III kadencja
Odpowiedź ministra obrony narodowej
na interpelację nr 125 posła Longina Pastusiaka
w sprawie restrukturyzacji jednostek wojskowych
Odpowiadając na interpelację pana posła Longina Pastusiaka w sprawie restrukturyzacji jednostek wojskowych, ze względu na złożoność problematyki w niej zawartej pozwolę sobie udzielić wyjaśnień w kolejno poruszanych kwestiach.
Pytanie nr 1. Jak kierownictwo MON zamierza rozwiązać problem zatrudnienia kadry zawodowej z restrukturyzowanych jednostek wojskowych - zgodnie z jej wysokim wykształceniem wojskowym i bogatym doświadczeniem zawodowym?
W bieżącym roku zmiany organizacyjne w wojskach lądowych polegać będą głównie na rozformowaniu i przeformowaniu 4 dywizji, a także na zmianie podporządkowania niektórych jednostek wojskowych. Realizacja tych zamierzeń dotyczyć będzie 32 jednostek, w których służbę wojskową pełni około 2600 żołnierzy zawodowych, w tym około 1100 oficerów, ponad 850 chorążych oraz ponad 650 podoficerów. Analiza rozmieszczenia kadry zawodowej oraz wstępne prognozy ˝zagospodarowania˝ powstałej nadwyżki kadrowej wskazują na to, że nie powinno być większych problemów z wykorzystaniem podoficerów zawodowych oraz oficerów młodszych. Trudności natomiast mogą dotyczyć zapewnienia etatów dla części chorążych oraz oficerów starszych, zajmujących obecnie stanowiska pułkownika oraz podpułkownika. Pewna nadwyżka oficerów może powstać również w korpusie medycznym, w grupie lekarzy bez specjalności lekarskich lub z pierwszym stopniem specjalizacji.
W celu wykorzystania w służbie wojskowej kadry zawodowej z restrukturyzowanych jednostek wojskowych, legitymującej się najwyższymi kwalifikacjami, podjęto działania zapewniające objęcie zwolnieniami z wojska tylko tych żołnierzy, którzy, pełniąc służbę w określonych korpusach, nie posiadają wymaganego przygotowania zawodowego (podstawa: art. 75 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych - DzU z 1997 r. nr 10, poz. 55 z późn. zm.). W skali sił zbrojnych w takiej sytuacji znajduje się 290 żołnierzy zawodowych. Inną grupę kadry zawodowej stanowią żołnierze zajmujący określone stanowiska służbowe, nie spełniający minimalnych wymogów kwalifikacyjnych, i żołnierze ˝pełniący służbę˝ na różnych stanowiskach służbowych (art. 35 ust. 2 cytowanej powyżej ustawy oraz § 166 rozporządzenia ministra obrony narodowej z dnia 19 grudnia 1996 r. w sprawie służby wojskowej żołnierzy zawodowych - DzU z 1997 r. nr 7, poz. 38). Żołnierze ci będą wyznaczeni na niższe stanowiska służbowe zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami lub zwolnieni z zawodowej służby wojskowej. Aktualnie jest 1036 takich żołnierzy zawodowych. Ponadto przystąpiono do analizy celowości pozostawiania w służbie żołnierzy uzyskujących niedostateczne ogólne oceny z opinii służbowej - przygotowywane są wnioski o zwolnienie ich z wojska (podstawa: art. 76 ust. 1 pkt 2 cytowanej na wstępie ustawy pragmatycznej).
Pragnę również wyjaśnić, że żołnierze najbardziej wartościowi, szczególnie przydatni dla sił zbrojnych, którzy obecnie nie mogą być wykorzystani, będą mogli być przeniesieni do rezerwy kadrowej (podstawa: art. 20 ust. 2 ustawy pragmatycznej).
