III kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu p.o. sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na interpelację nr 3355

w sprawie perspektyw rozwoju gospodarczego Polski po uzyskaniu członkostwa w Unii Europejskiej

   Szanowny Panie Marszałku! Zgodnie z upoważnieniem prezesa Rady Ministrów przesyłam odpowiedź na interpelację pana posła Jerzego Jaskierni w sprawie perspektyw rozwoju gospodarczego Polski po uzyskaniu członkostwa w Unii Europejskiej.

   Pytanie 1: Z jaką tendencją wzrostu gospodarczego Polski po przystąpieniu do Unii Europejskiej rząd się liczy?

   Rząd RP przyjął koniec 2002 r. jako datę uzyskania przez Polskę gotowości do członkostwa w Unii Europejskiej. Członkostwo w Unii stworzy polskim producentom możliwość nieskrępowanego dostępu do największego rynku świata, uzyskiwania przez nasz kraj pomocy rozwojowej w dużej skali oraz włączenia się do głównego nurtu światowego postępu technologicznego i cywilizacyjnego. Przygotowania do członkostwa, realizowane w ramach Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa, wraz z perspektywą przystąpienia do Unii w średnim okresie czynią z naszego kraju atrakcyjne miejsce do inwestowania, zarówno dla kapitału krajowego, jak i zagranicznego. Jest to niezmiernie ważne, zważywszy na znaczenie inwestycji jako czynnika wzrostu gospodarczego. Do 1995 r. następował stopniowy wzrost inwestycji zagranicznych w Polsce. W 1996 r. napływ inwestycji zagranicznych do naszego kraju uległ znacznemu zwiększeniu. W latach 1996-1999 do Polski napływało rocznie od 7 do 10 miliardów USD inwestycji z zagranicy. Na koniec 1999 r. wartość kapitału zagranicznego zainwestowanego w Polsce wyniosła 38,9 miliardów USD. Szacuje się, że w najbliższych latach tendencja ta utrzyma się, a następnie udział inwestycji zagranicznych w PKB ustabilizuje się na poziomie około 5% PKB.

   Zgodnie z założeniami wariantu aktywnego, przyjętego przez Radę Ministrów w ramach ˝Strategii finansów publicznych i rozwoju gospodarczego, Polska 2000-2010˝ w dniu 22 czerwca 1999 r., rząd zakłada, że w roku 2003 PKB zwiększy się o 6,3%, a w latach 2004-2010 tempo wzrostu gospodarczego będzie systematycznie rosło z 6,9% do 7,6%. Jedną z przesłanek przyjętego w dokumencie założenia jest przekonanie, iż przystąpienie krajów kandydujących do Unii Europejskiej przyczyni się do ożywienia gospodarczego w krajach członkowskich, powodując tym samym wzrost zainteresowania towarami i usługami oferowanymi przez polską gospodarkę, co z kolei będzie miało bezpośrednie przełożenie na tempo wzrostu PKB. Według prognoz Komisji Europejskiej Polska w najbliższych latach zaliczać się będzie do grupy krajów kandydujących o najwyższym tempie wzrostu gospodarczego: 5,1% w 2000 r., 5,3% w 2001 r. W ˝Raporcie okresowym z postępów Polski na drodze do członkostwa w Unii Europejskiej˝ Komisja Europejska stwierdziła, że gospodarka polska funkcjonuje jako gospodarka rynkowa z coraz lepiej rozwijającym się sektorem prywatnym oraz odpowiednim otoczeniem prawnym i instytucjonalnym dla działalności gospodarczej. Stwierdzono również, że w średnim okresie Polska powinna być w stanie sprostać presji konkurencyjnej i siłom rynkowym w ramach Unii, zakładając, że kontynuowany będzie proces restrukturyzacji gospodarki i postępowała będzie liberalizacja handlu. Stabilność makroekonomiczna Polski jest dobrze ugruntowana, o czym świadczy m.in. pomyślne przetrwanie kryzysu rosyjskiego.

   W przypadku opóźnienia uzyskania członkostwa Polski w Unii przewidywane tempo wzrostu gospodarczego może ulec osłabieniu (4-5% w wariancie pasywnym ˝Strategii...˝, 3-4% w wariancie ostrzegawczym), po części ze względu na ograniczony dostęp do funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, ale przede wszystkim ze względu na zmniejszenie się atrakcyjności Polski jako obszaru lokowania inwestycji zagranicznych (część inwestycji zmieni kierunek i przepłynie do tych krajów Europy Środkowej i Wschodniej, które przystąpią do Unii wcześniej).

