III kadencja
Odpowiedź ministra edukacji narodowej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -
na interpelację nr 5132
w sprawie stanu i perspektyw rozwoju systemu stypendialnego dla dzieci, młodzieży i studentów
Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na wystąpienie pana marszałka (w piśmie z dnia 22 listopada br., nr SPS-0202-5132/00) przekazujące interpelację posła Jana Kulasa w sprawie stanu i perspektyw rozwoju systemu stypendialnego dla dzieci, młodzieży i studentów, przedstawiam informacje dotyczące odpowiedzi na pytania zawarte w interpelacji. Informacje przygotowane zostały przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, a także Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej oraz Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa.
1. Jakie są podstawy prawne, organizacyjne, wielkość i znaczenie stypendiów prezesa Rady Ministrów w 2000 r.?
Podstawę prawną stypendium prezesa Rady Ministrów stanowi rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 maja 1997 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania oraz wysokości pomocy materialnej dla uczniów (DzU nr 51, poz. 336 oraz z 1998 r. nr 98, poz. 613). Postanowienia tego aktu prawnego określają również zasady przyznawania stypendium oraz tryb typowania przez szkołę kandydata do stypendium prezesa Rady Ministrów, a także zasadę ustalania wysokości miesięcznej należności stypendialnej, wypłacanej od września do czerwca. W bieżącym roku Ministerstwo Edukacji Narodowej, działając w porozumieniu z ministrem finansów, zaproponowało zmianę postanowień rozporządzenia z dnia 13 maja 1997 r. dotyczących zasad ustalania wysokości stypendium oraz trybu przekazywania stypendystom należności, a mianowicie kwota 220 zł wypłacana stypendystom w 2000 r. będzie bazą do waloryzacji od 2001 r., zaś należności będą przekazywać stypendystom w dwóch ratach: jesiennej i wiosennej. W bieżącym roku szkolnym stypendium prezesa Rady Ministrów otrzymuje 6038 uczniów szkół średnich.
Stypendium prezesa Rady Ministrów jest najwyższą prestiżową nagrodą dla najlepszego ucznia szkoły średniej, promującą jego pracowitość, zdolności i ambicję.
Stypendium prezesa Rady Ministrów
w roku szkolnym 2000/2001.
Lp. Województwo Stypendyści 1 Dolnośląskie 471 2 Kujawsko-pomorskie 308 3 Lubelskie 316 4 Lubuskie 213 5 Łódzkie 393 6 Małopolskie 514 7 Mazowieckie 786 8 Opolskie 173 9 Podkarpackie 434 10 Podlaskie 172 11 Pomorskie 318 12 Śląskie 639 13 Świętokrzyskie 255 14 Warmińsko-mazurskie 292 15 Wielkopolskie 509 16 Zachodniopomorskie 245 Razem 6038 2. Jakie są podstawy prawne, organizacyjne i rzeczywisty wymiar stypendiów ministra edukacji narodowej w 2000 r.?
Podstawę prawną stypendium ministra edukacji narodowej stanowi rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 1993 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania oraz wysokości pomocy materialnej dla uczniów (DzU nr 74, poz. 350 z późn. zm.). Jest to stypendium dla wybitnie uzdolnionych uczniów szkół średnich, których osiągnięcia (konkursowe, olimpijskie - ogólnopolskie i międzynarodowe, publikacje krytyczne lub twórcze, prace badawcze, indywidualny tok studiów) zyskały najwyższą ocenę pozaszkolnych specjalistów, najczęściej uczonych, nauczycieli akademickich odpowiednich przedmiotów lub dziedzin wiedzy.
Stypendium to ma formę jednorazowej nagrody pieniężnej. W bieżącym 2000 r. za osiągnięcia w roku szkolnym 1999/2000 otrzymało je 115 uczniów, w wysokości 2700 zł. (tabela).
Stypendium Ministra Edukacji Narodowej w 2000 r.
Lp. Województwo Stypendyści 1 Dolnośląskie 10 2 Kujawsko-pomorskie 6 3 Lubelskie 2 4 Lubuskie 5 5 Łódzkie 7 6 Małopolskie 19 7 Mazowieckie 17 8 Opolskie 1 9 Podkarpackie 8 10 Podlaskie 5 11 Pomorskie 8 12 Śląskie 11 13 Świętokrzyskie 2 14 Warmińsko-mazurskie 5 15 Wielkopolskie 3 16 Zachodniopomorskie 6 Razem 115 3. Czy i w jakim zakresie funkcjonuje system stypendiów ministra nauki?
Przepisy dotyczące bezzwrotnej pomocy materialnej dla studentów.
System pomocy materialnej dla studentów określają następujące akty prawne:
- ustawa z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (DzU nr 65, poz. 385, z późn. zm.),
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 1991 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania oraz wysokości świadczeń pomocy materialnej dla studentów studiów dziennych (DzU nr 9, poz. 32 i nr 112, poz. 486 oraz DzU z 1997 r. nr 63, poz. 396),
- rozporządzenie z dnia 27 sierpnia 1991 r. w sprawie zasad gospodarki finansowej uczelni (DzU nr 84, poz. 380, z późn. zm.),
a w przypadku studentów wyższych szkół zawodowych:
- ustawa z dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych szkołach zawodowych (DzU nr 96, poz. 590 i z 1998 r. nr 106, poz. 668),
- rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 23 września 1998 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania oraz wysokości świadczeń pomocy materialnej dla studentów studiów dziennych uczelni zawodowych (DzU nr 124, poz. 814).
Formy i zakres bezzwrotnej pomocy materialnej dla studentów.
