III kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Transportu i Gospodarki Morskiej - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 2812

w sprawie koncesji na międzynarodowy transport drogowy

   Szanowny Panie Marszałku! W nawiązaniu do interpelacji pana posła Bogusława Liberadzkiego, w sprawie koncesji na międzynarodowy transport drogowy, a także innych problemów związanych z wykonywaniem międzynarodowego transportu drogowego, przekazuję stanowisko Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej.

   Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej z niepokojem obserwuje dekoniunkturę na rynku przewozów drogowych osób i rzeczy. Nastąpił znaczny spadek zapotrzebowania na usługi transportowe, co z kolei wpłynęło na obniżenie stawek przewozowych nawet o 30%, przy jednoczesnym wzroście kosztów funkcjonowania związanych m.in. ze wzrostem cen paliw. Wiele przedsiębiorstw znalazło się w trudnej sytuacji, a dla większości z nich wpływy uzyskiwane z prowadzonej działalności pozwalają jedynie na bieżące funkcjonowanie, nie dając możliwości dalszego rozwoju.

   Jednym z podstawowych zadań resortu transportu jest wspieranie rozwoju firm transportowych m.in. poprzez stwarzanie jak najdogodniejszych warunków funkcjonowania. W związku z powyższym w Ministerstwie Transportu i Gospodarki Morskiej odbyły się spotkania z przedstawicielami zrzeszeń skupiających przewoźników wykonujących międzynarodowy transport drogowy, a także przedstawicielami Ogólnopolskiego Komitetu Protestacyjnego Przewoźników, w celu wypracowania stanowiska odnośnie do poprawy warunków działania polskich przedsiębiorstw transportowych.

   Zgodnie z podjętymi wówczas ustaleniami oraz mając na uwadze zmniejszenie obciążeń finansowych ponoszonych przez polskich przewoźników wykonujących międzynarodowy transport drogowy - resort transportu przygotował rozporządzenie przewidujące obniżenie opłat za przenoszenie koncesji. Rozporządzenie ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 22 października 1999 r., zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia wysokości opłat za uprawnienia przewozowe w międzynarodowym transporcie drogowym, trybu ich wnoszenia oraz jednostek uprawnionych do ich pobierania, zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw z 1999 r. nr 88, poz. 995.

   Została także przygotowana nowelizacja rozporządzenia ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 3 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za przejazd po drogach krajowych wykorzystywanych w międzynarodowym transporcie drogowym oraz jednostek wyznaczonych do ich pobierania (DzU nr 148 poz. 933). Przewiduje ona obniżkę stawek opłat na dłuższe okresy. Celem takiego działania jest stworzenie ekonomicznej zachęty dla wykorzystywania kart opłat na dłuższe okresy. Zmiana wysokości stawek opłat za długoterminowe karty opłat była także postulowana przez środowisko przewoźników reprezentowane przez Ogólnopolski Komitet Protestacyjny Przewoźników.

   Szczególnie istotnym elementem konkurencji w przewozach drogowych jest dostęp polskich przewoźników do jak największej liczby zezwoleń zagranicznych.

   Potrzeby polskich przewoźników z roku na rok wzrastają. Liczba zezwoleń zagranicznych będących w dyspozycji resortu transportu nie w pełni zaspokaja potrzeby polskich przedsiębiorców. Państwa europejskie limitują liczbę zezwoleń na wjazd obcych pojazdów na swoje terytorium. Niemniej w ostatnim czasie w wyniku prowadzonych rozmów dwustronnych udało się znacznie zwiększyć kontyngenty zezwoleń na wjazd polskich przewoźników do tak ważnych dla polskiego transportu państw jak Niemcy, Francja, Belgia.

   Resort podjął działania zmierzające do zniesienia zezwoleń na wykonywanie międzynarodowego transportu drogowego z niektórymi państwami, szczególnie w sytuacji, gdzie wymiana zezwoleń oparta jest na tym samym parytecie, a koszty związane z wykonywaniem usług przewozowych ponoszone przez przewoźników obu państw są zbliżone. Od 1 stycznia 2000 r. zostanie zniesiony wymóg posiadania zezwoleń na wykonywanie przewozów towarów między Polską a Słowacją, Słowenią i Czechami.

