnych do wdrażania krajowych licencji, patentów oraz wyników prac naukowych i badawczo-rozwojowych do wysokości 50% tego dochodu w 1996 r., 40% w 1997 r., 35% w 1998 r. i 30% w 1999 r. oraz innych wydatków inwestycyjnych.

   3. Udzielanie poręczeń spłat kredytu bankowego ze środków budżetu państwa na modernizację produkcji na podstawie krajowych technologii, będących wynikami prowadzonych w kraju badań naukowych i prac rozwojowych.

   4. Możliwość zaliczania kosztów prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby, poniesionych przed podjęciem produkcji, do wartości niematerialnych i prawnych, zgodnie z wymogami art. 33 ust. 2 ustawy o rachunkowości.

   5. Zwolnienie od podatku dochodowego od osób prawnych dochodów tych podatników, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, w części przeznaczonej na te cele oraz możliwość odliczania przez osoby prawne i fizyczne od dochodu do opodatkowania kwot z tytułu darowizn m.in. na cele naukowe i naukowo-techniczne, łącznie do wysokości nieprzekraczającej 15% tego dochodu (nie odlicza się darowizn na rzecz osób fizycznych).

   6. Zwolnienie od cła pomocy naukowych, w tym sprzętu sportowego i aparatury badawczo-pomiarowej oraz elementów i części zamiennych do tej aparatury, służących wyłącznie do celów dydaktycznych lub badawczych, przywożonych dla szkół, instytucji i placówek naukowych oraz jednostek badawczo-rozwojowych, z wyłączeniem przywożonych z przeznaczeniem do działalności gospodarczej.

   Ponadto w ramach polityki innowacyjnej wprowadzono szereg rozwiązań prawno-organizacyjnych służących zwiększeniu innowacyjności gospodarki, do których zaliczyć można przykładowo:

   1. Utworzenie Agencji Techniki i Technologii (ATT), do której zadań należy:

   - promowanie i wspomaganie wdrażania innowacyjnych technik i technologii oraz komercjalizacja wyników badań naukowych w celu podwyższenia poziomu nowoczesności i konkurencyjności polskich produktów,

   - działanie na rzecz realizacji założeń i programów polityki państwa w dziedzinie wykorzystania nowoczesnych technik i technologii w gospodarce,

   - wyszukiwanie, ocena i promocja nowych rozwiązań technicznych i technologicznych w celu ich gospodarczego wykorzystania, zarówno przez podmioty krajowe jak i zagraniczne,

   - opracowywanie propozycji rozwiązań pobudzających innowacyjność w działalności przedsiębiorstw.

   Agencja (nad którą nadzór sprawuje minister gospodarki) zgodnie z przepisami o jej utworzeniu realizuje zadania w oparciu o roczne plany finansowe, odpowiednio do zgromadzonych środków. Podstawowym źródłem finansowania ATT są środki budżetowe określane corocznie w ustawie budżetowej, których wysokość w poszczególnych latach kształtowała się następująco: 1997 r. - 10 000 000 zł (zredukowane następnie do 9 000 000 zł w związku z likwidacją skutków powodzi), 1998 r. - 9 000 000 zł i 1999 r. - 6 750 000 zł.

   Ponieważ jednym z podstawowych zadań ustawowych agencji jest promowanie i wspomaganie wdrażania innowacyjnych technik i technologii, w tym udzielanie pomocy finansowej w zakresie kosztów wdrożeń innowacji produktowych i procesowych, traktuje ona tę działalność priorytetowo, angażując środki przede wszystkim na ten cel. Łącznie w latach 1997-1998 ATT udzieliła 28 pożyczek na kwotę ok. 12,4 mln zł. Agencja jest ustawowo zobowiązana do składania Sejmowi rocznych sprawozdań z działalności. Sprawozdanie za rok 1998 było rozpatrywane przez Komisję Gospodarki w dniu 22 września br. Komisja przyjęła sprawozdanie i skieruje je pod obrady Sejmu.

   Ponadto w ramach wyszukiwania i promocji rozwiązań technicznych i technologicznych agencja m.in. organizuje coroczny konkurs pn. Polski produkt przyszłości. Kryteria oceny preferują wnioski dotyczące ochrony zdrowia, ochrony środowiska, energooszczędności i poprawy możliwości eksportowych. Ponaddwuletnie doświadczenia funkcjonowania agencji wskazują, że zapotrzebowanie przedsiębiorców na świadczoną przez nią pomoc finansową przekracza jej możliwości, co z jednej strony dowodzi o potrzebie i celowości jej działania na rynku innowacji, z drugiej zaś wskazuje na potrzebę jej większego dofinansowania.