Jak wspomniano, przedstawione zamierzenia stanowią czynności przygotowawcze do realizacji głównych zadań restrukturyzacyjnych, których realizacja nastąpi dopiero po wejściu w życie odpowiednich zarządzeń aktów normatywnych. Dla ilustracji opisanych zagadnień wyjaśniam, że np. w ramach czynności wstępnych poprzedzających działania restrukturyzacyjne, w dniach 8-9 stycznia br. komisja Departamentu Kadr i Szkolnictwa Wojskowego pod przewodnictwem zastępcy dyrektora do spraw rozmieszczania przebywała w garnizonach Czarne i Szczecinek, gdzie zrealizowała następujące zamierzenia:
- rozmowy z dowództwem 2 Dywizji Zmechanizowanej w Szczecinku oraz dowództwem 13 Brygady Zmechanizowanej w Czarnem, w czasie których zapoznano się z aktualną sytuacją organizacyjno-kadrową,
- spotkania z kadrą zawodową w poszczególnych garnizonach, podczas których poinformowano oficerów, chorążych i podoficerów zawodowych o możliwościach dalszego wykorzystania ich w służbie, przeniesienia do rezerwy kadrowej lub zwolnienia z zawodowej służby wojskowej oraz o ewentualnym udzieleniu pomocy w zdobyciu nowych kwalifikacji i rekonwersji,
- rozmowy indywidualne wyjaśniające wszelkie problemy nurtujące żołnierzy zawodowych,
- spotkania z burmistrzem Szczecinka oraz wójtem gminy Czarne, w czasie których omówiono możliwości współpracy w zakresie wykorzystania kadry zwalnianej z zawodowej służby wojskowej oraz pracowników wojska.
Na podstawie przeprowadzonych spotkań oraz odbytych rozmów należy stwierdzić, iż władze cywilne wykazały zainteresowanie tą formą kontaktów, a także informacjami o planowanych zamierzeniach restrukturyzacyjnych w jednostkach wojskowych stacjonujących na ich terenie. Działania te spowodowały, że żołnierze zawodowi i pracownicy wojska w obydwu garnizonach otrzymali niezbędną wiedzę związaną z procesem rozformowania 2 Dywizji Zmechanizowanej. Podobne działania planuje się przeprowadzić w marcu bieżącego roku w kolejnych garnizonach, np. w 5 Dywizji Zmechanizowanej. Także w przypadku tej dywizji Departament Kadr i Szkolnictwa Wojskowego posiada pełne rozpoznanie co do możliwości wykorzystania powstałej nadwyżki kadrowej, a Oddział Kadr Śląskiego Okręgu Wojskowego wykonuje obecnie zamierzenia organizacyjne i kadrowe w tym zakresie.
Pytanie nr 2. Czy podczas zwalniania kadry z zajmowanych stanowisk służbowych są zapewnione warunki osłony jej bytu socjalnego?
Żołnierze zawodowi i pracownicy wojska zwalniani ze służby (pracy) w następstwie likwidacji jednostek wojskowych korzystają z pełni uprawnień i świadczeń o charakterze osłonowym przysługujących wszystkim żołnierzom i pracownikom, z którymi rozwiązano stosunek służbowy (stosunek pracy). Uprawnienia te i świadczenia stwarzają już obecnie żołnierzom i pracownikom możliwości adaptacji zawodowej i zabezpieczają ich materialnie w początkowym okresie po utracie dotychczasowego źródła dochodu. Zakres tych uprawnień i świadczeń przedstawia się następująco:
I. Należności finansowe wypłacane żołnierzom zawodowym przy zwolnieniu ze służby.
Stosownie do przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy (DzU z 1992 r. nr 5, poz. 18 z późn. zm.) żołnierzom zwalnianym z zawodowej służby wojskowej wskutek wypowiedzenia stosunku służbowego przez organ wojskowy - również w okresie służby obowiązkowej - przysługują następujące należności pieniężne:
1) odprawa w wysokości 3-miesięcznego uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym, należnego na ostatnio zajmowanym stanowisku, wzrastająca za każdy pełny rok wysługi powyżej 10 lat zawodowej służby wojskowej o 20% uposażenia miesięcznego, aż do wysokości 6 uposażeń,
2) ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy nie wykorzystany w roku zwolnienia ze służby oraz urlopy zaległe (w tym dodatkowe urlopy wypoczynkowe, np. z tytułu zajmowanego stanowiska nauczyciela akademickiego lub stanowiska naukowego oraz dydaktycznego), za pełnienie służby w szczególnych warunkach i na szczególnych stanowiskach oraz w warunkach uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, a także z tytułu wysługi lat),
3) zryczałtowany ekwiwalent pieniężny za nie wykorzystany w roku zwolnienia ze służby przejazd na koszt wojska do wybranej miejscowości w kraju i z powrotem (w wysokości odpowiadającej cenie biletu kolejowego na odległość do 500 km z uwzględnieniem rodzaju i klasy pociągu),
4) płatne co miesiąc przez rok po zwolnieniu uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym, należne na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym, które na wniosek żołnierza może być wypłacone jednorazowo z góry (uposażenie to podlega waloryzacji w miarę wzrostu uposażenia żołnierzy pełniących służbę wojskową),
5) zwrot kosztu jednorazowego przejazdu żołnierza zawodowego i członków jego rodziny oraz kosztów przewozu urządzenia domowego do obranego przez żołnierza miejsca zameldowania w kraju - według zasad przewidzianych przy przeniesieniach służbowych.