Na podstawie art. 152 ust. 3 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym studentom przysługuje prawo do pomocy materialnej, w tym także do stypendium socjalnego, ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa. Zasady finansowania szkolnictwa wyższego, w tym również pomocy materialnej, określają w szczególności przepisy art. 24 i 25 wspomnianej wyżej ustawy i § 23 rozporządzenia z dnia 27 sierpnia 1991 r., które stanowią, iż uczelnia państwowa otrzymuje z budżetu państwa dotacje, a w przypadku uczelni niepaństwowych dopuszczają, iż uczelnie te mogą taką dotację otrzymać, przy czym wysokość i jej przeznaczenie określa wówczas minister edukacji narodowej, po zasięgnięciu opinii Rady Głównej. Analizując minione lata budżetowe, dotacja na pomoc materialną, z uwagi na ograniczenia budżetowe, uwzględniała jedynie studentów studiów dziennych uczelni państwowych. W początku lat 90. dotacje wzrastały wprawdzie nominalnie, ale nie rekompensowały skutków inflacji. Obecnie coroczne dotacje budżetowe przeliczane są zgodnie z planowanym wskaźnikiem inflacji, jednak nadal nie równoważą wzrostu liczby studentów studiów dziennych.
Kwestie dotyczące form pomocy materialnej reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 1991 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania oraz wysokości świadczeń pomocy materialnej dla studentów studiów dziennych. Zgodnie z przepisami studenci studiów dziennych mogą otrzymać pomoc państwa w postaci: stypendium socjalnego, stypendium specjalnego dla niepełnosprawnych, stypendium za wyniki w nauce, stypendium ministra za osiągnięcia w nauce, dopłaty do zakwaterowania, dopłaty do posiłku i zapomogi. Postanowienia dotyczące stypendium specjalnego dla niepełnosprawnych i rozszerzonej formy dopłat do zakwaterowania i posiłku obowiązują od 1 stycznia 1998 r. Wprowadzając możliwość przyznawania stypendiów specjalnych dla studentów niepełnosprawnych, kierowano się koniecznością ponoszenia przez niepełnosprawnych zwiększonych kosztów studiowania. Skromna w stosunku do potrzeb studencka baza socjalna była natomiast przesłanką wprowadzenia możliwości dopłat do kwater prywatnych, a także posiłków w innych niż stołówki studenckie zakładach żywieniowych. W domach studenckich może obecnie mieszkać zaledwie połowa studentów uprawnionych do otrzymania miejsca w domu studenta. Różnica między opłatą za miejsce w domu studenta a jego pełnym kosztem utrzymania była pokrywana z funduszu pomocy materialnej dla studentów. Wprowadzone zmiany powinny prowadzić do usunięcia dysproporcji między studentami, którzy dostali skierowania do domu studenta i tymi, którzy z powodu braku odpowiedniej bazy socjalnej w uczelni nie mogli skorzystać z przysługujących im uprawnień. Zaobserwowano stopniową rezygnację części studentów z korzystania z posiłków w obiektach studenckich, co tłumaczono zbyt dużym oddaleniem stołówek od miejsc, w których odbywają się zajęcia dydaktyczne. Wprowadzenie dopłat do posiłków nie tylko w stołówkach studenckich ma na celu racjonalne żywienie studentów.
Decyzje w sprawach przyznawania ww. świadczeń (z wyjątkiem stypendium ministra za osiągnięcia w nauce) podejmują uczelnie samodzielnie. Szczegółowe kryteria przyznawania pomocy materialnej dla studentów ustala w każdej szkole wyższej rektor, w porozumieniu z uczelnianym samorządem studenckim. Analizując wyniki decyzji studenckich komisji stypendialnych, zaobserwowano generalną tendencję do zmniejszania zarówno wysokości, jak i liczby stypendiów socjalnych na rzecz wyższej kwoty i większej liczby stypendiów za wyniki w nauce, będącą wynikiem słabnącego zaufania przedstawicieli studenckich komisji stypendialnych do informacji kolegów o dochodach w rodzinie. W wielu uczelnianych regulaminach pomocy materialnej nastąpiło też zaostrzenie zasad dokumentowania wysokości dochodów.
Ministerstwo dokonuje alokacji dotacji na pomoc materialną dla studentów na poszczególne uczelnie państwowe na podstawie algorytmu pozytywnie zaopiniowanego przez Radę Główną Szkolnictwa Wyższego, który promuje wzrost liczby studentów, a także bierze pod uwagę liczbę studentów zamiejscowych uprawnionych do zakwaterowania w domu studenta oraz wielkość i stan studenckiej bazy socjalnej. Także zgodnie z założeniami polityki państwa o wielkości przyznanych środków decyduje w szczególności ogólna liczba studentów, w tym liczba studentów zamieszkałych na obszarach wiejskich i w miejscowościach odległych od ośrodka akademickiego.
Wymienione wyżej formy pomocy materialnej dla studentów studiów dziennych ˝uczelni akademickich˝ dotyczą również studentów studiów dziennych państwowych wyższych szkół zawodowych. Formy tej pomocy i ich finansowanie określają przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych szkołach zawodowych (DzU nr 96, poz. 590 i z 1998 r. nr 106, poz. 668) i rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 23 września 1998 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania oraz wysokości świadczeń pomocy materialnej dla studentów studiów dziennych uczelni zawodowych (DzU nr 124, poz. 814).
Pomoc materialna dla studentów w roku 1999.
W roku 1999 dotacja na pomoc materialną dla studentów studiów dziennych uczelni państwowych (wraz z KUL i PAT) wynosiła 663 082,,9 tys. zł (w roku 1998 - 593 876,8 tys. zł, a w roku 2000 - 720 204 tys. zł). Dotacja ta stanowiła - obok opłat za korzystanie z domów i stołówek studenckich w wysokości 193 438,4 tys. zł - podstawowe zwiększenie funduszu pomocy materialnej w poszczególnych państwowych szkołach wyższych (wraz z KUL i PAT). Z informacji przekazanej przez uczelnie wynika, iż z funduszu pomocy wydatkowano 113 417 tys. zł na stypendia specjalne, 259 521,2 tys. zł na stypendia za wyniki w nauce, 1049 tys. zł na stypendia specjalne dla osób niepełnosprawnych, 7951,4 tys. na zapomogi, a pozostałe środki funduszu przeznaczono na dopłaty do zakwaterowania i wyżywienia oraz na dofinansowanie kosztów prowadzenia domów i stołówek studenckich, w tym również na remonty domów i stołówek studenckich i wynagrodzenia pracowników studenckiej bazy socjalnej. Z porównania wykonania pomocy materialnej w roku 1999 do roku 1998 wynika, iż wydatki z funduszu pomocy materialnej na stypendia socjalne wzrosły z 12,69% do 13,22%, a na stypendia za wyniki w nauce z 29,16% do 30,26%, natomiast koszty prowadzenia domów studenckich obniżyły się z 46,04% do 44,29%, a w przypadku stołówek z 4,21% do 4,16%. Wydatki na remonty studenckiej bazy socjalnej obniżyły się z 14,07% do 12,32%.
