III kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 2891

w sprawie obniżenia wysokości pomocy pieniężnej dla rodzin zastępczych

   Nawiązując do wystąpienia pana marszałka z dnia 30 listopada1999 r., nr SPS-0202-2891/99, dotyczącego interpelacji poseł Joanny Fabisiak w sprawie obniżenia pomocy pieniężnej dla rodzin zastępczych, pragnę poinformować, iż rozwiązania prawne zawarte w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 8 lipca 1999 r. (DzU nr 66, poz. 713) w sprawie rodzin zastępczych, określając wysokość miesięcznej pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej w zależności od sytuacji dochodowej tej rodziny wynikają z delegacji zawartej w art. 31f, ust. 4, pkt 1 ustawy z dnia 29 listopada o pomocy społecznej (DzU z 1998 r. nr 64, poz. 414; nr 106, poz 668; nr 117, poz. 756; nr 162, poz. 1118 i 1126 oraz DzU z 1999 r. nr 20, poz. 170).

   Na podstawie wspomnianego wyżej rozporządzenia od dnia 1 sierpnia 1999 r. obowiązują następujące zasady udzielania pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej:

   1) Zgodnie z art. 55 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej pomoc pieniężna przyznawana rodzinom zastępczym przed dniem 1 stycznia 1999 r. nie ulega zmianie, chyba że rodzina zastępcza wystąpi z wnioskiem o tę zmianę. Oznacza to, że pomoc pieniężna dla dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej przed 1 stycznia 1999 r. wynosi 40% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym RP ˝Monitor Polski˝ dla celów emerytalno-rentowych. W przypadku dzieci do lat 2 oraz dzieci niepełnosprawnych pomoc pieniężna przysługuje w wysokości 100% podstawy przyjętej do naliczania świadczenia. Pomoc pieniężna na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej przysługuje w tych rodzinach zgodnie z podpisanymi wcześniej umowami do ukończenia przez wychowanka 18 lat, a po ukończeniu tego wieku w przypadku kontynuowania nauki, do czasu ukończenia nauki nie dłużej jednak niż do ukończenia przez wychowanka 25 roku życia.

   2. Pomoc pieniężna dla dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej utworzonej po 1 sierpnia 1999 r., tj. od momentu wejścia w życie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 lipca 1999 r. w sprawie rodzin zastępczych (DzU z 199 r., nr 63, poz. 713) jest uzależniona od sytuacji dochodowej rodziny oraz wieku i stanu zdrowia dziecka. Wysokość pomocy pieniężnej, wypłacanej rodzinom zastępczym, została uzależniona od wysokości dochodu rodziny zastępczej, ustalonego zgodnie z art. 4 ustawy o pomocy społecznej i ustalana jest w sposób następujący:

   a) jeżeli dochód rodziny nie przekracza lub jest równy dochodowi ustalonemu zgodnie z art. 4 ustawy o pomocy społecznej, rodzina zastępcza otrzymuje miesięcznie pomoc pieniężną w wysokości 40% kwoty bazowej,

   b) jeżeli dochód nie przekracza lub jest równy 200% dochodu ustalonego zgodnie z art. 4 ustawy, rodzina zastępcza otrzymuje miesięcznie pomoc pieniężną w wysokości 20% kwoty bazowej,

   c) jeżeli dochód przekracza 200% dochodu ustalonego zgodnie z art. 4 ustawy, rodzina zastępcza otrzymuje 10% kwoty bazowej,

   d) dzieciom niepełnosprawnym oraz dzieciom do lat trzech przysługuje pomoc pieniężna w wysokości 80% kwoty bazowej, jeżeli dochód rodziny nie przekracza dochodu ustalonego zgodnie z art. 4 ustawy lub dziecko uprawnione jest do zasiłku pielęgnacyjnego.

   Jednocześnie na każde nowo przyjęte dziecko rodzinie zastępczej wypłaca się jednorazowy zasiłek pieniężny na pokrycie niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka do wysokości 150% kwoty bazowej, po uzgodnieniu potrzeb dziecka i rodziny.

   Kilkumiesięczny okres funkjonowania omawianego rozporządzenia ujawnił jednak, że przyjęte rozwiązania w praktyce nie w pełni się sprawdzają.

   Największe kontrowersje budzą uregulowania uzależniające wysokość pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka od dochodu całej rodziny zastępczej, bez względu na to, czy rodzinę zastępczą tworzą osoby zobowiązane do alimentacji, czy też zupełnie obce dla dziecka.

