III kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 4047

w sprawie zmiany sposobu naliczania dochodu z 1 ha przeliczeniowego

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację poselską z dnia 23 maja br. pani poseł Elżbiety Szparagi w sprawie zmiany sposobu naliczania dochodu z 1 hektara przeliczeniowego, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

   W interpelacji podniesiono, że w związku ze spadkiem opłacalności produkcji rolnej i pogarszającym się poziomem życia rodzin wiejskich przyjmowanie do celów ustawy o pomocy społecznej miesięcznego dochodu z 1 hektara przeliczeniowego we wysokości 125 zł oraz dochodu z pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym z 1 hektara przeliczeniowego w wysokości 1257 zł rocznie jest wysoce krzywdzące dla ludności rolniczej, zamykając im możliwość korzystania z pomocy społecznej, a dzieciom ubiegania się o stypendia i miejsca w internatach bądź w domach studenckich.

   W związku z powyższym postawiono w interpelacji pytanie (właściwie dwa pytania), czy minister rolnictwa i rozwoju wsi zamierza wszcząć procedurę legislacyjną:

   1) mającą na celu urealnienie ogłaszanej dochodowości z 1 hektara przeliczeniowego do celów ustawy o pomocy społecznej,

   2) dotyczącą zasad ustalania wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym z 1 hektara przeliczeniowego, ogłaszanego obwieszczeniem prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

   Ad 1. W przypadku świadczeń przyznawanych na podstawie ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (DzU z 1998 r. nr 64, poz. 414 z późn. zm.) kryterium dochodowe stanowił ustalony tą ustawą w 1996 r. dochód miesięczny z 1 hektara przeliczeniowego w wysokości 125 zł, który był następnie corocznie waloryzowany, na podstawie wyżej wymienionej ustawy, przez ministra pracy i polityki społecznej w oparciu o wskaźnik wzrostu cen i usług konsumpcyjnych. Od dnia 1 czerwca br. wartość tego dochodu wynosi 183 zł (MP nr 11, poz. 234).

   Przy przyznawaniu stypendiów oraz miejsc w internatach i domach studenckich nie ma jednolitych kryteriów; ustalają je samodzielnie poszczególne szkoły i uczelnie, kierując się sytuacją materialną uczniów i studentów, w tym także w zakresie zasad ustalania dochodów ich rodzin.

   Ad 2. Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (DzU z 1993 r., poz. 431 z późn. zm.) prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w terminie do dnia 30 października każdego roku wysokość przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 hektara przeliczeniowego. Dochód ten jest aktualnie stosowany jako kryterium przy przyznawaniu dodatków mieszkaniowych na podstawie ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (DzU z 1998 r. nr 120, poz. 787 z późn. zm.) oraz przy przyznawaniu kredytów i pożyczek studenckich na podstawie rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 30 września 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad, trybu i kryteriów udzielania, spłacania oraz umarzania kredytów studenckich i pożyczek... (DzU nr 126, poz. 835 z późn. zm.).

   Dochody z pracy w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie szacowane są przez Główny Urząd Statystyczny według metodologii obowiązującej w krajach Unii Europejskiej, tj. zgodnie z zasadami systemu rachunków narodowych SNA '93 i ESA '95 (System of National Accounts 1993 i European System of Accounts 1995). Są to tzw. dochody do dyspozycji brutto gospodarstw indywidualnych w rolnictwie. Dane takie publikowane są od 1990 r.

   Metoda obliczania dochodów z pracy w rolnictwie indywidualnym, najogólnej mówiąc, polega na oszacowaniu (na podstawie ilościowych bilansów produkcji rolniczej, badania reprezentacyjnego plonów i ekspertyz rzeczoznawców, sprawozdań na formularzu R-10 o fizycznych rozmiarach skupu produktów zwierzęcych, badań pomocniczych poprzez sieć korespondentów rolnych, wyników rachunkowości rolnej prowadzonej w gospodarstwach indywidualnych dla potrzeb Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej) rolniczej produkcji globalnej w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Produkcja globalna stanowi wartość pieniężną wszystkich produktów roślinnych i zwierzęcych (łącznie z przyrostem stada), które zostały wytworzone w gospodarstwach rolnych w danym roku obliczeniowym. Rachunek ten prowadzony jest w zbiorczym ujęciu na poziomie kraju i jest poprzedzony sporządzeniem szczegółowych bilansów ilościowych poszczególnych produktów rolnych. Produkcja globalna pomniejszona o wartość zużytych na cele produkcyjne produktów rolnych pochodzących z własnej produkcji, a także o zakup towarów i usług na jej wytworzenie (zużycie pośrednie) stanowi wartość dodaną brutto w rolnictwie. Wartość dodana brutto powiększona o inne przychody związane z produkcją rolniczą i pomniejszona o sumę obciążeń podatkowych i innych zobowiązań finansowych stanowi dochód do dyspozycji brutto z pracy w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie, przeznaczony na wydatki na konsumpcję indywidualną oraz nakłady na prowadzenie dalszej działalności gospodarczej (obejmujące także wartość wydatków ponoszonych na inwestycje produkcyjne).