W roku ubiegłym z pomocy stypendialnej korzystało 36,3% studentów studiów dziennych uczelni państwowych (w roku 1998 - 36%). Stypendia socjalne pobierało 91,5 tys. studentów, a stypendia za wyniki w nauce 130,1 tys. studentów, w tym 24,4 tys. osób otrzymywało równocześnie stypendia socjalne i za wyniki w nauce. Średnie miesięczne stypendium socjalne wynosiło około 120 zł (w roku 1998 - 100 zł), a stypendium za wyniki w nauce - 190 zł (w roku 1998 - 170 zł).
Na stypendia ministra za osiągnięcia w nauce dla wyróżniających się studentów przeznaczono 3525 tys. zł, w tym na stypendia ministra edukacji narodowej 2485 tys. zł. W roku akademickim 1999/2000 ministrowie nadzorujący szkoły wyższe wyróżnili 622 studentów, a w tym minister edukacji narodowej udzielił 480 stypendiów w wysokości 650 zł. Należy podkreślić, iż z tej formy pomocy korzystali studenci studiów dziennych uczelni państwowych i niepaństwowych.
Według danych statystycznych w roku 1999 uczelnie państwowe dysponowały 422 domami studenckimi. W tym okresie było 290,7 tys. studentów zamiejscowych, uprawnionych do zakwaterowania w domu studenckim, jednak z uwagi na zbyt mało miejsc w akademikach z zakwaterowania mogło skorzystać jedynie 139 tys. studentów. W ciągu ostatnich trzech lat przybyły wprawdzie 22 domy studenckie (głownie w wyniku adaptacji obiektów darowanych uczelniom przez władze miejskie), jednak nadal studencka baza mieszkaniowa jest niewystarczająca. Baza mieszkaniowa uczelni państwowych pokrywa zaledwie 47,9% zapotrzebowania (45,7% w uczelniach państwowych podległych ministrowi edukacji narodowej i 71,4% w uczelniach podległych innym ministrom).
Projekt zmian systemu pomocy materialnej dla studentów.
Trudna sytuacja finansów publicznych sprawia, że mimo stałej troski rządu wysokość nakładów na pomoc materialną jest ciągle niedostateczna. Brak perspektyw radykalnego zwiększenia wysokości dotacji budżetowej skłania do szukania nowych rozwiązań pozwalających na bardziej efektywne wykorzystanie środków budżetowych.
Mając na uwadze poprawę sytuacji materialnej studentów, Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowało projekt zmian systemu pomocy materialnej dla studentów zarówno w zakresie przyznawania świadczeń, jak i ich finansowania. W projekcie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym zaproponowano zmiany w systemie pomocy materialnej dla studentów, a w szczególności wprowadzenie:
- prawa do pomocy materialnej dla wszystkich studentów (przede wszystkim w zakresie stypendiów socjalnych, zapomóg i stypendiów specjalnych dla osób niepełnosprawnych), a więc studentów uczelni państwowych i niepaństwowych, studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych, uczelni akademickich i wyższych szkół zawodowych,
- jednolitego kryterium dochodu na osobę w rodzinie (przy świadczeniach uzależnionych od sytuacji materialnej studenta).
Projekt ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym był już wielokrotnie tematem obrad Komitetu Społecznego Rady Ministrów. W przypadku przedłużania się procedur legislacyjnych związanych z projektem wspomnianej ustawy, która wprowadza kompleksowe zmiany w szkolnictwie wyższym, Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowuje projekt nowelizacji ustaw o szkolnictwie wyższym i wyższych szkołach zawodowych w zakresie obejmującym firmy i finansowanie pomocy materialnej dla studentów.
4. Jaka jest podstawa prawna oraz aktualny ˝wymiar˝ pożyczek i kredytów studenckich?
Przepisy dotyczące kredytów studenckich.
Ocena stanu pomocy materialnej dla studentów oraz analiza istniejących rozwiązań w innych krajach europejskich dały podstawę do podjęcia prac nad wprowadzeniem systemu pożyczek i kredytów studenckich. Należy podkreślić, iż kredyty studenckie nie zastępują istniejącego systemu pomocy materialnej dla studentów i należy je traktować jako rozszerzenie form pomocy państwa dla studentów. Celem wprowadzenia nowych rozwiązań było rozszerzenie dostępności do studiów wyższych.
Podstawę funkcjonowania systemu kredytów studenckich zapewniły następujące akty prawne:
- ustawa z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich (DzU nr 108, poz. 685 z późn. zm.),
- rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 30 września 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad, trybu i kryteriów udzielania, spłacania oraz umarzania kredytów studenckich i pożyczek studenckich, wysokości kredytu studenckiego i pożyczki studenckiej, warunków i trybu rozliczeń z tytułu pokrywania odsetek należnych bankom od kredytów studenckich oraz wysokości oprocentowania pożyczki i kredytu studenckiego spłacanego przez pożyczkobiorcę lub kredytobiorcę (DzU nr 126, poz. 835 z późn. zm.),
- rozporządzenie ministra edukacji narodowej z dnia 29 września 1998 r. w sprawie zasad zawierania przez Bank Gospodarstwa Krajowego z bankami umów określających zasady korzystania ze środków Funduszu Pożyczek i Kredytów Studenckich (DzU nr 126, poz. 834),
a także:
- powołanie przez ministra edukacji narodowej w dniu 16 września 1998 r. (zgodnie z art. 11 ustawy) Komisji ds. Pożyczek i Kredytów Studenckich. Należy podkreślić, iż skład Komisji ds. Pożyczek i Kredytów Studenckich zapewnia wpływ środowiska akademickiego i studenckiego na ustalanie zasad i procedury udzielania pożyczek i kredytów studenckich.