   Warto zwrócić uwagę, że zupełnie odmienna sytuacja występuje w dziedzinie współpracy Polski z krajami położonymi za naszą wschodnią granicą, które występują o przyznanie coraz to większej liczby zezwoleń na przewozy drogowe. Strona polska nie ulega bezkrytycznie tym naciskom. Zezwolenia przyznawane są po wnikliwej analizie, wyłącznie w przypadku zainteresowania przewozami do tych państw ze strony polskich przewoźników lub w przypadku znacznego udziału polskiego eksportu w dwustronnej wymianie handlowej.

   Odnosząc się do postulowanego doprowadzenia w negocjacjach z ministerstwami transportu takich krajów jak: Rosja, Białoruś, Ukraina i Litwa do wydawania równej ilości zezwoleń na bezpłatny przejazd i tranzyt, pragnę poinformować, że w chwili obecnej zezwolenia wymienia się stosując zasadę wzajemności (parytetu). Oznacza to, że taka sama liczba zezwoleń, jaką otrzymuje strona polska, jest przekazywana do dyspozycji drugiej stronie (zagranicznej). Jednocześnie pragnę zauważyć, że od 1997 r. ilość zezwoleń przekazanych dla przewoźników z ww. państw nie uległa zmianie.

   Kwestia wprowadzenia dla przewoźników ww. krajów płatnych zezwoleń na wykonywanie międzynarodowego transportu drogowego była przedmiotem rozmów z przedstawicielami środowiska przewoźników, które odbyły się we wrześniu br. w Ministerstwie Transportu i Gospodarki Morskiej. Resort transportu zobowiązał się, iż rozważy zgłoszoną przez przewoźników propozycję.

   Należy jednak zauważyć, że wykonywanie przez przewoźników zagranicznych na terytorium Polski usług transportowych nie jest bezpłatne, gdyż został na nich nałożony obowiązek uiszczania opłat za przejazd po drogach krajowych wykorzystywanych w międzynarodowym transporcie drogowym. Strona polska, wzorem innych krajów europejskich, zrezygnowała z zezwoleń płatnych w momencie wprowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obowiązku uiszczania ww. opłat.

   Drogi w Polsce zostały wybudowane w dostosowaniu do dopuszczalnych nacisków na osi 80 kN na podstawowej sieci dróg i 100 kN na 16 300 km dróg głównych. Do nacisku 115 kN, a więc takiego, jaki jest dopuszczalny w krajach Unii Europejskiej, zostało dostosowanych zaledwie 0,5% dróg.

   Wobec braku możliwości finansowych dostosowania sieci drogowej do wyższych nacisków osi w roku 1992 Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych rozpoczęła kontrolne ważenie pojazdów ciężarowych, aby ograniczyć skalę niszczenia dróg przez pojazdy nienormatywne.

   Obecnie służby GDDP posiadają 35 kompletów wag przenośnych i 6 stacji ważenia pojazdów. Wprowadzony system ważenia pojazdów na drogach wewnątrz kraju nie jest skuteczny w odniesieniu do przewoźników zagranicznych w ruchu międzynarodowym. Obciążając tych przewoźników za pomocą decyzji administracyjnych GDDP nie ma możliwości wyegzekwowania nałożonych opłat. Skutecznym sposobem ochrony dróg przed tymi pojazdami może być ich kontrola na przejściach granicznych, tym bardziej że w 1992 r. staraniem Głównego Urzędu Ceł zakupiono do tego celu 35 szt. wag.

   Właścicielem tych wag są wojewodowie, którzy stosownie do ustawy z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej (DzU nr 78, poz. 461, z późn. zm.) są zobowiązani do wyposażenia przejść granicznych w urządzenia niezbędne do kontroli wykonywanych na przejściach.