II. Świadczenia i uprawnienia żołnierzy po zwolnieniu ze służby.
Żołnierzom zawodowym, którzy w dniu zwolnienia posiadają co najmniej 15 lat służby wojskowej, stosownie do postanowień ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (DzU z 1994 r. nr 10, poz. 36 z późn. zm.), przysługuje emerytura wojskowa w wysokości 40% podstawy wymiaru, która wzrasta o 2,6% za każdy następny rok wysługi, a w przypadku służby w szczególnych warunkach (np. w lotnictwie, marynarce wojennej) dodatkowo o 1 lub 2% - maksymalnie do 75% po 29 latach służby. Emerytura ta ulega zawieszeniu jedynie przez okres pobierania przez żołnierza 12-miesięcznego uposażenia.
Ponadto byli żołnierze zawodowi posiadający prawo do zaopatrzenia emerytalnego:
1) zachowują prawo do kwatery stałej lub do ekwiwalentu finansowego w przypadku rezygnacji z kwatery,
2) przysługuje im prawo do korzystania z usług medycznych wojskowej służby zdrowia oraz
3) prawo do korzystania z funduszu socjalnego tworzonego dla emerytów i rencistów.
Niezależnie od wskazanych wyżej uprawnień i świadczeń znowelizowane przepisy ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych przewidują możliwość utworzenia tzw. rezerwy kadrowej, w której żołnierze, którzy utracili stanowiska służbowe, będą mogli przebywać do 3 lat, zachowując prawo do uposażenia z ostatnio zajmowanego stanowiska służbowego. W okresie tym żołnierzowi będzie można proponować objęcie stanowiska służbowego odpowiadającego posiadanym przez niego lub nowo nabytym kwalifikacjom.
III. Program rekonwersji kadr.
W resortowy program osłony socjalnej żołnierzy zwalnianych z zawodowej służby wojskowej włączono system rekonwersji kadr. Jego działaniami od 1997 r. objęci są żołnierze zwalniani z zawodowej służby wojskowej, którzy nie nabyli uprawnień do emerytury wojskowej w pełnej wysokości.
Ogólnie ujmując, system rekonwersji kadr stanowi zespół działań podejmowanych wobec żołnierzy zawodowych zwalnianych ze służby, mający na celu przygotowanie ich do podjęcia zatrudnienia na cywilnym rynku pracy, a szerzej - ich zawodowej i społecznej integracji ze środowiskiem cywilnym.
W ramach programu rekonwersji realizowane są następujące działania:
1) Seminaria rekonwersyjne - trzydniowe szkolenia informacyjno-doradcze, organizowane przez Departament Kadr i Szkolnictwa Wojskowego MON (DKiSzW MON), służące zapoznaniu żołnierzy zawodowych z możliwościami oferowanymi przez program rekonwersji kadr, przekazaniu im informacji o cywilnym rynku pracy, określeniu ich predyspozycji zawodowych, a ponadto ułatwiające wybór optymalnych kierunków dalszej aktywności zawodowej. W toku zajęć, przy wykorzystaniu nowoczesnych metod psychologii, uczestnicy otrzymują wsparcie psychiczne, budowane są podstawy ich przyszłych, aktywnych zachowań zawodowych. Każdy z żołnierzy biorących udział w seminarium ma możliwość, przy udziale specjalistów DKiSzW MON, wybrać pożądany kierunek przekwalifikowania zawodowego lub uzupełnienia kwalifikacji oraz określić swoje predyspozycje psychoosobowe do dalszej pracy. W toku seminariów realizowane są też zajęcia z problematyki doradztwa zawodowego.