Zasady funkcjonowania systemu kredytów studenckich.
Na podstawie obowiązujących przepisów od początku roku akademickiego 1998/1999 o kredyt studencki mogą ubiegać się studenci bez względu na typ uczelni (akademickie, zawodowe, państwowe i niepaństwowe) i system studiów (studia dzienne, zaoczne, wieczorowe). Kredyty studenckie udzielane są przez banki komercyjne z dopłatą do oprocentowania z Funduszu Pożyczek i Kredytów Studenckich, ulokowanego w Banku Gospodarstwa Krajowego. Pożyczki udzielane są bezpośrednio z funduszu. Jednym z przychodów funduszu są dotacje z budżetu państwa, określane corocznie w ustawie budżetowej. Dotacja na ten cel w roku 1998 wynosiła 31 540 tys. zł. W roku 1999 przeznaczono na ten cel 139 407 tys. zł, w roku 2000 - 148 747 tys. zł.
Kredyt mogą otrzymać studenci uczelni, o których mowa w ustawie o szkolnictwie wyższym i wyższych szkołach zawodowych pod warunkiem, że są obywatelami polskimi (warunku tego nie uwzględnia się, jeżeli odrębne przepisy lub umowy międzynarodowe stanowią inaczej) oraz rozpoczęli studia przed ukończeniem 25. roku życia. W przypadku gdy popyt na kredyty przewyższa możliwości ich udzielenia, pierwszeństwo w uzyskaniu kredytów mają studenci o najniższym dochodzie na osobę w rodzinie. Kredyt może być udzielony na okres studiów, który łącznie nie może przekroczyć sześciu lat. Przepisy przewidują, iż odsetki od kredytu studenckiego w okresie studiów i rok od ukończenia studiów pokrywa Fundusz Pożyczek i Kredytów w całości, a od momentu rozpoczęcia przez studenta spłaty kredytu część oprocentowania, która jest różnicą między między wysokością oprocentowania kredytu a odsetkami równymi połowie stopy redyskontowej, spłacanymi przez studenta. Długość preferencyjnego okresu spłaty jest równa dwukrotności okresu pobierania rat kredytu. Jednocześnie wysokość miesięcznej raty spłat kredytu nie może przekroczyć 20% miesięcznego dochodu kredytobiorcy. Kredytobiorcy mogą korzystać z pełnego lub częściowego umorzenia kredytu. Podstawą umorzenia jest przede wszystkim ukończenie studiów z dobrym wynikiem, a także trwała utrata zdolności do pracy i trudna sytuacja losowa absolwenta.
Wychodząc naprzeciw potrzebom studentów, w roku 1999 wprowadzono zmiany w przepisach, stwarzając możliwość poręczenia spłaty kredytu przez Bank Gospodarstwa Krajowego ze środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych. Ponadto zmieniono także sposób liczenia dochodu na osobę w rodzinie studenta. Nastąpiło również istotne rozszerzenie systemu kredytów studenckich, polegające na przyznaniu prawa ubiegania się o kredyt studentom wyższych seminariów duchownych. Studenci uczelni kościelnych mogli ubiegać się o kredyt na podstawie umowy między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a konferencją Episkopatu Polski w sprawie statusu prawnego szkół wyższych zakładanych i prowadzonych przez Kościół Katolicki, w tym uniwersytetów odrębnych wydziałów i wyższych seminariów duchownych oraz w sprawie trybu i zakresu uznawania przez państwo stopni i tytułów nadawanych przez te szkoły wyższe.
Raport przebiegu akcji kredytowej w roku akademickim 1998/1999 i 1999/2000.
W wyniku akcji kredytowej przeprowadzonej w roku akademickim 1998/1999 banki udzieliły studentom 99,6 tys. kredytów (dane przekazane przez banki kredytujące wg stanu na koniec roku 1999), z czego 82,4% stanowili studenci uczelni państwowych, a 17,6% studenci uczelni niepaństwowych. Największą grupę kredytobiorców (70%) stanowili studenci studiów dziennych. Z przeprowadzonych badań wynika, iż ponad 10 tys. studentów nie podpisało umowy kredytowej z uwagi na brak wymaganego przepisami Prawa bankowego odpowiedniego zabezpieczenia spłaty kredytu.
Podczas drugiej akcji kredytowej banki zebrały do dnia 15 listopada 1999 r. (ostateczny termin przyjmowania wniosków kredytowych) ponad 60 tys. wniosków. W związku z dużym zainteresowaniem kredytami, przewyższającym możliwości funduszu, minister edukacji narodowej na podstawie § 4 ust. 3 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 30 września 1998 r. wyznaczył maksymalną wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie uprawniającą studenta do ubiegania się w roku akademickim 1999/2000 o pierwszeństwo w uzyskaniu kredytu studenckiego na poziomie 550 zł. Dochód, który nie przekroczył wspomnianego progu, wykazało 33 359 tys. studentów (55,4% złożonych wniosków).
1593 studentów - czyli 4,8% zakwalifikowanych wniosków (w roku 1998 aż 10 742 studentów - 9,8% zakwalifikowanych wniosków) - nie otrzymało kredytu studenckiego z powodu braku poręczycieli. 3192 studentów (9,6% zakwalifikowanych wniosków), którzy spełniali kryteria dochodu, zrezygnowało z podpisania umowy o kredyt.
W wyniku drugiej akcji kredytowej przeprowadzanej w roku akademickim 1999/2000 banki podpisały 28,6 tys. nowych umów kredytowych, co stanowi 55,4% złożonych wniosków o kredyty. Obecnie z kredytów korzysta więc około 128 tys. studentów, w tym 81,1% to studenci uczelni państwowych, a 18,9% studenci uczelni niepaństwowych. Największą grupę kredytobiorców, bo aż 68,4% kredytobiorców, stanowią studenci studiów dziennych.
