III kadencja

Odpowiedź ministra pracy i polityki społecznej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na interpelację nr 4870

w sprawie zasad współpracy pomiędzy Radą Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych a marszałkami województw w zakresie realizacji zadań wynikających z ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy oraz rozporządzeń wykonawczych

   Odpowiadając w trybie art. 120 Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej na interpelację pana posła Kazimierza Barczyka oraz grupy posłów, przekazaną przy piśmie pana marszałka z dnia 20 października 2000 r., znak: SPS-0202-4870/00, w sprawie zasad współpracy pomiędzy Radą Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych a marszałkami województw w zakresie realizacji zadań wynikających z ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy oraz rozporządzeń wykonawczych, na wstępie chciałbym przeprosić pana marszałka i pana posła za przedłużający się okres przygotowania odpowiedzi.

   Skomplikowana materia prawna postawionych pytań i waga wątpliwości stawianych przez pana posła wymagały przygotowania dodatkowych obszernych i wszechstronnych analiz prawnych. W tym celu prezes Krajowego Urzędu Pracy zwrócił się na moją prośbę do renomowanych kancelarii prawniczych i pracowników naukowych z dziedziny prawa.

   Przedstawiając wyniki tych prac, pragnę równocześnie podkreślić, iż podległy mi Krajowy Urząd Pracy, którego prezes jest dysponentem FGŚP, podjął od początku 2000 r. bieżącą współpracę z marszałkami województw dla sprawnego zapewnienia obsługi funduszu. Po pierwszym roku doświadczeń widać już, iż w wielu województwach współpraca ta daje bardzo dobre efekty, wykazując skuteczność przyjętych rozwiązań zapewniających sprawne prowadzenie skomplikowanych i trudnych spraw związanych z zapewnieniem potrzebującym pracownikom stosownych świadczeń.

   Pragnę też poinformować pana marszałka, że powołana została i podjęła prace specjalna wspólna komisja składająca się z upełnomocnionych przedstawicieli Konwentu Marszałków, Rady Funduszu i prezesa KUP. Celem prac komisji jest doskonalenie zasad i praktyki współpracy pomiędzy marszałkiem województwa a prezesem KUP w zakresie działania funduszu.

   Odpowiadając na pytania szczegółowe, informuję:

   Podstawę prawną dla wydania wewnętrznego aktu prawnego, zarządzenia prezesa Krajowego Urzędu Pracy nr 27 z dnia 10 listopada 1999 r. w sprawie nadania statutu organizacyjnego Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w Warszawie, stanowiły w owym czasie: art. 4 ust. 1 i ust. 4 pkt. 7 i 9 oraz ust. 5 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (DzU z 1997 r. nr 25, poz. 128 z późn. zm.) oraz art. 12 ust. 3 i 4 w związku z art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (DzU nr 1 z 1994 r., poz. 1 z późn. zm.) i § 34 załącznika do zarządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 21 lutego 1994 r. w sprawie nadania statutu Radzie Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (MP nr 14, poz. 109), a także uchwała nr 586/99 z dnia 14 października 1999 r. Rady Funduszu w sprawie udzielenia prezesowi upoważnienia do ustanowienia i ogłoszenia statutu (regulaminu) organizacyjnego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

   1. Aktem, który zapoczątkował tworzenie struktury organizacyjnej FGŚP jako jednolitej i wyspecjalizowanej służby realizującej ochronę roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, było zarządzenie nr 4 prezesa Krajowego Urzędu Pracy z dnia 12 stycznia 1999 r., które przekazane zostało ministrowi pracy i polityki społecznej do wiadomości.

   2. Istnienie biur terenowych FGŚP usankcjonowane zostało w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z dnia 19 kwietnia 1999 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie trybu składania wykazów i wniosków o wypłatę świadczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, przekazywania środków z tego funduszu oraz dokonywania wypłat świadczeń (DzU z 1999 r. nr 40, poz. 407).