   Pytanie 2: Czy w perspektywie 5-10 lat po przystąpieniu do Unii Europejskiej należy się liczyć ze zmniejszeniem dystansu w zakresie rozwoju gospodarczego pomiędzy Polską a innymi państwami Unii Europejskiej?

   Rząd RP jest przekonany, iż przystąpienie do Unii Europejskiej będzie w pozytywny sposób wpływać na tempo wzrostu gospodarczego, a tym samym na zmniejszenie dystansu cywilizacyjnego i dochodowego między Polską a Europą Zachodnią. W rezultacie fundamentalnych reform gospodarczych ostatniego dziesięciolecia Polska ma po raz pierwszy od dłuższego czasu realną szansę zmniejszenia lub nawet zniwelowania tego dystansu w ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat. Wariant aktywny ˝Strategii finansów publicznych i rozwoju gospodarczego, Polska 2000-2010˝ jest zbudowany z myślą o wykorzystaniu tej szansy. W wariancie tym rząd zakłada, iż stosunkowo wysokie tempo wzrostu gospodarczego, osiągnięte w kilku ostatnich latach, byłoby podtrzymane w latach najbliższych, a następnie podniesione do ponad 7% rocznie. W rezultacie stabilnego, długookresowego wzrostu gospodarczego nastąpiłby nie tylko duży postęp w usuwaniu luki cywilizacyjnej i dochodowej wobec krajów Unii Europejskiej, ale również szybko zmniejszałoby się całkowite bezrobocie - otwarte i ukryte.

   Poziom produktu krajowego brutto na głowę mieszkańca Polski, mierzony według parytetu siły nabywczej walut, stanowi obecnie około 35-40% średniego poziomu w krajach członkowskich Unii Europejskiej. Jednocześnie występuje duże zróżnicowanie poziomu dochodu w ujęciu regionalnym od 23% do 65% średniej unijnej.

   W wyniku przystąpienia Polski do Unii otwarty zostanie rynek Unii Europejskiej dla polskich przedsiębiorstw, co umożliwi wzrost eksportu. Nastąpi przyspieszenie tempa zachodzących już obecnie zmian w strukturze polskiej gospodarki - zmniejszy się udział przemysłu i rolnictwa, zwiększy zaś udział sektora usług w tworzeniu PKB. Zachodzące zmiany sprzyjać będą poprawie konkurencyjności polskiej gospodarki i tym samym przyczyniać się będą do wyższego tempa rozwoju gospodarczego. Trwały wzrost gospodarczy stanowi jedyne źródło podnoszenia standardu życia obywateli w długim okresie. Jest on również warunkiem osiągnięcia innych celów polityki społeczno-gospodarczej, w tym przede wszystkim zwiększenia zatrudnienia.

   Tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych - których średnia w latach 1995-1999 była niemal trzykrotnie wyższa niż średnie tempo wzrostu PKB - świadczy o tym, że wzrost gospodarczy oparty jest na trwałych podstawach oraz daje szansę na szybką modernizację gospodarki i likwidację luki technologicznej istniejącej między Polską a krajami Unii Europejskiej.

   Pytanie 3: Jakie czynniki będą rzutować na kształtowanie się sytuacji w tym zakresie?

   Zgodnie ze ˝Strategią finansów publicznych, Polska 2000-2010˝ do głównych czynników, które będą określały tempo rozwoju gospodarczego Polski, zaliczyć należy: wzrost inwestycji, wzrost oszczędności krajowych i zagranicznych, innowacyjność i poprawę kwalifikacji, równowagę makroekonomiczną.

   Oszczędności krajowe, które w latach 1991-1998 kształtowały się na poziomie 15-20% PKB, wzrosły w ostatnich latach. Wzrost oszczędności jest jednak zbyt mały, aby podtrzymać szybki wzrost gospodarczy w przyszłości, wraz z wyczerpywaniem się tzw. ˝płytkich˝ rezerw wzrostu oraz zwiększaniem się udziału wydatków na inwestycje infrastrukturalne i budownictwo mieszkaniowe.

   Bardzo wysokie tempo wzrostu inwestycji w latach 1995-1998 (niemal 20% rocznie) było spowodowane przede wszystkim znacznym napływem inwestycji zagranicznych. Ze względu na fakt, iż udział tych inwestycji w PKB będzie ulegać stabilizacji, na poziomie ok. 5% PKB, bez wzrostu oszczędności krajowych nastąpi silny spadek tempa wzrostu inwestycji. Dlatego też podniesienie tempa wzrostu do poziomu pożądanego, tj. około 7%, wymaga zwiększenia udziału inwestycji krajowych o około 20% PKB obecnie do około 30% PKB w przyszłości.