2) Doradztwo zawodowe. W jego ramach są udzielane indywidualne porady zawodowe oraz organizowane i realizowane w systemie grupowym zajęcia informacyjne, szkoleniowo-warsztatowe i integracyjne z elementami psychoterapii, a także prowadzone badania psychoosobowe. Wszystkie te działania służą optymalizacji decyzji żołnierza zawodowego dotyczących wyboru zawodu, miejsca zatrudnienia oraz kierunku przekwalifikowania. Korzystający z tej formy pomocy rekonwersyjnej mogą uzyskiwać informacje o zawodach, rynku pracy i możliwościach przekwalifikowania. Mają możliwość sporządzenia bilansu swoich umiejętności zawodowych i predyspozycji osobowościowych do pracy na różnych stanowiskach. Uczą się praktycznie metod poszukiwania zatrudnienia, przygotowywania dokumentów niezbędnych przy podejmowaniu pracy oraz nabywają umiejętności z zakresu prezentacji swojej osoby wobec pracodawców.
Na każdym poziomie etatowych i nieetatowych struktur rekonwersji funkcjonują osoby przygotowane do świadczenia doradztwa zawodowego na poziomie podstawowym. Zdecydowana większość specjalistycznych porad, szkoleń i zajęć świadczona jest centralnie, przez DKiSZW MON z uwagi na dysponowanie wyspecjalizowaną kadrą pracowników Biura ds. Rekonwersji Kadr DKiSzW.
3) Przekwalifikowanie. Jest realizowane w trybie zbiorowym lub indywidualnie - w formie finansowania lub refundacji kosztów szkolenia wybranego przez żołnierza. Z przekwalifikowania opłacanego przez resort MON żołnierz może korzystać w zasadzie tylko raz. Maksymalną wysokość kwoty, którą można przeznaczyć na ten cel, określa corocznie pełnomocnik ministra obrony narodowej ds. pracowników wojska i rekonwersji kadr - dyrektor Departamentu Kadr i Szkolnictwa Wojskowego MON. W 1998 r. wynosi ona 2200 zł dla uczestników szkoleń długoterminowych i 1400 zł dla uczestników szkoleń krótkoterminowych. W ramach przekwalifikowania żołnierz może skorzystać również z praktyki zawodowej.
4) Pośrednictwo pracy. Zgodnie z ubiegłorocznym, tzw. rekonwersyjnym rozporządzeniem ministra ON wyspecjalizowane organy wojskowe, tj.: pełnomocnik ministra obrony narodowej ds. rekonwersji kadr, dyrektor Biura ds. Rekonwersji Kadr DKiSzW MON, dowódcy rodzajów sił zbrojnych i okręgów wojskowych oraz szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych - regionalnych sztabów wojskowych i wojskowi komendanci uzupełnień, upoważnione są do świadczenia pośrednictwa pracy na rzecz byłych żołnierzy zawodowych. Dowódcy RSZ i OW realizując pomoc poprzez swoich pełnomocników, szefowie WSzW-RSzW i wojskowi komendanci uzupełnień - poprzez nieetatowych specjalistów.
5) Targi i giełdy pracy - są elementami programu rekonwersji kadr, traktowanymi jako działania pośrednio pomagające zatrudnianiu byłych żołnierzy zawodowych. Przede wszystkim mają jednak na celu promocję ich wartości osobowych i zawodowych na rynku pracy.
Realizacją programu rekonwersji kadr kieruje pełnomocnik ministra obrony narodowej ds. pracowników wojska i rekonwersji kadr - dyrektor Departamentu Kadr i Szkolenia Wojskowego.
Bezpośrednią pomoc rekonwersyjną świadczą struktury etatowe liczące łącznie 22 osoby. W trakcie tworzenia jest 7-osobowe Wojskowe Centrum Aktywizacji Zawodowej (WCAZ), które zajmować się będzie aktywizacją zawodową zwalnianej kadry z likwidowanych jednostek wojskowych i garnizonów - przede wszystkim poprzez świadczenie doradztwa zawodowego. Będzie też uczestniczyć w przygotowaniu i realizacji lokalnych programów zawodowej i społecznej integracji byłych żołnierzy ze środowiskiem cywilnym.
Mimo szczupłości sił i środków skierowanych do realizacji rekonwersji kadr z pomocy w tym zakresie korzysta corocznie znaczny odsetek zwalnianych i zwolnionych już z wojska żołnierzy zawodowych. Tylko w 1997 r. objęto nią ponad 2,5 tys. osób. M.in. z doradztwa zawodowego skorzystały 1263 osoby, przekwalifikowaniem w ramach rekonwersji objęto 317 osób, a pośrednictwem pracy 1144 byłych żołnierzy zawodowych.