   3. Powołanie tych biur było także realizacją wniosków pokontrolnych NIK z 1997 r. dotyczących bezwzględnej konieczności rozliczenia i zwrotu do budżetu państwa wszelkich wydatków poniesionych przez budżet KUP od 1 marca 1996 r. na obsługę FGŚP, w tym na wynagrodzenia pracowników WUP zatrudnionych w związku z obsługą FGŚP oraz ponoszenia przez fundusz wszelkich kosztów obsługi na bieżąco.

   4. Konsekwencją wniosku NIK była konieczność organizacyjnego i kosztowego wyodrębnienia funduszu. Takiego wyodrębnienia dokonano 30 czerwca 1998 r.

   5. Zatrudnienie pracowników obsługi FGŚP, na skutek wniosku NIK z 1997 r., ponowionego i egzekwowanego w 1998 r., przyjętego przez prezesa KUP do realizacji, odbyło się w systemie pozabudżetowym. Oznacza to, że fundusz nie posiada i nie wykorzystuje do zatrudnienia pracowników budżetowych etatów kalkulacyjnych i środków budżetowych. FGŚP nie posiada takich etatów od 1996 r. W związku z tym przekazanie takich etatów do urzędów marszałkowskich nie było możliwe.

   6. 1 grudnia 1999 r. (zarządzenie nr 27 prezesa KUP z 10 listopada 1999 r.) Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych przejął w trybie art. 231 Kodeksu pracy funkcje pracodawcy w stosunku do 400 pracowników 49 biur terenowych FGŚP zatrudnionych do dnia 30 listopada 1999 r. w tychże biurach działających na prawach wydziału w wojewódzkich urzędach pracy.

   7. Zarządzenie to nie wydzieliło biur terenowych FGŚP ze struktury organizacyjnej wojewódzkich urzędów pracy. Po 1 grudnia 1999 r. biura terenowe FGŚP nadal funkcjonowały na prawach wydziałów WUP, a z dniem 1 stycznia 2000 r. miały wejść wraz z nimi w skład urzędów marszałkowskich, przy czym całkowite finansowanie ich działalności zabezpieczał prezes Krajowego Urzędu Pracy jako dysponent środków funduszu.

   8. Prezes KUP realizuje zadania z zakresu ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy określone ustawami, w tym ustawą o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (art. 4 ust. 4 pkt 7 w brzmieniu aktualnym na dzień wydania zarządzenia nr 27 prezesa KUP). Właśnie z ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu prezes KUP czerpał legitymację do działań mających na celu stworzenie warunków dla merytorycznej realizacji zadań z zakresu ochrony roszczeń pracowniczych przez pełnomocników FGŚP (po 1 stycznia 2000 r. marszałków województw).

   9. Prezes KUP posiadał na podstawie § 2 ust. 5 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 21 marca 1995 r. w sprawie organizacji, szczegółowych zasad, zakresu działania Krajowego Urzędu Pracy oraz wojewódzkich i rejonowych urzędów pracy (DzU z 1995 r. nr 38, poz. 87 z późn. zm.) kompetencje do określenia ramowego regulaminu organizacyjnego dla wojewódzkich urzędów pracy. Ramowy regulamin organizacyjny WUP był nadawany zarządzeniem prezesa KUP. W związku z tym prezes KUP miał prawo do ˝reorganizacji˝ WUP w drodze zarządzenia wprowadzającego powszechne zmiany w ich strukturze wewnętrznej (zmiany takie wprowadzono wcześniej zarządzeniem nr 4/99 prezesa KUP oraz zarządzeniem nr 27/99 prezesa KUP).

   Prezes Krajowego Urzędu Pracy zwrócił się w październiku 1999 r. z pismem do wszystkich dyrektorów wojewódzkich urzędów pracy zawiadamiającym o zatrudnieniu przez fundusz od dnia 1 grudnia 1999 r. pracowników biur terenowych FGŚP oraz o trybie i harmonogramie działań związanych z tym faktem podejmowanych przez prezesa KUP oraz dyrektorów WUP. Następnie dyrektorzy WUP (każdy imiennie), reprezentujący dotychczasowego pracodawcę, upoważnili prezesa Krajowego Urzędu Pracy do podejmowania w ich imieniu wszelkich działań związanych ze zmianą pracodawcy. Kompetencję do takich działań przyznano prezesowi KUP kierującemu Krajowym Urzędem Pracy na podstawie § 5 pkt 3 rozporządzenia MPiPS w sprawie organizacji, szczegółowych zasad (...) (DzU z 1995 nr 38, poz. 87 z późn. zm.), które w zakresie zadań KUP upoważnia go do organizacji i funkcjonowania systemu urzędów pracy, w tym do opracowywania zasad polityki kadrowej systemu urzędów pracy.