   Jednocześnie rząd zakłada wzrost realnych wydatków sektora publicznego, któremu towarzyszyć będzie zasadnicza zmiana ich struktury. Nastąpi szybki wzrost wydatków kapitałowych w celu przyspieszenia procesu budowy niezbędnej infrastruktury oraz zapewnienia odpowiedniego współfinansowania projektów realizowanych przy wsparciu funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.

   Wydajność gospodarki polskiej wzrosła w ostatnich latach, jest ona jednak jeszcze wielokrotnie niższa niż przeciętna w Unii Europejskiej. Wraz z postępującą integracją z rynkiem Unii Europejskiej coraz częściej stosowane są nowe, nieznane dotąd w Polsce, ale rozpowszechnione na świecie, wysoko wydajne metody produkcji i zarządzania oraz lepsze jakościowo produkty. Decyzje w tym zakresie mogą być podejmowane efektywnie przede wszystkim w sektorze prywatnym. Niezbędne jest zatem przyspieszenie procesu prywatyzacji gospodarki oraz restrukturyzacji tych sektorów gospodarki, które negatywnie wpływają na ogólną produktywność kapitału ludzkiego i rzeczowego.

   Równowaga makroekonomiczna w znaczącej mierze wpływa na skalę i trwałość wzrostu gospodarczego oraz na tworzenie nowych miejsc pracy. Ma to duże znaczenie dla polskiej gospodarki ze względu na konieczność zagwarantowania stabilnych i przewidywalnych warunków podejmowania decyzji gospodarczych na szczeblu mikro, umożliwiających najlepsze wykorzystanie potencjału tkwiącego w tzw. efekcie doganiania oraz ze względu na potrzebę budowania międzynarodowej wiarygodności.

   Osiągnięcie zadowalającego stopnia stabilności makroekonomicznej wymaga współdziałania polityki budżetowej i pieniężnej. Współdziałanie to powinno umożliwić wypełnienie lub zbliżenie się do kryteriów konwergencji w latach 2000-2004.

   Przygotowania Polski do członkostwa w Unii Europejskiej są komplementarne wobec transformacji systemowej przeprowadzanej w Polsce. Są one realizowane poprzez Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa (NPPC).

   W NPPC zapisano szereg zadań, których realizacja ma na celu pobudzanie rozwoju gospodarczego kraju poprzez tworzenie ram gospodarczych, a także instytucjonalno-prawnych charakterystycznych dla gospodarek rynkowych, aby w średnim okresie Polska mogła sprostać kopenhaskim kryteriom członkostwa. Zadania te to m.in.:

   - przygotowanie strategii makroekonomicznych oraz realizacja, aktualizacja i dostosowywanie istniejących już programów do zmieniających się warunków zewnętrznych w taki sposób, aby zapewnić trwały i zrównoważony rozwój gospodarczy kraju (np. poprzez promocję oszczędności krajowych, redukcję deficytu budżetowego i długu publicznego czy politykę ograniczania inflacji);

   - prywatyzacja i restrukturyzacja przedsiębiorstw sektora państwowego (zapewnienie szybkiego wzrostu efektywności zarządzania i dopływu kapitału niezbędnego do modernizacji - także z funduszy pomocowych Unii Europejskiej; wspomaganie działań restrukturyzacyjnych wymagających indywidualnego podejścia: hutnictwo, górnictwo, przemysł chemii ciężkiej, przemysł farmaceutyczny, częściowo lekki i stoczniowy oraz obronny);

   - demonopolizacja i liberalizacja rynków (stopniowa liberalizacja rynku towarów, usług i czynników produkcji w celu przygotowania polskiej gospodarki do funkcjonowania w ramach jednolitego rynku, w tym demonopolizacja i prywatyzacja sektora paliwowego, rynku usług energetycznych i telekomunikacyjnych, zwiększenie dostępu do usług transportowych).

   Realizacja priorytetów Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa przyczynia się do budowy zdrowych podstaw gospodarki rynkowej, demokratycznych instytucji prawa, które są niezwykle istotne z punktu widzenia tworzenia warunków do kreowania trwałego wysokiego wzrostu gospodarczego.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Paweł Samecki

   Warszawa, dnia 17 marca 2000 r.