Można więc przyjąć, że system rekonwersji kadr wypracowany i wdrażany przez DKiSzW MON jest w swoich założeniach programem nowoczesnym i unikalnym w tej części Europy. Co do zakresu i form działania jest w pełni porównywalny z programami stosowanymi w armiach krajów zachodnich. Z uwagi na trafność formułowanych celów, zasadność rozwiązań systemowych i uznaną skuteczność form i metod działania polski program rekonwersji kadr jest przez wiele państw naszego regionu uznawany za rozwiązanie modelowe. Z prośbą o jego udostępnienie zwracali się m.in. przedstawiciele resortów obrony Czech, Bułgarii, Chorwacji, Bośni i Ukrainy.
W związku z przewidywanym zwiększeniem w kolejnych latach liczby zwolnień żołnierzy z zawodowej służby wojskowej Ministerstwo Obrony Narodowej podejmie czynności sprzyjające zwiększeniu skuteczności programu rekonwersji kadr, zwłaszcza w garnizonach o dużej liczbie zwolnień. Poprzez utworzenie w br. Wojskowego Centrum Aktywizacji Zawodowej wzmocnione zostaną profesjonalne, etatowe struktury powołane do świadczenia pomocy rekonwersyjnej.
W garnizonach podlegających likwidacji oraz w miejscowościach o dużej liczbie i znacznej intensywności zwolnień kadry, charakteryzujących się trudnym bądź płytkim rynkiem pracy, podjęte zostaną prace badawcze służące opracowaniu propozycji uruchomienia specjalnych programów aktywizacji zawodowej zwalnianej kadry, włączające w te procesy m.in. miejscowe podmioty gospodarcze, samorządy, służby zatrudnienia oraz instytucje pozarządowe.
Wymienione organy świadczą ponadto na rzecz byłych żołnierzy zawodowych, zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki socjalnej nr 888 z dnia 14 października 1997 r., pośrednictwo pracy na stanowiska pracy związane z obronnością kraju. Stanowiska te określił, w drodze rozporządzenia, prezes Rady Ministrów (DzU z 1997 r. nr 124, poz. 787). Zgodnie z art. 88 ustawy pragmatycznej żołnierze zwolnieni z zawodowej służby wojskowej korzystają z pierwszeństwa w zatrudnianiu na tych stanowiskach.
IV. Świadczenia i uprawnienia przysługujące pracownikom wojska, z którymi rozwiązano stosunek pracy.
Pracownikom zwalnianym z pracy w związku z likwidacją jednostek wojskowych bądź redukcją stanowisk, analogicznie do pracowników zatrudnionych w cywilnych zakładach pracy, przysługuje:
1) odprawa pieniężna na podstawie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (DzU z 1990 r. nr 4, poz. 19 z późn. zm.) - w wysokości uzależnionej od przepracowanych przez pracownika lat pracy, tj.:
a) 1-miesięczne wynagrodzenie przy stażu pracy do 10 lat,
b) 2-miesięczne wynagrodzenie przy stażu pracy powyżej 10 do 20 lat,
c) 3-miesięczne wynagrodzenie przy stażu pracy powyżej 20 lat (z zastrzeżeniem, że nie może przekroczyć 15-krotnego najniższego wynagrodzenia w państwie);
2) odszkodowanie na podstawie Kodeksu pracy w przypadku skrócenia okresu wypowiedzenia. Odszkodowanie to wypłaca się w wysokości wynagrodzenia przypadającego za skróconą część tego okresu, a mianowicie:
a) za 2 tygodnie przy zatrudnieniu do 6 miesięcy,
b) za 1 miesiąc przy zatrudnieniu od 6 miesięcy do 3 lat,
c) za 3 miesiące przy zatrudnieniu powyżej 3 lat;
3) zasiłek dla bezrobotnych przez okres od 6 do 18 miesięcy w zależności od stopy bezrobocia występującej na terenie zamieszkiwania pracownika;
4) dodatek szkoleniowy w wysokości 20% zasiłku dla bezrobotnych;
5) pożyczka z Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej w wysokości do 20-krotnego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej; pożyczka ta może zostać umorzona do 50% wysokości, jeżeli okres prowadzenia działalności gospodarczej wynosi co najmniej 24 miesiące.
Ponadto bezrobotni i poszukujący pracy mogą korzystać nieodpłatnie z pośrednictwa pracy, doradztwa i aktywizacji zawodowej realizowanych przez rejonowe urzędy pracy.
Pytanie nr 3. Ile kadry zawodowej i w oparciu o jakie przepisy zamierza się zwolnić z wojska w 1998 r. oraz w przyszłości?