Nadal wśród kredytobiorców przeważają studenci studiujący zarządzanie i marketing (w roku 1998/1999 - 14,9% kredytobiorców, w 1999/2000 - 11,2%), na drugim miejscu najliczniejszą grupę kredytobiorców stanowią studenci pedagogiki, a następnie ekonomii, administracji i prawa.
W roku ubiegłym największą liczbę kredytobiorców w porównaniu do liczby studentów ogółem stanowili studenci akademii medycznych (11,6%), a w roku 1999/2000 studenci akademii teologicznych. Licząc w liczbach bezwzględnych, z kredytów korzystają studenci uniwersytetów (38,6 tys. studentów), a w drugiej kolejności studenci politechnik (29,7 tys. studentów). W roku 1999/2000 umowy kredytowe podpisali przede wszystkim studenci I roku studiów, czyli 40% nowych kredytobiorców (w roku 1998/1999 - 28% kredytobiorców).
Wyniki oceny funkcjonowania kredytów wskazują, iż system spełnił swój cel i rozszerzył dostęp młodzieży do nauki w szkołach wyższych. Należy podkreślić, iż miesięczna rata kredytu (400 zł w roku akademickim 1999/2000) - czterokrotnie wyższa od stypendium socjalnego - plus ewentualne dopłaty do zakwaterowania i wyżywienia stwarzają już realne warunki utrzymania się na studiach. Istotny dla planów studenta powinien być również fakt, że decyzja o przyznaniu kredytu obejmuje cały okres studiów, aż do uzyskania tytułu magistra. W przypadku dobrych wyników w nauce student ma nadal szansę na dodatkową pomoc finansową w formie stypendium za wyniki w nauce. Wprowadzenie kredytów studenckich, przy wykorzystaniu kapitałów będących do dyspozycji banków, pozwoliło na znaczne zwiększenie pomocy materialnej dla studentów. W pierwszym roku funkcjonowania systemu studenci otrzymali pomoc w wysokości ok. 380 mln zł, czyli ponad 4 razy więcej niż wyniosły w 1998 r. stypendia socjalne.
Istotne zmiany w systemie kredytów studenckich w roku akademickim 2000/2001.
W wyniku nowelizacji rozporządzenia ministra edukacji narodowej w sprawie szczegółowych zasad, trybu i kryteriów udzielania, spłacania oraz umarzania kredytów studenckich i pożyczek studenckich, wysokości kredytu studenckiego i pożyczki studenckiej, warunków i trybu rozliczeń z tytułu pokrywania odsetek należnych bankom od kredytów studenckich oraz wysokości oprocentowania pożyczki i kredytu studenckiego spłacanego przez pożyczkobiorcę lub kredytobiorcę (DzU nr 126, poz. 835 z późn. zm.) w roku akademickim 2000/2001 obowiązuje miesięczna kwota raty kredytu na poziomie 400 zł, a dla kredytów objętych poręczeniem ze środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych - 330 zł. Przepisy ustawy z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich (DzU nr 108, poz. 685 i z 2000 r. nr 48, poz. 550) stwarzają konieczność corocznego określania w rozporządzeniu wysokości miesięcznej raty kredytu studenckiego. Utrzymanie wysokości rat kredytów na tym samym poziomie uzasadnia tendencja wzrostu bankowych stóp procentowych. W tych warunkach podwyższenie rat kredytu mogłoby spowodować zmniejszenie planowanej liczby nowych kredytów studenckich. Rata kredytu objętego poręczeniem BGK wzrosła z 300 do 330 zł. Utrzymanie zróżnicowanej wysokości kredytu ma na celu, w warunkach ograniczonych możliwości Krajowego Funduszu Poręczeń Bankowych, utrzymanie aktywności studentów w poszukiwaniu indywidualnych poręczycieli. Istnieje bowiem obawa, iż przy braku różnicy w wysokości rat kredytu wszyscy studenci chcieliby skorzystać z poręczenia BGK. W takiej sytuacji mogłoby się okazać, iż studenci, dla których poręczenie BGK jest jedyną szansą na uzyskanie kredytu, nie mogliby z niego skorzystać. Zmiana wysokości raty kredytu z 300 zł do 330 zł będzie możliwa do sfinansowania w ramach środków Funduszu Pożyczek i Kredytów Studenckich.
Mając na uwadze zmniejszenie problemu wymaganych przez banki zabezpieczeń spłaty kredytu, Bank Gospodarstwa Krajowego zwiększył poręczenie z 50% kredytu na 70% kredytu. Ponadto zmieniona została ustawa o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a także akt wykonawczy do tej ustawy, stwarzając prawne możliwości udzielania przez agencję poręczeń studentom pochodzącym z obszarów wiejskich. Obecnie trwają rozmowy między agencją a bankami udzielającymi kredytów, mające na celu podpisanie stosownych umów umożliwiających uruchomienie wspomnianych poręczeń dla studentów na poziomie banków kredytujących, bez konieczności załatwiania formalności w ARiMR.
W dniu 4 grudnia br. minister edukacji narodowej ogłosił maksymalną wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta, uprawniającą do ubiegania się w roku akademickim 2000/2001 o pierwszeństwo w uzyskaniu kredytu studenckiego, na poziomie 750 zł (w roku 1999/2000 - 550 zł). Wysokość progu dochodu została wcześniej pozytywnie zaopiniowała przez Komisję ds. Pożyczek i Kredytów Studenckich. W wyniku tegorocznej akcji kredytowej banki przyjęły 37 340 wniosków kredytowych. Biorąc pod uwagę aktualne bankowe stopy procentowe i środki finansowe funduszu, przeprowadzono symulacje, z których wynika, iż poza dopłatą do oprocentowania 128 259 tys. kontynuowanych kredytów, będzie można udzielić 28 730 tys. nowych kredytów. Ogłoszona wysokość progu dochodu stwarza możliwość realizacji 76,9% wszystkich złożonych wniosków (w roku ubiegłym do kredytu zakwalifikowano 55,4% złożonych wniosków).
