III kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 2706

w sprawie rosnącego zadłużenia polskich firm

   Szanowny Panie Pośle! Odpowiadając na interpelację pana w sprawie wysokiego wzrostu zadłużenia polskich firm, uprzejmie informuję, że po wyraźnym zahamowaniu wzrostu zadłużenia w latach 1994-1995 w wyniku intensyfikacji procesów oddłużeniowych od 1996 r. występuje ponowny wzrost poziomu zadłużenia.

   Z danych zawartych w sprawozdaniach o przychodach, kosztach i wyniku finansowym GUS (F-01) wynika, że zadłużenie ogółem podmiotów gospodarczych w sektorze przedsiębiorstw całej gospodarki w końcu czerwca 1999 r. wyniosło 312 209,5 mln zł i było wyższe o 28,2% niż przed rokiem. Podkreślić należy jednak, iż w I półroczu 1999 r. nastąpiło pewne wyhamowanie dynamiki zadłużenia w stosunku do 1998 r.

   Z całej kwoty zadłużenia sektora przedsiębiorstw na przemysł przypada 51,8%, handel wewnętrzny - 21,1%, transport, gospodarkę magazynową i łączność - 11,7%, budownictwo - 5,9% oraz obsługę nieruchomości i firm - 5,9%.

   W końcu czerwca 1999 r. w porównaniu do stanu z końca czerwca 1998 r. najwyższy wzrost zadłużenia wystąpił w sekcjach: transport, gospodarka magazynowa i łączność - o 56,0%, budownictwo - o 43,5% i pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna - o 46,5%. Zadłużenie handlu wewnętrznego zwiększyło się o 26,1%. Zadłużenie przemysłu wzrosło o 22,6% i objęło 23 działy produkcji przemysłowej, przy czym najwyższy wzrost zadłużenia wystąpił w następujących działach (w %):

   - produkcja maszyn biurowych i komputerów - o 66,7,

   - produkcja drewna, wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny - o 49,6,

   - produkcja artykułów spożywczych i napojów - o 46,1,

   - produkcja celulozowo-papiernicza - o 43,4,

   - produkcja maszyn i aparatury elektrycznej - o 41,2,

   - działalność wydawnicza i poligraficzna - o 34,3,

   - produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych - o 31,4.

   Zadłużenie górnictwa węgla kamiennego w końcu czerwca 1999 r. wyniosło 18 289,7 mln zł i było wyższe o 8,7 % niż przed rokiem, a zatem przyrost ukształtował się poniżej średniego wzrostu w całym przemyśle.

   Spadek zadłużenia odnotowano w 3 działach, tj. produkcji wyrobów tytoniowych - o 17,8%, produkcji instrumentów medycznych i optycznych, zegarów i zegarków - o 8,0% oraz obróbce skóry i produkcji wyrobów ze skóry - o 6,4%.

   W ramach zadłużenia ogółem zadłużenie długoterminowe, związane głównie z finansowaniem inwestycji, w końcu I półrocza 1999 r. wyniosło 102 762,5 mln zł i było wyższe o 34,9% niż przed rokiem. Wyraźnie wyższy od przeciętnego wzrost tego zadłużenia wynikający z szerokiego frontu inwestycyjnego umożliwi w przyszłości modernizację potencjału produkcyjnego i zwiększenie zatrudnienia.

   Zadłużenie krótkoterminowe związane z finansowaniem bieżącej działalności przedsiębiorstw wyniosło 209 447,0 mln zł i wzrosło o 25,2%.

   Według stanu na koniec czerwca 1999 r. zadłużenie przedsiębiorstw w bankach z tytułu kredytów długo- i krótkoterminowych zwiększyło się o 31,1%, do 104 879,7 mln zł, co stanowi 33,6% zadłużenia ogółem. Należy nadmienić, że podmioty gospodarcze, kierując się oczekiwanym niższym kosztem obsługi długu, chętnie zaciągają kredyty zagraniczne. Wg informacji NBP udział tych kredytobiorców w II kwartale 1999 r. wyniósł 38,4%. Większość tych podmiotów zaciągnęło kredyt na terenie kraju i służy on zarówno finansowaniu działalności bieżącej, jak i celom inwestycyjnym.

   Głównym źródłem finansowania podmiotów gospodarczych są jednak w dalszym ciągu zobowiązania z tytułu dostaw, robót i usług, podatków, ceł, ubezpieczeń, pożyczek, papierów wartościowych i innych. Ich wielkość w końcu 1999 r. w sektorze przedsiębiorstw wyniosła 207 329,8 mln zł i była większa o 26,8% niż przed rokiem. Stanowią one 66,4% zadłużenia ogółem.