   Podczas podjętego w latach 1993-1997 ważenia pojazdów przy użyciu tych wag okazało się, że:

   - na większości przejść granicznych brak jest miejsca do wydzielenia odrębnego pasa ruchu dla pojazdów, które mają zostać zważone oraz do parkowania pojazdów oczekujących na załatwienie formalności,

   - brak miejsca do zawrócenia pojazdu za granicę, skąd pojazd wjechał, w przypadku gdy jest on nienormatywny,

   - czynności ważenia pojazdów i pobierania stosownych opłat drogowych powodują spowolnienie odpraw celnych na granicy i wydłużenie czasu oczekiwania pojazdów na odprawę,

   - większość wag jest niesprawna i zamontowana w sposób niewłaściwy, a więc wymaga przebudowy i uzyskania legalizacji lub wymiany na nowe,

   - podstawy prawne dotyczące ważenia pojazdów na granicy przez funkcjonariuszy urzędów celnych wymagają dopracowania.

   Z wyżej wymienionych powodów ważenie pojazdów na granicy zostało zarzucone.

   Mając jednak na uwadze konieczność ochrony istniejącego majątku drogowego, podjęto działania w celu przywrócenia ważenia pojazdów na granicy. W latach 1998-1999 dostosowano polskie prawo do możliwości ważenia pojazdów przez funkcjonariuszy urzędów celnych na przejściach granicznych i pobierania opłat drogowych za jazdę pojazdem nienormatywnym bez zezwolenia.

   Staraniem GDDP opracowano oprogramowanie komputerowe dla wag na przejściach granicznych realizujące program ważenia pojazdów, pobierania stosownych opłat i wydawania zezwoleń specjalnych.

   Stosownie do istniejącego stanu prawnego zapewnieniem wag na przejściach granicznych zajmują się zarządy drogowych przejść granicznych podległe wojewodom. Aktualnie rozpoczęto ważenie pojazdów ciężarowych na przejściach granicznych w Bezledach, Ogrodnikach, Koroszczynie. W związku z faktem, że w Koroszczynie odbywa się ważenie wszystkich pojazdów samochodowych, wśród przewoźników daje się zauważyć poprawę dyscypliny odnośnie do przestrzegania norm nacisków na oś obowiązujących w zakresie wykonywania przewozów drogowych. Zostały także podjęte próby uruchomienia ważenia na kilku następnych przejściach na granicy wschodniej, południowej i zachodniej.

   W odniesieniu do koncepcji usprawnienia ważenia pojazdów wewnątrz kraju przygotowany został przez Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej projekt ustawy o powołaniu Inspekcji Transportu Drogowego, która wzorem innych państw zajmowałaby się m.in. kontrolą pojazdów na drogach publicznych. Ww. projekt ustawy został przekazany do stowarzyszeń zrzeszających międzynarodowych przewoźników drogowych celem zaopiniowania i przekazania swoich uwag.

   Obowiązujący system koncesjonowania międzynarodowego transportu drogowego wprowadzony został ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o warunkach wykonywania międzynarodowego transportu drogowego (DzU nr 75, poz. 332, z późn. zm.).

   Na tej podstawie w marcu 1992 r. rozpoczęto wydawanie tych uprawnień. Koncesję mógł otrzymać każdy, kto wystąpił z wnioskiem oraz udokumentował, że spełnia określone prawem warunki.

   W związku z dużym zainteresowaniem firm przewozowych tą działalnością gospodarczą oraz rygorystycznym limitowaniem przez niektóre kraje przydziałów zagranicznych zezwoleń wjazdowych (kontyngenty roczne wynikające z umów dwustronnych) w 1994 r. musiały nastąpić ograniczenia w udzielaniu koncesji na przewozy ładunków.

   W tej sytuacji, w celu wyeliminowania z rynku ulg transportowych koncesji tzw. martwych, resort na przełomie 1994/1995 r. podjął stosowne działania w tym zakresie. Dokonano przeglądu firm posiadających koncesje pod kątem uaktualnienia dokumentów objętych wnioskiem o udzielenie koncesji.

   W pierwszym okresie weryfikacji koncesji na przewóz ładunków procedurze tej poddano ok. 85% uprawnień (w tym czasie uprawnienia te posiadało ok. 6 tys. podmiotów gospodarczych).