5. Jaki jest status prawny, wielkość i znaczenie stypendiów funkcjonujących w ramach Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa? Czy i ewentualnie jakimi innymi ˝stypendiami˝ dysponuje minister rolnictwa i rozwoju wsi?
Od roku 1998 Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa realizuje ˝Program poprawy szans edukacyjnych dzieci z osiedli popegeerowskich˝. Celem programu jest umożliwienie dzieciom z osiedli popegeerowskich kontynuacji nauki i zdobycia wykształcenia na poziomie średnim. Stypendia przyznawane są uczniom z wybranych przez oddziały terenowe agencji szkół podstawowych, w których liczną grupę stanowią uczniowie z osiedli popegeerowskich i dzieci byłych pracowników PGR. W szkołach tych pracują specjalnie powołane komisje, w których uczestniczą: dyrektor szkoły, nauczyciel rekomendujący stypendystę, pracownik gminnego ośrodka pomocy społecznej oraz w miarę możliwości przedstawiciel OT AWRSP i związków zawodowych. Taki skład komisji pozwala wybrać kandydatów najbardziej potrzebujących. Stypendia przyznawane są zgodnie z ˝Regulaminem przyznawania i realizacji stypendium AWRSP˝ i mogą być wykorzystane na pokrycie kosztów wyżywienia, zakwaterowania, dojazdów do szkoły, zakup podręczników, innych dodatkowych opłat wymaganych przez szkołę, w tym odzież i obuwie. Dla ubiegających się o stypendium określono, że próg dochodu na osobę w rodzinie nie powinien być wyższy niż 0,7 najniższego wynagrodzenia brutto. Maksymalna wysokość stypendium nie może przekroczyć 250 zł miesięcznie. Program ten stwarza nowe możliwości dla dzieci z rodzin ubogich. Dla tych, którzy chcą ukończyć szkołę średnią zapewnia się godne warunki nauki przez cały okres jej trwania. Mobilizuje równocześnie tych, którzy dotychczas ze względów materialnych nie mieli możliwości podjęcia nauki w szkołach średnich.
System został tak skonstruowany, aby dzieci wiedziały, że jeśli zdadzą egzamin do szkoły średniej, będą otrzymywały stypendium przez kolejne cztery lub pięć lat nauki. W szkołach średnich przyznawane są konkretne rodzaje stypendiów, w zależności od potrzeb danego stypendysty. Dyrektorzy OT AWRSP podpisują porozumienia ze wszystkimi szkołami średnimi, do których uczęszczają stypendyści, regulujące m.in. zasady finansowej obsługi programu. Dwa razy w roku OT AWRSP przekazują szkołom środki finansowe na kolejny semestr. Stypendium nie jest wypłacane w gotówce, lecz stypendystom refundowane są poniesione udokumentowane wydatki. Dotychczasowa średnia wysokość stypendium wynosiła 230 zł, przy możliwej maksymalnej 250 zł. W 1998 r. programem objętych zostało 650 stypendystów. W 1999 r. przeprowadzono nabór 1610 nowych stypendystów, a w 2000 r. agencja rozdysponowała 3400 nowych stypendiów. Na rok 2001 zaplanowano środki finansowe dla dalszych 2000 stypendystów. Zdaniem AWRSP przy tworzeniu systemów stypendialnych, obok wielu szczegółowych kwestii organizacyjnych, finansowych i prawnych, powinny być uwzględnione dwie podstawowe przesłanki:
1) tworzenie systemu motywującego już na poziomie szkoły (a nawet w środowisku), z której wywodziłby się stypendysta,
2) unormowanie zasad przyznawania i obsługi stypendiów w szkołach średnich, co jest niezwykle ważne w przypadku występowania różnych systemów i sponsorów organizujących pomoc stypendialną.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi informuje, że z chwilą przekazania szkół rolniczych do prowadzenia samorządom terytorialnym resort nie dysponuje środkami budżetowymi na szkolnictwo, w tym również na stypendia. Natomiast w ramach działań na rzecz wyrównywania szans edukacyjnych młodzieży wiejskiej, podejmującej naukę na studiach wyższych, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa udziela poręczeń spłaty kredytów studenckich. Taka forma pomocy ze strony agencji została prawnie usankcjonowana przepisami ustawy z dnia 16 marca 2000 r. o zmianie ustawy o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (DzU nr 48, poz. 547).
6. Czy i ewentualnie jakie stypendia dla dzieci, młodzieży i studentów są udzielane przez innych ministrów?
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznaje:
1. Stypendia dla uczniów szkół artystycznych I i II stopnia:
- Stypendia ministra kultury i dziedzictwa narodowego za osiągnięcia artystyczne (udział w konkursach, występach itp.). Za rok szkolny 1999/2000 przyznano ogółem 127 stypendiów za osiągnięcia artystyczne (350 zł miesięcznie, co daje 4200 zł, każde na łączną kwotę 533 400 zł);
- Stypendia socjalne - dla dzieci z rodzin mających trudne warunki materialne w wysokości 74 zł miesięcznie;
- Stypendia za wyniki w nauce - w wysokości 74 zł miesięcznie.
2. Stypendia dla studentów uczelni artystycznych:
- Stypendia ministra kultury i dziedzictwa narodowego za wyróżniające osiągnięcia w nauce otrzymało w bieżącym roku 100 studentów. Stypendia są w wysokości 600 zł miesięcznie na okres 10 miesięcy, co daje sumę 600 000 zł.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej informuje, że nie przyznaje stypendiów. Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych jest zainteresowane problemem zwolnienia od podatku dochodowego stypendiów specjalnych przyznawanych dla studentów niepełnosprawnych na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 1991 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania oraz wysokości świadczeń pomocy materialnej dla studentów studiów dziennych (DzU nr 9, poz. 32 z późn. zm.). Stypendium specjalne dla studentów niepełnosprawnych jest obecnie jedynym stypendium obciążonym ww. podatkiem i w sprawie zmiany tej sytuacji MPiPS pozostaje w bezpośrednim kontakcie z MEN.