Zasady zwolnień kadry z zawodowej służby wojskowej regulują przepisy rozdziału 6 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (DzU z 1997 r. nr 10, poz. 55, art. 74-90, nr 107, poz. 688) oraz § 122 do 162 rozporządzenia ministra obrony narodowej z dnia 19 grudnia 1996 r. w sprawie służby wojskowej żołnierzy zawodowych (DzU z 1997 r. nr 7, poz. 38).
W oparciu o analizę liczbową i strukturalną zwolnień kadry z zawodowej służby wojskowej w latach ubiegłych zasadnicze przyczyny zwolnień można uporządkować następująco (średnia z lat 1992-1997):
- wypowiedzenie stosunku służbowego przez żołnierza zawodowego - 57,8%
- ustalenie przez wojskową komisję lekarską niezdolności do zawodowej służby wojskowej - 14,7%
- osiągnięcie ustawowej granicy wieku - 6,0%
- wypowiedzenie stosunku służbowego przez organ wojskowy - 5,0%.
Na podstawie tych danych przewiduje się, że w 1998 r. nastąpi niewielki spadek liczby zwolnień w stosunku do 1997 r., tj. o około 4,8%. Ogólna liczba zwolnień może kształtować się na poziomie około 6050, w tym 2830 dotyczyć będzie oficerów, 1800 chorążych, a 1420 podoficerów zawodowych. W korpusie oficerów może być zwolnionych około 2160 oficerów starszych oraz 670 oficerów młodszych.
W 1998 r. główną podstawą zwolnień, podobnie jak w latach ubiegłych, będzie wypowiedzenie stosunku służbowego przez żołnierza zawodowego. Od 1991 r., kiedy to wprowadzono przepisy umożliwiające złożenie takiego wypowiedzenia w każdym czasie i bez podania przyczyny, wskaźnik tych wypowiedzeń w stosunku do ogółu zwolnień systematycznie rósł z 20,2% w 1992 r. do 80,8% w roku 1997. Przewiduje się, że w br. wskaźnik ten ulegnie stabilizacji na poziomie około 80%, czyli dotyczyć będzie około 4840 osób. Wskaźniki innych przyczyn zwolnień prawdopodobnie będą kształtować się następująco: orzeczenie Wojskowej Komisji Lekarskiej około 10% - 600 osób, wypowiedzenie przez organ wojskowy około 3,5% - 210 osób, osiągnięcie granicy wieku około 3,5% - 210 osób, pozostałe około 3% - 190 osób.
Do okoliczności mających zasadniczy wpływ na składanie przez żołnierzy zawodowych wypowiedzeń stosunku służbowego ustalonych na podstawie przeprowadzonej ankiety wśród tych żołnierzy należy zaliczyć:
1) brak perspektywy dalszego rozwoju i awansu - 45,2% wskazań;
2) nabycie częściowych uprawnień emerytalnych i prawa do kwatery stałej - 41,7% wskazań;
3) niepewność powstała na tle prowadzonej redukcji i restrukturyzacji sił zbrojnych - 37% wskazań,
4) różne informacje (plotki) na temat zmiany obowiązującej ustawy emerytalnej oraz przepisy dotyczące innych należności przysługujących żołnierzom odchodzącym ze służby wojskowej - 36% wskazań;
5) zła atmosfera i stosunki w miejscu pełnienia służby - 33,3% wskazań;
6) wielorakość obowiązków służbowych i nadmierne obciążenie psychiczne - 30,7% wskazań;
7) szansa na lepsze życie w ˝cywilu˝ (niskie zarobki w wojsku) - 20% wskazań;
8) ogólne rozczarowanie służbą - 15,2% wskazań.
Przewiduje się, że do około 2002 r. liczba zwolnień kadry z zawodowej służby wojskowej może utrzymać się na poziomie około 6000 osób rocznie, aby w następnych latach, po zakończeniu zasadniczego etapu restrukturyzacji sił zbrojnych, ustabilizować się na poziomie nie przekraczającym około 4000 osób. W prognozach tych nie uwzględniono nieprzewidywalnych, a mogących wystąpić gwałtownych zmian w ilości zwolnień - podobnie jak to miało miejsce w latach poprzednich - dokonanych w drodze wypowiedzenia stosunku służbowego przez żołnierzy zawodowych, jak też przez organy wojskowe.