   Tak wyszacowany dochód do dyspozycji brutto jest dochodem wyłącznie z pracy w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie i nie obejmuje dochodów uzyskiwanych przez rolników z innych źródeł, np. z tytułu emerytur, rent i innych świadczeń socjalnych.

   Uwzględniając liczbę hektarów przeliczeniowych użytków rolnych dla gospodarstw indywidualnych uzyskiwaną z iloczynu wskaźnika jakości użytków rolnych dla gospodarstw indywidualnych (0,72), opracowanego na podstawie wyników powszechnego spisu rolnego w 1996 r. i powierzchni użytków rolnych według granic administracyjnych w gospodarstwach indywidualnych w danym roku, jest obliczany przeciętny dochód z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 hektara przeliczeniowego.

   Wielkość tego dochodu jest wielkością uśrednioną w skali całego kraju z wyników indywidualnych gospodarstw rolnych objętych badaniami statystycznymi. Stanowi ona wypadkową wielkość dochodów z jednostkowych gospodarstw rolnych, zarówno takich, które osiągają w przybliżeniu podobny, jak i mniejszy lub większy dochód.

   Dochód ten uwzględnia jednak zróżnicowane warunki glebowe poszczególnych gmin i gospodarstw, gdyż jest ustalany na hektar przeliczeniowy, a nie fizyczny. Przy obliczaniu dochodu rolnika dla celów socjalnych (dodatki mieszkaniowe, kredyty i pożyczki studenckie), bierze się pod uwagę wielkość gospodarstwa również w hektarach przeliczeniowych, a nie w fizycznych. W ten sposób uwzględnia się dochód gospodarstwa w zależności od klasy gruntów i położenia gospodarstwa w okręgu podatkowym.

   Podstawowym źródłem obliczania przeciętnego dochodu w indywidualnych gospodarstwach rolnych są wyniki badań rolniczych prowadzonych przez GUS w zakresie fizycznych rozmiarów produkcji roślinnej i zwierzęcej, stanów pogłowia zwierząt oraz skupu produktów rolnych. Brakujące dane są uzupełniane informacjami korespondentów rolnych GUS, wynikami ekspertyz rzeczoznawców rolnych GUS oraz wynikami rachunkowości rolnej Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (w zakresie struktur, udziałów, wskaźników techniczno-produkcyjnych).

   Metodyka szacowania dochodów z pracy w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie stosowana przez GUS różni się od metodologii badań prowadzonych przez inne instytucje, np. ośrodki doradztwa rolniczego. Szacunki GUS dotyczą wszystkich rolniczych gospodarstw indywidualnych, zaś liczebność gospodarstw objętych badaniami przez inne instytucje nie jest reprezentatywna dla całego kraju i nie powinna być uogólniana na wszystkie funkcjonujące gospodarstwa rolne. W związku z powyższym nie powinno się wprost porównywać wyników uzyskiwanych z badań GUS i badań innych instytucji prowadzących wycinkowe badania o zasięgu regionalnym w oparciu o samodzielnie przyjętą metodologię.

   W świetle powyższego należy uznać, że obliczony i ogłoszony przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego dochód jest wielkością obiektywną, wiernie oddającą przeciętną wysokość dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych w kraju. Wartość przeciętna oznacza jednak z definicji, że dochody w poszczególnych gospodarstwach rolnych mogą być wyższe lub niższe od wartości przeciętnej. Rzeczywisty, realny dochód w poszczególnych gospodarstwach rolnych byłby możliwy do ustalenia dopiero po powszechnym wprowadzeniu rachunkowości rolniczej.

   Przedstawiając powyższe, pragnę ponadto poinformować, iż Główny Urząd Statystyczny - na życzenie ówczesnego przewodniczącego sejmowej Komisji Finansów Publicznych pana posła Henryka Goryszewskiego - opracował i przekazał w dniu 15 lutego 1999 r. szczegółowe opracowanie pt. ˝Notatka informacyjna na temat metody szacowania dochodów do dyspozycji brutto z pracy w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie oraz wyniki szacunków za lata 1996 i 1997˝ (kopia w załączeniu). *)

   Informuję także, że trwają prace legislacyjne nad przygotowanym przez ministerstwo projektem ustawy przewidującym ujednolicenie kryterium dochodowego z pracy w rolnictwie z hektara przeliczeniowego, od którego zależy możliwość uzyskania świadczeń socjalnych przez rolników. W projekcie zakłada się zmianę obowiązujących ustaw o pomocy społecznej oraz o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych w ten sposób, aby stosowanym w nich kryterium dochodowym dla rolnika był dochód z 1 hektara przeliczeniowego ogłaszany przez prezesa GUS, co byłoby korzystne dla rolników. Do czasu powszechnego wprowadzenia rachunkowości do gospodarstw rolnych jest on bowiem jedynym miarodajnym wskaźnikiem dochodowości tych gospodarstw.

   Z wyrazami szacunku

   Sekretarz stanu

   Henryk Wujec

   Warszawa, dnia 8 czerwca 2000 r.