   W akcie tym wśród zadań Krajowego Urzędu Pracy wymienia się gospodarowanie i kontrolowanie wydatkowania środków z Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (§ 5 pkt 5) oraz realizację zadań wynikających z przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, obejmującą w szczególności:

   a) obsługę Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

   b) obsługę Rady Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

   10. Pismem z 28 stycznia 2000 r. prezes KUP postawił do dyspozycji marszałków województw struktury organizacyjne FGŚP (49 biur terenowych) oraz przedłożył do negocjacji projekt umowy regulującej zakres wzajemnych praw i obowiązków oraz usytuowania biur w strukturze urzędów marszałkowskich, a także sposobu finansowania wykonywanych przez nie zadań.

   11. Jednostki organizacyjne funduszu (biura terenowe) w ramach statutu organizacyjnego FGŚP zatwierdzonego przez prezesa KUP ujęte zostały pierwotnie w strukturze organizacyjnej urzędów marszałkowskich na dotychczas obowiązujących zasadach, tj. przy wojewódzkich urzędach pracy, które zgodnie z ustawą kompetencyjną weszły w skład urzędów marszałków województw. Projekt umowy przedłożony przez prezesa KUP marszałkom województw zapewniał nie tylko wpływ marszałka województwa na funkcjonowanie tych biur, ale także wykonywanie przez te biura na rzecz marszałka wszelkich funkcji usługowych i związanych z obsługą FGŚP.

   12. Zgodnie z uchwałami zarządów województw jednostki organizacyjne funduszu znalazły się poza urzędami marszałkowskimi. Dziwić zatem mogą żądania marszałków podporządkowania im struktur wojewódzkich FGŚP, które wcześniej usunęli ze swojej struktury, jak i refundacji przez fundusz kosztów obsługi funduszu, których jednostki organizacyjne usunięto ze struktury urzędu marszałkowskiego.

   13. Wszelkie środki budżetowe pozostające w dyspozycji prezesa Krajowego Urzędu Pracy do końca 1999 r., związane z realizacją przez prezesa KUP ustawowych zadań m.in. za pośrednictwem systemu urzędów pracy, zadysponowane zostały zgodnie z projektem ustawy budżetowej na 2000 r. do dyspozycji w odpowiednich częściach, według planowanych zadań, do urzędów wojewodów, do urzędów marszałków województw, urzędów starostów powiatowych.

   Odpowiadając na pytanie drugie interpelacji: Podstawa prawna działania 49 biur terenowych Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych omówiona została w części pierwszej.

   1. Podstawę ich finansowania stanowi przytoczony w interpelacji pana posła art. 12 ust. 6 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (DzU nr 1 z 1994 r., poz. 1, z późn. zm.) oraz plan finansowy funduszu stanowiący załącznik do ustawy budżetowej na dany rok, zatwierdzonej przez Sejm RP.

   2. Zgodnie z art. 12 ust. 2 cytowanej ustawy fundusz posiada osobowość prawną i jest państwowym funduszem celowym w rozumieniu ustawy z 5 stycznia 1991 r. Prawo budżetowe (DzU z 1993 r. nr 72, poz. 344).

   3. Środkami funduszu dysponuje prezes Krajowego Urzędu Pracy.

   4. W związku z brzmieniem art. 12 ust. 2 zapis art. 12 ust. 4 oznacza fundusz jako osobę prawną, co powoduje, że koszty obsługi funduszu posiadającego osobowość prawną mogą być ponoszone wyłącznie na jego rzecz (funduszu jako osoby prawnej, jego organów i jednostek organizacyjnych) i tylko w takim zakresie obciążają środki finansowe tego funduszu.