Pytanie nr 4. Czy aktualnie obowiązujące przepisy są wystarczające, by zapewnić żołnierzowi zawodowemu godziwe warunki finansowe (materialne, socjalne) służby i godne z niej odejście (by uniknąć podanych w tym artykule przykładów poniżających godność oficera, niekiedy graniczących z upokorzeniem, wzbudzających wśród kadry frustrację i brak zaufania do przełożonych).
Podstawowe regulacje prawne dotyczące służby wojskowej i wynagradzania żołnierzy zawodowych w aktualnych warunkach należy uznać za wystarczające, i tak:
- Ustawa z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (DzU nr 10 z 1997 r., poz. 55, z późn. zm.) art. 2 ust. 2 stanowi: ˝Państwo zapewnia żołnierzowi zawodowemu warunki umożliwiające pełne oddanie się służbie Narodowi i Ojczyźnie oraz zapewniające godziwe życie, rekompensując odpowiednio trud i wyrzeczenia związane z pełnieniem zawodowej służby wojskowej˝.
- Ustawa z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy (DzU nr 5 z 1992 r., poz. 18) art. 2 ust. 3 i 4 stanowi: ˝Przeciętne uposażenie żołnierzy zawodowych stanowi wielokrotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej. Wielokrotność przeciętnego wynagrodzenia, o której mowa (...) określa Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w drodze rozporządzenia˝.
- Ustawa z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 86 z 1995 r., poz. 433) art. 22 ust. 1 stanowi: ˝Prawo do kwatery przysługuje żołnierzowi zawodowemu od dnia powołania go do czynnej służby wojskowej pełnionej jako służba stała. Prawo to przysługuje również żołnierzowi zawodowemu przeniesionemu w stan nieczynny˝.
Kształtowanie wskaźnika uposażeń nie wynika z potrzeb i uwarunkowań służby kadry zawodowej, a ze środków jakie otrzymuje resort. Wskaźnik ten na 1998 r. został pomniejszony o 0,02 pkt. w stosunku do roku poprzedniego. Odwrócenie w obecnej chwili kolejności - najpierw budżet, a następnie potrzeby, doprowadza do coraz większego ubożenia kadry w stosunku do środowisk cywilnych.
Pytanie nr 5. Czy 16 regionalnych sztabów wojskowych zatrudnia kadrę zawodową zgodnie z obowiązującymi w wojsku przepisami? Czy sztaby te utworzono zgodnie z prawem, czy też prawo zostało złamane, a może są to struktury istniejące na przysłowiowym papierze (z treści cytowanego zapisu domyślam się, że obowiązująca ustawa o powszechnym obowiązku obrony z 1967 r. została pominięta).
Na początku lat dziewięćdziesiątych nowe uwarunkowania strukturalno-organizacyjne sił zbrojnych, a zwłaszcza powstanie wojsk obrony terytorialnej, spowodowały konieczność utworzenia terytorialnych organów dowodzenia na szczeblu wojewódzkim (regionalnym), których głównym zadaniem miało być planowanie i przygotowanie w czasie pokoju sił i środków obrony terytorialnej oraz kierowanie w czasie wojny obroną administrowanego rejonu i ochroną określonych obiektów rozmieszczonych w terenie, a także organizowanie współdziałania z pozamilitarnymi ogniwami systemu obronnego. Organy te miały odciążyć dowódców okręgów wojskowych od bezpośredniego dowodzenia jednostkami nie przeznaczonymi do wykonywania zadań operacyjnych. Ze względów organizacyjnych postanowiono do tych celów wykorzystać strukturę wojewódzkich sztabów wojskowych.
W następnie zarządzenia szefa Sztabu Generalnego WP nr 045/Org. z dnia 23 czerwca 1995 r. w sprawie przeformowania wojewódzkich sztabów wojskowych od dnia 1 lipca 1996 r. w strukturze organizacyjnej Wojska Polskiego występuje 16 wojewódzkich sztabów wojskowych - regionalnych sztabów wojskowych z siedzibą w:
1. Bydgoszczy - Region Kujawski
2. Gdańsku - Region Kaszubski
3. Katowicach - Region Górnośląski
4. Krakowie - Region Małopolski
5. Łodzi - Region Centralny
6. Poznaniu - Region Wielkopolski
7. Szczecinie - Region Pomorski
8. Warszawie - Region Mazowiecki
9. Wrocławiu - Region Dolnośląski
10. Białymstoku - Region Podlaski
11. Kielcach - Region Świętokrzyski
12. Lublinie - Region Roztoczański
13. Olsztynie - Region Mazurski
14. Zielonej Górze - Region Lubuski
15. Radomiu - Region Pilicki
16. Rzeszowie - Region Bieszczadzki
oraz 33 wojewódzkie sztaby wojskowe funkcjonujące na bazie dotychczasowych WSzW w zmniejszonych składach organizacyjnych.