   W późniejszym okresie, szczególnie w drugiej części roku 1995 i w 1996 r., weryfikacji poddane zostały kolejne firmy, które chciały funkcjonować na rynku transportowym.

   W efekcie praktycznie wszyscy przewoźnicy nabywający zezwolenia wjazdowe na teren obcych państw przeszli weryfikację pozytywnie.

   W stosunku do pozostałych firm wszczynane były (i są) postępowania wyjaśniające, a po zgromadzeniu dokumentacji poświadczającej, że firma przestała spełniać warunki wymagane do uzyskania koncesji lub zaprzestała wykonywania przewozów - wszczynana jest procedura cofnięcia koncesji z urzędu.

   Obecnie weryfikacja przewoźników wykonujących międzynarodowy transport drogowy ładunków przeprowadzona jest w sposób ciągły, pod kątem sprawdzania aktualności badań technicznych dopuszczających koncesjonowane pojazdy do ruchu drogowego oraz na podstawie art. 12 aktualnej ustawy z dnia 2 sierpnia 1997 r. o warunkach wykonywania międzynarodowego transportu drogowego (DzU nr 106 poz. 677, z późn. zm.). Koncesjonowane firmy wzywane są do składania stosownych oświadczeń i dokumentów, potwierdzających spełnianie wymogów niezbędnych do udzielenia koncesji.

   Niezależnie od tych form weryfikacji przewoźników przy każdym przedruku blankietu koncesji (np. wymiana taboru, zmiana zakresu uprawnienia itp.) dokumentacja koncesyjna poddawana jest również sprawdzeniu.

   Na dzień 26 listopada 1999 r. czynnych (zweryfikowanych) koncesji na przewóz ładunków dla wszystkich obszarów ważności było 23 884 szt., w tym 18 709 koncesji na obszary objęte reglamentacją zezwoleń.

   W związku z sygnałami o pojawieniu się na rynku koncesji niedopuszczonych do obrotu prawnego (fałszywych, podrabianych, nieaktualnych itp.) w październiku br. podjęto wzmożoną akcję kontrolną polegającą na sprawdzaniu aktualności koncesji na przejściach granicznych w chwili wykonywania przewozów międzynarodowych. W tym celu Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej opracowało specjalny program komputerowy, który został udostępniony granicznym urzędom celnym, dzięki czemu możliwe stało się ˝wychwytywanie˝ blankietów koncesji, które nie powinny być używane. Do chwili obecnej ujawniono ponad 500 przypadków nieprawidłowości.

   Na początku 1998 r. wszczęta została weryfikacja koncesji na przewóz osób. Na dzień 26 listopada 1999 r. zweryfikowane zostały 4734 uprawnienia. Proces weryfikacji tych koncesji jeszcze trwa. Weryfikacji tej poddanych już zostało ok. 70% uprawnień. Zakończenie tego postępowania przewiduje się w 2000 r.

   Udzielenie nowych koncesji uzależnione jest od możliwości zabezpieczenia dla nowych uprawnień zezwoleń wjazdowych na teren obcych państw.

   W związku z deficytem zezwoleń zagranicznych (szczególnie do krajów Europy Zachodniej) w 1998 r. liczba koncesji na obszary ważności, gdzie występuje ten deficyt, została aż do odwołania zamrożona na poziomie 18 709 szt.

   Aktualne zasady przyznawania koncesji określa komunikat MTiGM nr 12/99 z 22 lipca 1999 r., którego kserokopię przekazuję w załączeniu.*)

   Jednocześnie informuję, że obowiązujące obecnie przepisy prawne przewidują możliwości uzyskania koncesji przez zainteresowanych przewoźników. W myśl art. 10 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy możliwe jest przeniesienie uprawnienia wynikającego z koncesji w razie przejęcia działalności w zakresie międzynarodowego transportu drogowego przez inną firmę. Wielu przewoźników z tej możliwości korzysta.

   Z poważaniem

   Sekretarz stanu

   Krzysztof Tchórzewski

   Warszawa, dnia 6 grudnia 1999 r.