   5. Koszty poboru składek na fundusz obciążają ten fundusz i są zwracane Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 0,5% przypisu składek na fundusz.

   6. W odniesieniu do możliwości wydatkowania środków FGŚP na wynagrodzenia i wydatki rzeczowe pracowników urzędów marszałkowskich w 1997 r. minister pracy i polityki socjalnej, w związku z realizacją zadań ustawowych przez ministra pracy i polityki socjalnej wynikających z przepisów art. 4 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych (...), w odpowiedzi na wnioski pokontrolne NIK stwierdził, że koszty te są kosztami funkcjonowania i obsługi urzędu ministra pracy i polityki socjalnej, a nie kosztami obsługi funduszu, o których mowa w art. 12 ust. 6 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych, a w związku z tym nie zachodzą okoliczności uzasadniające zastosowanie art. 12 ust. 6 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych i ponoszenia przez fundusz kosztów obsługi w zakresie wynikającym z cytowanego przepisu, w szczególności kosztów związanych z zatrudnieniem pracowników MPiPS. Zmiana ustawy polegająca na przekazaniu dotychczasowych kompetencji ministra marszałkom województw nie zmienia powyższej zasady.

   Jedyną instytucją zewnętrzną, na rzecz której fundusz zwraca poniesione przez nią koszty, jest ZUS, z tytułu kosztów poboru składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, na podstawie art. 12 ust. 6 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (DzU nr 1 z 1994 r., poz. 1 z późn. zm.).

   Odpowiadając na pytanie trzecie interpelacji: Decyzje o zmianie organizacji i zasad finansowania od dnia 1 grudnia 1999 r. biur terenowych nie powodowały żadnych skutków finansowych w 1999 i 2000 r. Niewielki (6,5%) wzrost zatrudnienia w I półroczu 2000 r. spowodowany był ogromnym (trzykrotnym w porównaniu z 1998 r.) przyrostem zadań związanych z wypłatą świadczeń pracowniczych oraz nałożeniem nowych zadań określonych m.in. w:

   1. Rozporządzeniu z dnia 10 listopada 1999 r. w sprawie rozszerzenia zakresu świadczeń pracowniczych podlegających zaspokojeniu ze środków FGŚP (DzU z 1999 r nr 94, poz. 1094 z późn. zm.). Na jego podstawie i na zasadach w nim określonych fundusz zaspokaja roszczenia pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach górniczych i przedsiębiorstwach robót górniczych w postaci jednorazowych odpraw pieniężnych bezwarunkowych.

   2. Rozporządzeniu z dnia 8 grudnia 1999 r. w sprawie przeznaczenia środków FGŚP na odprawy dla pracowników przemysłu obronnego (DzU z 1999 r. nr 98, poz. 1148) wspierające działania restrukturyzacyjne prowadzone w stosunku do przemysłu obronnego.

   Wynajem nowych lokali biurowych wiązał się wyłącznie z decyzjami poszczególnych marszałków województw (dyrektorów wojewódzkich urzędów pracy) dotyczącymi wypowiedzenia dotychczasowych umów najmu biurom terenowym FGŚP w budynkach wojewódzkich urzędów pracy i ich filii oraz innych dysponentów najmowanych dotychczas lokali biurowych. W kilku przypadkach doszło w związku z tym do obniżenia kosztów ponoszonych przez fundusz.

   Wykaz i struktura kosztów ponoszonych przez KUP zgodne są z ustawą budżetową na 2000 r.

   Odpowiadając na pytanie czwarte interpelacji: Zgodnie z informacją dysponenta środków FGŚP marszałkowie nie przekazują i nie są zobowiązani do przekazywania dysponentowi informacji w zakresie zatrudnienia pracowników urzędów marszałkowskich.

   Odpowiedzi na pytanie piąte udzielono w części dotyczącej odpowiedzi na pytanie drugie.

   Z wyrazami szacunku, przeprosinami za zwłokę i pozdrowieniami

   Minister

   Longin Komołowski

   Warszawa, dnia 2 lutego 2001 r.