7. Jaki jest status i rzeczywisty stan, zasięg stypendiów przyznawanych przez samorządy terytorialne?
Zapewnienie dzieciom i młodzieży pochodzącym z rodzin dotkniętych ubóstwem pomocy umożliwiającej podejmowanie lub kontynuowanie nauki na wyższych etapach kształcenia staje się coraz ważniejszym zadaniem społecznym. Zgodnie z art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU nr 67, poz. 329 z dnia 21 czerwca 1996 r., z późn. zm.) ˝uczniowi przysługuje prawo do pomocy materialnej ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa lub w budżecie właściwej jednostki samorządu terytorialnego˝.
Szczegółowe zasady, zgodnie z którymi uczniowie mogą korzystać z pomocy materialnej, określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 1993 r. w sprawie warunków, form i trybu przyznawania, wypłacania oraz wysokości pomocy materialnej dla uczniów (DzU nr 76, poz. 350 z późn. zm.). Obejmuje ono zarówno świadczenia o charakterze socjalnym (stypendium socjalne, zakwaterowanie w bursie lub internacie, korzystanie z posiłków w stołówce szkoły, internatu lub bursy, zasiłek losowy), jak i świadczenia mające charakter nagrody za wyniki w nauce - omówione w pkt 1 i 2.
Wykorzystanie możliwości prawnych istniejącego systemu pomocy materialnej dla uczniów ograniczone zostało jednak sytuacją finansową oświaty. Przytoczone rozporządzenie, a także zapis w ustawie stanowi, że świadczenia dla uczniów przyznaje się w ramach środków finansowych przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
Szkoły i placówki funkcjonujące w sytuacji permanentnego deficytu środków finansowych mają praktycznie bardzo niskie możliwości udzielenia uczniowi pomocy materialnej. Obecnie udział samorządów w udzielaniu uczniom pomocy materialnej jest znikomy. Działalność ta jest praktycznie realizowana wyłącznie ze środków finansowych rezerwy celowej ustanowionej od roku 1997 na ograniczenie ubóstwa wśród dzieci i młodzieży.
Wysokość tych rezerw przedstawia się następująco:
1997 r. - 8 962 000 zł - rezerwa nr 33,
1998 r. - 21 941 000 zł - rezerwa nr 23,
1999 r. - 24 245 000 zł - rezerwa nr 15,
2000 r. - 25 870 000 zł - rezerwa nr 19.
W roku bieżącym ustanowiona została również rezerwa nr 25 budżetu państwa na pomoc stypendialną dla młodzieży wiejskiej w wysokości 30 000 000 zł. Dzięki wykorzystaniu środków z rezerwy celowej budżetu państwa w roku szkolnym 1999/2000, zgodnie z wydawnictwem GUS pt.: ˝Oświata i wychowanie w roku szkolnym 1999/2000˝ (informacje i opracowania statystyczne) stypendium socjalne otrzymało 137 394 uczniów, zasiłki losowe otrzymało 49 178 uczniów, a liczba wypłaconych zasiłków losowych wynosiła 53 038 (jeden uczeń mógł otrzymać więcej niż jeden zasiłek losowy).
8. Czy i w jakim zakresie rząd dysponował wiedzą na temat stypendiów przyznawanych przez fundacje i stowarzyszenia oraz przez prywatnych fundatorów?
Zgodnie z informacją zamieszczoną w wydawnictwie Głównego Urzędu Statystycznego pt.: ˝Oświata i wychowanie w roku szkolnym 1999/2000˝ (informacje i opracowania statystyczne) - str. 208-213 liczba przyznanych stypendiów przedstawia się następująco:
Lp. Wyszczególnienie Liczba uczniów
otrzymujących:Liczba wypłaconych
zasiłków losowychstydendium
socjalnezasiłki
losowe1 Stowarzyszenia
i organizacje społeczne341 79 100 1 Stowarzyszenia
i organizacje społeczne341 79 100 2 Organizacje wyznaniowe 335 35 78 3 Przedsiębiorstwa osób fizycznych,
spółki cywilne, inne144 12 13 4 Spółki prawa handlowego 13 30 40 5 Fundacje 57 2 2 Liczba uczniów otrzymujących stypendia i zasiłki losowe mieści się w liczbie uczniów wymienionych w pkt. 7.
9. W jakim zakresie i znaczeniu projekt ustawy budżetowej na 2001 r. wpłynie na stan i wielkość systemu stypendialnego w przyszłym roku w Polsce?
Zgodnie z opracowaniem pt.: Informacja o projekcie budżetu na rok 2001 oświaty i wychowania, edukacyjnej opieki wychowawczej i szkolnictwa wyższego oraz o projekcie budżetu Ministerstwa Edukacji Narodowej z listopada 2000 r. - tabela nr 3 - na stypendia prezesa Rady Ministrów dla uczniów szczególnie uzdolnionych (rezerwa celowa nr 16) - zaplanowano na 2001 r. środki finansowe w wysokości 12 586 tys. zł. Na stypendia i zasiłki losowe w 2001 r. zaplanowano kwotę 27 836 tys. zł - środki te zostały przesunięte do subwencji oświatowej. Wysokość środków planowanych na ten cel stanowi kwotę ubiegłoroczną powiększoną o wskaźnik inflacji.
Znaczącym wsparciem systemu pomocy materialnej dla uczniów będą środki finansowe ujęte w rezerwie celowej nr 22 projektu budżetu państwa na 2001 r. przeznaczone na ˝inicjatywy wspierania edukacji na wsi, w tym pomoc materialną dla młodzieży wiejskiej˝. Zgodnie z ˝Informacją o rezerwie ogólnej i rezerwach celowych ujętych w projekcie ustawy budżetowej na rok 2001˝, przygotowaną przez Ministerstwo Finansów kwota zabezpieczona w tej rezerwie wynosi łącznie 110 660 tys. zł. Na realizację systemu pomocy materialnej dla dzieci i młodzieży ze środowisk wiejskich (wdrażanie rozpoczętego w 2000 r. ˝Programu wyrównywania szans edukacyjnych uczniów wiejskich˝) planowane są środki z tej rezerwy w wysokości 78 000 tys. zł.
