III kadencja

Odpowiedź ministra pracy i polityki społecznej

na interpelację nr 4412

w sprawie wypłaty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w przypadku likwidacji lub zmiany formy własności zakładu pracy

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pani poseł Krystyny Herman w sprawie wypłaty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w przypadku likwidacji lub zmiany formy własności zakładu pracy, którą otrzymałem przy piśmie pana marszałka z dnia 21 lipca br., znak SPS-0202-4412/00, uprzejmie wyjaśniam, co następuje:

   Stanowiąca przedmiot niniejszej interpelacji, wielokrotnie nowelizowana ustawa z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w art. 32 określa podmiot zobowiązany do wypłaty jednorazowego odszkodowania. Stosownie do tego przepisu pracownikom uspołecznionych zakładów pracy i członkom ich rodzin świadczenie to wypłaca pracodawca, natomiast pracownikom zakładów uznawanych za nieuspołecznione oraz członkom ich rodzin jednorazowe odszkodowanie przysługuje od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

   Za pracodawcę, od którego świadczenie to przysługuje, należy, w myśl cytowanego przepisu, uważać:

   1) w razie wypadku przy pracy - zakład zatrudniający pracownika w czasie wypadku przy pracy,

   2) w razie choroby zawodowej - zakład zatrudniający pracownika w czasie, kiedy stwierdzono uszczerbek na zdrowiu spowodowany tą chorobą. Jeśli jednak w czasie pracy w tym zakładzie pracownik nie był narażony na powstanie lub nawrót choroby zawodowej, świadczenia te przysługują od ostatniego zakładu, w którym narażenie takie występowało.

   Ustawodawca, tworząc ten przepis w określonych warunkach prawnych i gospodarczych, nie ustalił w sposób jednoznaczny, kto jest płatnikiem jednorazowego odszkodowania w przypadku zmian strukturalno-własnościowych zakładu pracy, które nastąpiły w trakcie stwierdzania choroby zawodowej i uszczerbku na zdrowiu. Dlatego też w sprawie tej zabrał głos Sąd Najwyższy, który w uchwale z dnia 27 maja 1998 r. III ZP 12/98 stwierdził, co następuje: ˝Jeżeli pracownik zakończył zatrudnienie w uspołecznionym zakładzie pracy, w którym był narażony na powstanie choroby zawodowej, lecz w czasie stwierdzenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego tą chorobą - zakład ten uzyskał status nieuspołecznionego pracodawcy, to jednorazowe odszkodowanie przewidziane w art. 9 i 10 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: DzU z 1983 r. nr 30, poz. 144, ze zm.) przysługuje od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych˝.

   Sentencja powyższej uchwały dotyczy wprawdzie sytuacji, w której uszczerbek na zdrowiu powstał wskutek choroby zawodowej, lecz z obszernego uzasadnienia uchwały wynika, że może ona być per analogiam odpowiednio stosowana w sytuacji wypadku przy pracy.

   Jeśli chodzi o pracowników zlikwidowanych lub upadłych zakładów pracy, to ich roszczenia o jednorazowe odszkodowanie mogą być zaspokajane ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na zasadach ustalonych przepisami ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (DzU z 1994 r. nr 1, poz. 1, ze zm.). W art. 6 ust. 3 ustawodawca postanowił, że zaspokojeniu podlegają jednorazowe odszkodowania ˝jeżeli uprawnienie do tego świadczenia powstało w okresie 3 miesięcy poprzedzających dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy albo w okresie poprzedzającym ustanie stosunku pracy przypadającym w czasie nie dłuższym niż 9 miesięcy poprzedzających dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub następujących po tym dniu˝.

   Oczywisty stał się fakt, że przedstawiony wyżej stan prawny jest nieadekwatny do zaistniałych wymogów społeczno-gospodarczych i wymaga stosownych zmian. Dlatego też w ramach reformy ubezpieczeń społecznych i sukcesywnego jej wdrażania przygotowany został projekt ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zakłada on m.in. przejęcie wypłat jednorazowych odszkodowań, zarówno dla pracowników podmiotów uspołecznionych jak i nieuspołecznionych, przez fundusz wypadkowy wyodrębniony w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU nr 137, poz. 887, ze zm.). Podstawą istnienia funduszu wypadkowego mają być przede wszystkim odprowadzane przez płatników składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Wysokość składki ma być zróżnicowana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych występujących u płatnika składki oraz od skutków tych zagrożeń.

   W projekcie tym ponadto, co jest szczególnie ważne dla osób poszkodowanych wskutek chorób zawodowych, proponujemy także zmianę w przepisach wyżej omawianej ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.

   Proponowane rozwiązanie dawałoby możność zaspokojenia ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych roszczeń o jednorazowe odszkodowanie - bez konieczności dopełniania wymogów określonych w cytowanym art. 6 ust. 3 ustawy - wszystkich pracowników i członków ich rodzi, którzy uprzednio, tj. przed wejściem w życie projektowanej ustawy, nabyli prawo do tego świadczenia.

   Projekt ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych zostanie niebawem skierowany pod obrady rządu, a po przyjęciu go przez rząd niezwłocznie przekazany pod obrady parlamentu RP.

   Mam nadzieję, że powyższe informacje pozwolą wyjaśnić wątpliwości pana marszałka powstałe na tle interpelacji pani poseł Krystyny Herman.

   Z szacunkiem

   Minister

   Longin Komołowski

   Warszawa, dnia 27 lipca 2000 r.