III kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 6649

w sprawie sytuacji w orzecznictwie ZUS

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z pismem z dnia 7 czerwca 2001 r., znak: SPS-0202-6649/01, dotyczącym interpelacji posła Stanisława Steca w sprawie sytuacji w orzecznictwie ZUS pragnę wyjaśnić, co następuje:

   Pan poseł Stanisław Stec w swojej interpelacji stwierdza, że ˝bardzo często powstaje taka sytuacja, że lekarz prowadzący chorego orzeka jego niezdolność do pracy - a lekarz orzecznik ZUS odmawia uprawnienia do renty˝.

   W związku z tym stwierdzeniem trzeba przede wszystkim podkreślić, że lekarz orzecznik ZUS nie odmawia uprawnienia do renty. W świetle obowiązujących przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU nr 137, poz. 887 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU nr 162, poz. 1118 z późn. zm.) lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest jedynym organem powołanym do stwierdzenia niezdolności do pracy jako jednego z warunków uzasadniających ustalenie przez organ rentowy prawa do świadczeń przewidzianych w systemie ubezpieczenia społecznego.

   A zatem ani ˝lekarz zakładowy:, ani ˝lekarz leczący˝ czy ˝lekarz prowadzący chorego˝ nie posiadają uprawnień do stwierdzania niezdolności do pracy w rozumieniu przepisów o świadczeniach z ubezpieczeń społecznych uzależnionych od tej niezdolności. Wystawiają oni zaświadczenie o stanie zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie uzależnione od niezdolności do pracy i jest ono jednym z niezbędnych elementów dokumentacji dołączonej do wniosku o wydanie orzeczenia o niezdolności do pracy. Na tym polega współdziałanie tych lekarzy z lekarzami orzecznikami ZUS.

   Doświadczenie życiowe wskazuje jednak, że rozumienie niezdolności do pracy w konkretnym przypadku określonego ubezpieczonego prezentowane przez lekarza leczącego może niekiedy różnić się od oceny dokonanej przez lekarza orzecznika ZUS. Stwierdzenie niezdolności do wykonywania pracy na określonym stanowisku roboczym nie musi być równoznaczne z niezdolnością do pracy zarobkowej w ogóle.

   To samo doświadczenie podpowiada, że ocena niezdolności do pracy dokonana przez lekarza leczącego lub przez lekarza orzecznika ZUS może w sporadycznych przypadkach różnić się z powodu błędu popełnionego przez jednego z tych lekarzy. Gdy idzie o popełnienie błędu przez lekarzy orzeczników ZUS, to dane statystyczne za rok 2000 wskazują, że na 1 milion 128 tysięcy wydanych orzeczeń do ponownego rozpatrzenia w trybie nadzoru skierowanych zostało 2400 orzeczeń, co stanowi ok. 0,2% łącznej liczby orzeczeń. A zatem błędy lekarzy ZUS mają znaczenie marginalne.

   W tym miejscu trzeba podkreślić, że zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 8 sierpnia 1997 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy do celów rentowych (DzU nr 99, poz. 612) lekarzem orzecznikiem ZUS może być lekarz, który:

   1) posiada II stopień specjalizacji (w szczególności w zakresie następujących dziedzin medycyny; chorób wewnętrznych, chirurgii, neurologii, psychiatrii, medycyny pracy, medycyny społecznej) oraz

   2) odbył przeszkolenie w zakresie ustalonym przez naczelnego lekarza Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

   Wszyscy lekarze orzecznicy ZUS są specjalistami II0 - a więc posiadają najwyższe kwalifikacje zawodowe. Legitymują się oni również certyfikatem uzyskanym w wyniku zdanego egzaminu po odbytym szkoleniu w zakresie: ubezpieczeń społecznych, zasad orzekania o niezdolności do pracy, rehabilitacji zawodowej i leczniczej, medycyny pracy, medycyny społecznej i etyki lekarskiej.

   Nie negując więc, że zdarzają się sporadycznie odmienne oceny niezdolności do pracy, to jednak Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie znajduje uzasadnienia do postawienia tezy, że sytuacje takie powstają ˝bardzo często˝.

   Jak to wynika z § 5 powołanego wyżej rozporządzenia przy ocenie niezdolności do pracy lekarz orzecznik ZUS bierze pod uwagę łącznie:

   - charakter i przebieg procesów chorobowych oraz ich wpływ na stan czynnościowy organizmu,

   - sprawność psychofizyczną organizmu oraz stopień przystosowania do ubytków anatomicznych, kalectwa i skutków choroby,

   - posiadane kwalifikacje, wiek, zawód, wykonywane czynności i warunki pracy oraz możliwość dalszego wykonywania pracy zarobkowej,

   - możliwość przywrócenia zdolności do pracy przez leczenie i rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe.

   Lekarz nieposiadający kwalifikacji lekarza orzecznika ZUS może niekiedy nie dostrzegać tego wieloaspektowego problemu niezdolności do pracy.

   Niezależnie od powyższych wyjaśnień pragnę podkreślić, że każde orzeczenie lekarza orzecznika ZUS podlega kontroli pod względem merytorycznym i formalnym. W przypadku stwierdzenia braku zgodności orzeczenia ze stanem faktycznym lub zasadami orzecznictwa o niezdolności do pracy sprawa może zostać skierowana do ponownego rozpatrzenia przez lekarza orzecznika ZUS w trybie zwierzchniego nadzoru nad wykonywaniem orzecznictwa o niezdolności do pracy, który w imieniu prezesa zakładu sprawuje naczelny lekarz zakładu.

   Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. Od decyzji tej przysługuje ubezpieczonemu określona w prawie sądowa trójinstancyjna droga odwoławcza.

   Jednocześnie należy podkreślić, iż orzeczenie lekarza orzecznika ZUS wydawane dla celów przyznania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji, nie określa wskazań (lub przeciwwskazań) do pracy.

   Zgodnie z art. 229 Kodeksu pracy każdy pracodawca ma obowiązek wykonywania i finansowania badań profilaktycznych swoich pracowników, w szczególności - zgodnie z § 4 ww. artykułu - pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Zgodnie z § 2 ust. 5 rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 69, poz. 332 z późn. zm.) badanie profilaktyczne kończy się orzeczeniem lekarskim stwierdzającym:

   - brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku pracy lub

   - przeciwwskazania zdrowotne do pracy na określonym stanowisku pracy.

   Natomiast lekarz leczący - zgodnie z obowiązującymi przepisami - orzeka o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby, pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej lub konieczności osobistego sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad chorym członkiem rodziny. Na mocy art. 59 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU nr 60, poz. 636, z późn. zm.) prawidłowość

   orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich podlega kontroli. Organem uprawnionym do wykonywania kontroli w tym zakresie jest lekarz orzecznik ZUS.

   Z przedstawionych wyżej wyjaśnień wynika, że ˝lekarz prowadzący chorego˝ nie orzeka dla celów przyznania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy.

   Nie występuje zatem problem ˝dwuznaczności sytuacji˝, o której wspomina w swej interpelacji pan poseł Stanisław Stec.

   Sekretarz stanu

   Ewa Lewicka

   Warszawa, dnia 26 czerwca 2001 r.