   2. Wprowadzenie w systemie nagród prezesa Rady Ministrów nagród za wybitne krajowe osiągnięcia naukowo-techniczne, których wdrożenie przyniosło wymierne efekty ekonomiczne i społeczne.

   3. Rozwijanie systemu informacji o pracach naukowo-badawczych i ekspertyzach SYNABA, którego celem jest gromadzenie informacji w ww. zakresie, jej opracowywanie oraz udostępnianie. Zadanie to realizuje Ośrodek Przetwarzania Informacji, nadzorowany przez Komitet Badań Naukowych.

   4. Określenie w ramach realizacji zadań wymienionych w harmonogramie dokumentu rządowego z 1994 r. pt. Założenia polityki proinnowacyjnej państwa, najważniejszych - z punktu widzenia gospodarki i funkcjonowania państwa - kierunków badań naukowych i prac rozwojowych. Kierunki te zawarte są w dokumencie pt. Preferowane kierunki badań naukowych i prac rozwojowych dla zwiększenia innowacyjności polskiej gospodarki, który w 1996 r. został przyjęty przez Radę Ministrów i stanowi uzupełnienie Założeń polityki proinnowacyjnej państwa.

   W związku z potrzebą aktualizacji założeń polityki innowacyjnej państwa, powołany w 1998 r. przez prezesa Rady Ministrów międzyresortowy zespół, pod przewodnictwem przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych, dokonał ˝Oceny stanu realizacji zadań wynikających z dokumentu rządowego pt. Założenia polityki proinnowacyjnej państwa˝, a następnie na podstawie tej oceny opracował projekt nowego dokumentu rządowego pt. Założenia polityki proinnowacyjnej państwa do 2002 r. Obecnie projekt tego dokumentu został przesłany do rozpatrzenia przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów. Projekt ten zawiera propozycje rozwiązań ekonomiczno-finansowych i prawno-organizacyjnych służących zwiększeniu innowacyjności polskiej gospodarki, odnoszące się zarówno do sfery nauki, jak i gospodarki, a także harmonogram realizacji poszczególnych zadań.

   Wspieranie przedsięwzięć innowacyjnych odbywa się również przez realizację zadań ujętych w innych dokumentach rządowych. Przykładowo Ministerstwo Gospodarki przygotowało 2 dokumenty przyjęte przez Radę Ministrów. Są to:

   - ˝Program wspierania rozwoju instytucji regionalnych działających na rzecz transferu technologii˝ (przyjęty przez RM 4 marca 1997 r.),

   - ˝Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 r.˝ (przyjęty przez RM 11 maja 1999 r.).

   ˝Program wspierania rozwoju instytucji regionalnych działających na rzecz transferu technologii˝ obejmuje działania na szczeblu regionalnym (lokalnym) i centralnym, które mają ułatwić małym i średnim przedsiębiorstwom dostęp do nowoczesnych proekologicznych technologii. Program wspomaga tworzenie regionalnego systemu innowacyjnego, który jest rozwijany w trzech kierunkach:

   - organizacji infrastruktury instytucjonalnej,

   - rozwoju systemu finansowania i zarządzania ryzykiem w innowacjach,

   - pobudzania popytu i przedsiębiorczości w sferze nowoczesnych technologii.

   Działania podejmowane w ramach tego programu obejmują tworzenie i rozwój instytucji wspomagających transfer nowoczesnych technologii, np. parki technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości, ośrodki doradztwa i promocji, systemy informacji technicznej oraz rozwój nowych form finansowania przedsięwzięć zaawansowanych technologicznie, w tym regionalnych funduszy inwestycyjnych. Działania instytucji centralnych obejmują przede wszystkim działania organizacyjne i legislacyjne ułatwiające transfer technologii oraz służące eliminacji barier napotykanych przez małe i średnie przedsiębiorstwa, które prowadzą działalność w obszarze nowoczesnych technologii, a także poszukiwanie finansowych źródeł wspierania rozwoju instytucji regionalnych działających na rzecz tworzenia regionalnych systemów innowacyjnych.