   Nastąpił bardzo wysoki wzrost pożyczek, obligacji i innych papierów wartościowych (o 56,1%). Stanowią one 11,4% zadłużenia ogółem.

   Zadłużenie z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych w końcu czerwca 1999 r. wyniosło 24 189,9 mln zł i było wyższe o 31,6% niż przed rokiem. Długi podatkowe wyniosły 10 750,6 i wzrosły o 2,9%. Najwyższy jednak wzrost wykazują zobowiązania wobec ZUS, które zwiększyły się o 73,5%, do kwoty 11 766,7 mln zł.

   W I półroczu 1999 r. dynamika zadłużenia podmiotów w sektorze przedsiębiorstw całej gospodarki wyprzedzała dynamikę przychodów z całokształtu działalności o 18,9 pkt., a w przemyśle o 18,5 pkt., co spowodowało pogorszenie relacji zadłużenia do przychodów. Na spłatę zadłużenia sektora przedsiębiorstw wg stanu na koniec czerwca 1999 r. niezbędna była równowartość 4,4 średniomiesięcznych przychodów (koniec czerwca 1998 r. - 3,8). Hipotetyczny okres spłaty zadłużenia wyrażony równowartością średniomiesięcznych przychodów niezbędnych na spłatę całkowitego zadłużenia wydłużył się zarówno w całym sektorze przedsiębiorstw, jak i sekcjach działalności gospodarczej, z wyjątkiem sekcji obsługi nieruchomości i firm.

   Podstawowe przyczyny wzrostu zadłużenia:

   1. Wysoki wzrost inwestycji (o 15,8% w 1998 r. i 7,3% w I półroczu 1999 r.) w stosunku do wzrostu produkcji i obniżenia wyników finansowych spowodował niedobór środków własnych na ich finansowanie, co skutkowało zwiększeniem zapotrzebowania na zewnętrzne źródła zasilania - zobowiązania długoterminowe. Wzrost zobowiązań długoterminowych był o prawie 10 pkt. wyższy niż wzrost zobowiązań krótkoterminowych.

   2. Pogorszenie wyników finansowych w sektorze przedsiębiorstw w sposób bezpośredni wpływa na stan zadłużenia podmiotów gospodarczych. W I półroczu 1999 r. w porównaniu z analogicznym okresem 1998 r. wynik finansowy brutto zmniejszył się o 38,6% oraz wynik finansowy netto - o 76,8%. Rentowność obrotu brutto zmalała o 1,3 pkt. - do 1,6%, a rentowność obrotu netto obniżyła się o 1,1 pkt. - do 0,3%. W konsekwencji pogłębił się niedobór własnych środków finansowych kierowanych na bieżącą działalność firm. Wydłużył się okres spływu należności i spłaty zobowiązań.

   3. Wzrost zadłużenia związany jest także z wysoką nierównowagą w obrotach towarowych z zagranicą. Wiele firm sprowadza wyroby gotowe bądź surowce na kredyt, przy czym znaczna część eksportu nie przynosi spodziewanych korzyści. Wg danych NBP około 30% eksporterów uważa wielkość środków pochodzących z eksportu za niewystarczającą na spłatę swojego długu dewizowego.

   4. Szczególnie duży wpływ na wzrost zadłużenia w sektorze przedsiębiorstw miała wysoka dynamika zadłużenia sekcji transportu, gospodarki magazynowej i łączności oraz sekcji budownictwa.

   5. Obniżenie efektywności ekonomicznej, trudna sytuacja płatnicza przedsiębiorstw, wydłużenie terminów rozliczeń między przedsiębiorstwami, krótsze terminy zobowiązań publiczno-prawnych powodują narastanie perturbacji płatniczych i zadłużenia. Przełożyło się to szczególnie na zwiększenie zadłużenia wobec ZUS - wzrost o 73,5%. Zobowiązania wobec ZUS stanowiły 5,6% zobowiązań krótkoterminowych sektora przedsiębiorstw.

   Odnośnie do pytania pana posła co do wpływu zadłużenia firm na wzrost bezrobocia pragnę podkreślić, iż w ostatnich latach nie zaobserwowano bezpośrednich współzależności między wzrostem zadłużenia a wzrostem bezrobocia w skali makro. Poziom zadłużenia sektora przedsiębiorstw w poprzednich okresach również zwiększał się, natomiast stopa bezrobocia do końca 1998 r. wykazywała tendencję malejącą, Nie wykluczam jednak wpływu wzrostu zadłużenia firm na pogorszenie ich kondycji finansowej, konieczność procesów restrukturyzacyjnych, a zatem i na zwiększenie bezrobocia w dłuższym horyzoncie czasowym.

   Podsekretarz stanu

   Jerzy Eysymontt

   Warszawa, dnia 9 listopada 1999 r.