Nowe usytuowanie tych 16 WSzW-RSzW miało swoje praktyczne przełożenie wyłącznie w strukturach wewnątrzwojskowych. Znaczące poszerzenie ich zakresu zadań i dodanie nowego członu w nazwie (regionalny) podyktowane zostało potrzebą wyróżnienia ich spośród innych wojewódzkich sztabów wojskowych i miało na celu nadanie im szczególnej rangi.
Wymaga podkreślenia, że nowa dwuczłonowa nazwa (WSzW-RSzW) ma swoje zastosowanie wyłącznie w kontaktach z organami wojskowymi, natomiast w relacjach z obywatelami i organami pozawojskowymi kompetencje WSzW o nowej strukturze pozostały takie, jak dotychczasowych WSzW. Przy wypracowaniu docelowego modelu administracji wojskowej uwzględnione zostaną decyzje dotyczące nowego podziału administracyjnego kraju.
Pytanie nr 6. Co stało się z kadrą wojewódzkich sztabów wojskowych, czy została zwolniona do rezerwy w warunkach podobnych jak w Gubinie, czy też wykorzystana na innych stanowiskach? Jak ta sprawa przedstawia się ilościowo (z cytowanej wypowiedzi nie wynika, czy sztaby te zostały przeformowane, rozwiązane czy też istnieją, ale mają inne zadania)?
Do dnia 30 czerwca 1996 r. w strukturze organizacyjnej Wojska Polskiego funkcjonowało 49 wojewódzkich sztabów wojskowych, które swoim zasięgiem działania dostosowane były do występującego podziału administracyjnego kraju, tj. każde województwo posiadało swój WSzW. W sztabach tych służbę pełniło około 850 żołnierzy zawodowych. W nowych strukturach WSzW-RSzW i WSzW służbę wojskową pełni aktualnie 753 żołnierzy zawodowych.
Z powyższego zestawienia wynika, iż zmiany organizacyjne na przełomie 1995 i 1996 r. spowodowały nadwyżkę kadrową około 100 żołnierzy zawodowych. W zdecydowanej większości przypadków była to kadra starsza, niedyspozycyjna, posiadająca lub zbliżająca się do pełnej wysługi emerytalnej. Odejście jej do rezerwy następowało w sposób naturalny z uwagi na: stan zdrowia, osiągnięcie granicy wieku w posiadanym stopniu wojskowym, wypowiedzenie stosunku służbowego dokonanego przez żołnierza zawodowego i zgodę żołnierza zawodowego. Upoważnienie do takiego sposobu działania stwarzały przepisy art. 75 i art. 76 ustawy pragmatycznej.Tylko w nielicznych przypadkach zwolnienie następowało wskutek wypowiedzenia stosunku służbowego dokonanego przez organ wojskowy i stosowane było wówczas, gdy żołnierz okazywał się niedyspozycyjny. W nielicznych przypadkach wartościowych i szczególnie przydatnych żołnierzy zawodowych umieszczano na wykazach przejściowych do etatów WSzW-RSzW i WSzW (odpowiednik obecnej rezerwy kadrowej). Tak więc odnoszenie sposobu likwidacji nadwyżki kadrowej powstałej w wyniku realizacji postanowień cytowanego na wstępie zarządzenia nr 045/Org. do sytuacji w Gubinie nie wydaje się właściwe (uzasadnione), tym bardziej że do dnia dzisiejszego w garnizonie tym nie podjęto działań restrukturyzacyjnych.
Niech mi wolno będzie wyrazić podziękowanie panu posłowi Longinowi Pastusiakowi za zainteresowanie losami kadry zawodowej pełniącej służbę w jednostkach wojskowych, które mają być objęte działaniami restrukturyzacyjnymi. Zapewniam, że resort obrony narodowej pod moim kierownictwem traktuje poruszone w interpelacji problemy z należną powagą. Żywię jednak nadzieję, iż treść udzielonej odpowiedzi umożliwi panu posłowi rozszerzenie spojrzenia na całokształt działań restrukturyzacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej, podejmowanych między innymi w kontekście naszego wejścia do NATO.
Minister
Janusz Onyszkiewicz
Warszawa, dnia 27 lutego 1998 r.