   W dokumencie ˝Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 r.˝ wśród sposobów realizacji polityki rządu za cel nr 1 uznano zwiększenie konkurencyjności sektora małych i średnich przedsiębiorstw, a za najważniejsze działania dla jego realizacji działania na rzecz wzrostu innowacyjności i rozwoju technologicznego. Za najważniejsze zadania w tym zakresie uznano:

   - wspomaganie transferu technologii,

   - promowanie firm i produktów innowacyjnych,

   - zwiększenie zakresu wspierania przez Agencję Techniki i Technologii prac wdrożeniowych i zakupu przez przedsiębiorców myśli technicznej objętej ochroną prawną oraz wyników krajowych badań naukowych i prac rozwojowych,

   - zwiększenie zakresu wspierania przez Komitet Badań Naukowych prac badawczo-rozwojowych, których wyniki będą wdrażane przez małe i średnie przedsiębiorstwa.

   II. Odpowiedź na pytanie: W jakim stopniu i w jaki sposób państwo partycypuje w kosztach prac badawczo-rozwojowych prowadzonych przez przedsiębiorstwa?

   Jedynym źródłem wspierania przez państwo potrzeb przedsiębiorców w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych są środki budżetowe ujęte w dziale: Nauka, których wyłącznym dysponentem jest Komitet Badań Naukowych. Odbywa się to poprzez system projektów celowych, projektów celowych zamawianych, projektów badawczych zamawianych oraz strategicznych programów rządowych. Elementem polityki bezpośrednio sprzyjającym tworzeniu postaw proinnowacyjnych przedsiębiorców są projekty celowe. Natomiast projekty celowe zamawiane, projekty badawcze zamawiane oraz strategiczne programy rządowe w sposób pośredni wpływają na wzrost konkurencyjności przedsiębiorców.

   Projekty celowe sprzyjają m.in. rozwojowi konkurencyjności wyrobów i usług, co jest warunkiem wzrostu eksportu oraz poprawy poziomu i jakości życia. System projektów celowych jest też ważnym czynnikiem powiązań pomiędzy nauką i gospodarką. Kryteria i tryb przyznawania środków z budżetu państwa na dofinansowanie ważnych ze względów społeczno-gospodarczych prac badawczo-rozwojowych realizowanych na zlecenie podmiotów gospodarczych, organów administracji rządowej lub organów samorządu terytorialnego określa uchwała nr 12/97 Komitetu Badań Naukowych. Zgodnie z tą uchwałą komitet finansuje część badawczo-rozwojową projektu do wysokości 50% (w szczególnie uzasadnionych przypadkach do 70%) planowanych nakładów na prace badawczo-rozwojowe. Pozostałe koszty badań oraz koszty związane z wdrożeniem finansuje wnioskodawca projektu celowego. System projektów celowych, z którego bezpośrednio korzystają przedsiębiorcy, ma najważniejszy wpływ na wzrost innowacyjności i konkurencyjności polskiej gospodarki. Ogółem w latach 1991-1999 wpłynęły do KBN 4224 wnioski przedsiębiorców o ustanowienie projektów celowych oraz zawarto ponad 2500 umów na ich realizację, z których w 1998 r. czynne były 1342 umowy. W ostatnich latach liczba składanych wniosków systematycznie maleje (od 628 w 1992 r. do 436 w 1998 r.), a to świadczy nie tyle o braku dostrzegania potrzeby poprawy innowacyjności przez przedsiębiorców, co o ich ograniczonych możliwościach finansowych. Od kilku lat planowane nakłady finansowe na system projektów celowych wynoszą ok. 10% nakładów budżetowych na naukę ogółem. W 1999 r. w planie finansowym wydatków działu: Nauka, na system projektów celowych przewidziano kwotę 290 mln zł, co stanowi 10,57% wydatków tego działu. W ostatnich latach planowane na ten cel środki finansowe nie były w pełni wykorzystywane i np. w 1998 r. z przewidzianej kwoty 234 mln zł wydatkowano jedynie 181 mln zł. W wyniku opracowania i praktycznego wykorzystania projektów celowych rozwiązano szereg ważnych, z punktu widzenia przedsiębiorców i gospodarki, problemów. W załączeniu przedstawiono przykłady zrealizowanych projektów celowych w wybranych sektorach gospodarki. *)

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Tadeusz Donocik

   Warszawa, dnia 28 września 1999 r.