   Z informacji napływających z powiatowych centrów pomocy rodzinie oraz od samych rodzin zastępczych wynika, iż na skutek uzależnienia pomocy pieniężnej od dochodu ustalanego zgodnie z art. 4 ustawy o pomocy społecznej znacznie obniżył się poziom tych świadczeń. Większość rodzin utworzonych po wejściu w życie rozporządzenia otrzymuje pomoc pieniężną na poziomie 20% lub 10% kwoty bazowej, tj. w wysokości 264 zł lub 132 zł.

   Przygotowując nowe uregulowania prawne w związku z przejęciem przez pomoc społeczną całego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej podjęło kroki zmierzające do zmiany niekorzystnych bądź niejasnych zapisów dotyczących rodzin zastępczych. W projekcie ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej wprowadza się szereg zmian umożliwiających skorygowanie dotychczasowych przepisów o rodzinach zastępczych.

   W zakresie finansowania rodzin zastępczych delegacja do nowego rozporządzenia w sprawie rodzin zastępczych umożliwi zmianę zasad przyznawania pomocy pieniężnej. W przygotowaniu tego aktu wykonawczego wykorzystane zostaną napływające do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej uwagi zarówno powiatowych centrów pomocy rodzinie, jak i organizacji pozarządowych, reprezentujących interesy rodzin zastępczych, na temat realizacji zadania organizowania opieki w rodzinach zastępczych.

   W projekcie ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przygotowywanej obecnie przez Sejm RP, przewiduje się, że wysokość pomocy pieniężnej ustalana będzie w zależności od istnienia zobowiązania rodziny zastępczej do utrzymania dziecka lub jego braku. W ustawie dokonano podziału rodzin zastępczych na rodziny, które na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego mogą być zobowiązane do dostarczania środków utrzymania oraz na rodziny, które na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie mogą być zobowiązane do dostarczania środków utrzymania. W stosunku do pierwszej kategorii rodzin utrzymano zasadę uzależnienia wysokości pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka od dochodu rodziny, przyjmując zasadę, że na tej grupie rodzin ciąży obowiązek alimentacyjny. Natomiast rodziny zastępcze nie zobowiązane do alimentacji będą otrzymywać pomoc pieniężną w pełnej, stałej, niezależnej od dochodu rodziny wysokości.

   Nawiązując do kwestii zabezpieczenia finansowego pełnoletnich wychowanków rodzin zastępczych, pragnę poinformować, iż w dniu 10 grudnia 1999 r. zostało opublikowane rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 3 grudnia 1999 r. w sprawie udzielenia pomocy na usamodzielnienie wychowankom opuszczającym niektóre placówki opiekuńczo-wychowawcze, resocjalizacyjne, zakłady dla nieletnich oraz rodziny zastępcze (DzU nr 98, poz. 1147). W rozporządzeniu tym zawarto szczegółowe przepisy regulujące postępowanie w procesie usamodzielniania i integracji ze środowiskiem pełnoletnich wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz rodzin zastępczych.

   Rozporządzenie zawiera m.in. przepisy stwarzające możliwość zwiększenia specjalnego świadczenia pieniężnego na zagospodarowanie o kwotę potrzebną na pokrycie częściowych kosztów utrzymania w okresie kontynuowania nauki. W przypadku kontynuowania nauki w szkole średniej przez usamodzielnianych wychowanków rodzin zastępczych będą oni otrzymywać nadal pomoc pieniężną w wysokości, w jakiej otrzymywali ją w miesiącu poprzedzającym uzyskanie pełnoletności, a w przypadku podjęcia nauki w szkole wyższej, w wysokości 40% kwoty bazowej.

   Przepisy dotyczące wypłaty świadczeń pieniężnych, zarówno jednorazowych, jak i na kontynuowanie nauki dla usamodzielniających się pełnoletnich wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych i rodzin zastępczych, zgodnie z § 10 rozporządzenia obowiązują od dnia 1 października 1999 r.

   W listopadzie br. zaspokojone zostały potrzeby finansowe powiatów w zakresie finansowania rodzin zastępczych. Minister finansów uruchomił dodatkowe środki na kwotę 35 182 120 zł z przeznaczeniem na dofinansowanie wydatków związanych z realizacją pomocy pieniężnej dla rodzin zastępczych oraz na usamodzielnienie wychowanków tych rodzin. Środki zostały przekazane do poszczególnych województw, zgodnie z zapotrzebowaniem zgłaszanym przez wojewodów. Zaspokoją one w pełni potrzeby związane z finansowaniem rodzin zastępczych w bieżącym roku.

   Sekretarz stanu

   Joanna Staręga-Piasek

   Warszawa, dnia 27 grudnia 1999 r.