Planowana w budżecie państwa na 2001 r. łączna kwota środków finansowych przeznaczonych na pomoc stypendialną dla uczniów będzie wynosiła 105 836 tys. zł (pod warunkiem zatwierdzenia projektu budżetu). Łączna suma środków przeznaczonych na ten cel w roku 2000 wynosiła 55 870 tys. zł.
10. Jakie inicjatywy, działania i wysiłki podejmie Rada Ministrów, aby zwiększyć i upowszechnić system stypendialny dla dzieci, młodzieży i studentów w naszym kraju?
Ministerstwo Edukacji Narodowej dąży do rozszerzenia zasięgu pomocy materialnej dla uczniów. Dla osiągnięcia tego celu jest konieczne, poza optymalnym wykorzystaniem środków z rezerw celowych budżetu państwa, większe zaangażowanie samorządów terytorialnych prowadzących szkoły.
Podkreślić należy, że w Ministerstwie Edukacji Narodowej przygotowany został projekt zmiany rozporządzenia Rady Ministrów dotyczący pomocy materialnej dla uczniów. Proponowane zmiany stanowiące rezultat zebranych doświadczeń oraz konsultacji w różnych środowiskach mają na celu m.in.:
- zobowiązanie organu prowadzącego szkoły do zapewnienia w budżecie szkoły środków finansowych na pomoc materialną uczniów, w tym pomoc stypendialną,
- połączenie pomocy materialnej dla uczniów z wychowawczym oddziaływaniem szkoły,
- zrównanie dostępu do pomocy materialnej dla uczniów szkół publicznych i niepublicznych,
- wprowadzenie nowej formy pomocy materialnej - stypendium na wyrównywanie szans edukacyjnych, przeznaczonego dla młodzieży wiejskiej, podejmującej naukę w szkołach średnich dających możliwość uzyskania świadectwa dojrzałości.
11. Czy i w jaki sposób młodzież polska i studenci mogą korzystać z systemu stypendialnego państw Unii Europejskiej?
Polscy uczestnicy w trzech programach wspólnotowych: Socrates, Leonardo da Vinci i Młodzież (poprzednio Młodzież dla Europy) od dnia 1 marca 1998 r. Programy te obejmują szeroki zakres współpracy, w tym stwarzają również możliwości dofinansowania wyjazdów studentów i wykładowców oraz nauczycieli i uczniów:
Socrates-Erasmus
- wyjazdy studentów w celu odbycia części studiów (od 3 do 12 miesięcy) na uczelniach w państwach UE,
- wyjazdy wykładowców w celu prowadzenia zajęć na uczelniach zagranicznych (od 1 do 8 tygodni),
Socrates-Comenius-Linqua
- wyjazdy studentów kolegiów językowych - przyszłych nauczycieli - na staże językowe w szkołach w krajach UE (od 3 do 10 miesięcy),
- wyjazdy nauczycieli na kursy doskonalenia językowego oraz doskonalenia zawodowego (od 2 do 3 tygodni),
- wymiana grup uczniów opracowujących projekty edukacyjne pomiędzy szkołami polskimi i szkołami w krajach UE (od 1 do 2 tygodni).
Leonardo da Vinci
- projekty wymian i staży (pobyt za granicą od 1 tygodnia do 12 miesięcy), w tym możliwe są wyjazdy studentów na praktyki oraz szkolenia w instytucjach kształcenia zawodowego.
Młodzież
- wymiana grup młodzieży (15-25 lat) w celu poznania rówieśników w krajach UE i pracy nad wspólnymi projektami (od 1 do 3 tygodni),
- wolontariat europejski (od 6 do 12 miesięcy).
Główne rezultaty uczestnictwa Polski w programie Socrates w latach 1998-1999 przedstawia się następująco:
100 uczelni brało udział w programie Erasmus,
4400 studentów wyjechało za granicę na studia,
482 szkoły uczestniczyły w programie Comenius,
889 młodych lub przyszłych nauczycieli wyjechało na kursy językowe i staże,
770 uczniów wyjechało do szkół w krajach UE w ramach wymiany,
14,8 mln euro uzyskały uczelnie i szkoły w formie grantów (w tym stypendia wyjazdowe dla studentów, wykładowców, nauczycieli i uczniów).
Informacje o warunkach i możliwościach uzyskania stypendium Erasmusa można uzyskać w każdej ze 100 uczelni uczestniczących w programie, w działach współpracy z zagranicą (studenci uczelni, które nie uczestniczą w programie, nie mogą ubiegać się o stypendium Erasmusa).
Informacje o programie Comenius Linqua można uzyskać u koordynatorów wojewódzkich tych programów w kuratoriach oświaty.
Informację o programach można uzyskać również w agencjach krajowych programów.
Podsumowując należy podkreślić, że Ministerstwo Edukacji Narodowej dostrzega wagę problemów przedstawionych w interpelacji pana posła. Negatywne zjawiska towarzyszące procesom transformacji w Polsce, a w szczególności problemy związane z ubóstwem dotykają wielu uczniów. Sytuacja tych uczniów jest problemem masowym, ograniczającym szanse ich rozwoju edukacyjnego. Problemu tego nie rozwiązują niestety istniejące instytucje pomocy społecznej, gdyż wkraczają z pomocą zbyt późno i obejmują nią osoby w skrajnie złej sytuacji materialnej. Z tego powodu niezbędne jest obecnie odbudowanie funkcji opiekuńczej szkoły. Należy też dążyć do tworzenia elastycznego ponadresortowego systemu pomocy materialnej dla uczniów, z możliwością zasilania go z rezerw celowych budżetu państwa, funduszy resortów, samorządów terytorialnych, organizacji pozarządowych, a także środków finansowych będących w dyspozycji szkoły.
Z wyrazami szacunku
Minister
Edmund Wittbrodt
Warszawa, dnia 20 grudnia 2000 r.