Odpowiedź ministra spraw zagranicznych
na interpelację nr 16678
w sprawie polskiej polityki wobec Kazachstanu
Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację państwa posłów Małgorzaty Marcinkiewicz i Tomasza Makowskiego (pismo nr SPS-023-16678/13) z dnia 16 kwietnia br. w sprawie polskiej polityki wobec Kazachstanu poniżej przedstawiam odpowiedzi na pytania w niej zawarte.
1. Jakie stanowisko zajmuje MSZ wobec polskich firm zainteresowanych współpracą gospodarczą z Kazachstanem oraz jakich rekomendacji mógłby im udzielić, biorąc pod uwagę zarówno szanse biznesowe, jak i potencjalne zagrożenia?
Kazachstan jest rynkiem o znaczącym potencjale dla polskich przedsiębiorstw. Pozostaje najważniejszym partnerem gospodarczym Polski wśród krajów Azji Środkowej. Polska administracja dostrzega wagę tego obszaru: w zeszłym roku Kazachstan został uznany za jeden z pięciu najbardziej priorytetowych partnerów gospodarczych Polski oraz objęty trzema branżowymi programami promocji Ministerstwa Gospodarki (budownictwo, maszyny i urządzenia górnicze oraz przemysł obronny). Dodatkowo jako perspektywiczne kierunki zaangażowania postrzegane są: transport, ochrona środowiska, sektor energetyczny oraz przemysł farmaceutyczny i spożywczy.
Równocześnie dostrzegalne są bariery w dostępie do rynku kazachskiego: przeszkody administracyjne, niejednolite zasady stosowania niektórych przepisów prawa czy skomplikowane procedury. Nie odbiegają one jednak od specyfiki całego regionu. Na uwagę zasługuje fakt, iż Kazachstan pozostaje poza Światową Organizacją Handlu. Przeszkody te nie są jednak identyfikowane jako zasadnicze zagrożenia dla prowadzenia działalności gospodarczej.
Do dyspozycji polskich przedsiębiorców pozostają polskie placówki dyplomatyczne: Ambasada RP w Astanie oraz działające w Ałmaty: konsulat generalny oraz wydział promocji handlu i inwestycji.
2. Jakie są ogólne kierunki i priorytety polskiej polityki zagranicznej wobec Kazachstanu przy uwzględnieniu zarówno kwestii praw człowieka, polityki instytucji europejskich (w tym Parlamentu i Komisji Europejskiej), jak i polskich interesów ekonomicznych?
Kazachstan należy do głównych partnerów politycznych Polski w Azji Centralnej. Kraj ten jest także najbardziej perspektywicznym kontrahentem gospodarczym w regionie. Z kolei Polska w Kazachstanie postrzegana jest jako jego główny partner w Europie Środkowo-Wschodniej.
Polska transformacja może być ważnym przykładem odniesienia. W grudniu 2012 r. ukazało się rozporządzenie prezydenta N. Nazarbajewa pt. ˝Koncepcja rozwoju samorządu terytorialnego w Republice Kazachstan˝ zawierające bezpośrednie odwołania do polskich doświadczeń reformy terytorialnej i samorządowej. Niezbędnym warunkiem skutecznego promowania polskich praktyk są dobre relacje z kazachstańskimi władzami. Służą temu między innymi kontakty na najwyższym szczeblu, tak jak planowana na 16-17 maja br. wizyta w Polsce premiera Kazachstanu S. Achmetowa.
Tematyka gospodarcza jest stałym punktem spotkań bilateralnych zarówno na szczeblu centralnym, jak i regionalnym. Dla wzmocnienia wizerunku naszego państwa jako atrakcyjnego partnera gospodarczego dla Kazachstanu wykorzystywany jest cały wachlarz instrumentów z zakresu dyplomacji publicznej i ekonomicznej, w tym odbywające się cyklicznie posiedzenia bilateralnej komisji gospodarczej, udział w forach regionalnych i międzynarodowych, organizacja wydarzeń biznesowych czy promocja współpracy międzyregionalnej. Z satysfakcją odnotowujemy stałą pozytywną dynamikę polskiego eksportu na ten rynek, który w ubiegłym roku wyniósł ponad 568 mln USD (wzrost o 15% w stosunku do roku 2011). Równocześnie dostrzegamy, iż potencjał polsko-kazachskich relacji ekonomicznych nie jest w pełni wykorzystywany. Liczymy na to, że realizowana polityka wobec Kazachstanu, w tym m.in. poparcie dla starań tego kraju o przyznanie organizacji wystawy EXPO 2017, pozwoli na zwiększenie obecności polskich przedsiębiorstw na tym rynku.
Polska uczestniczy w realizacji unijnej strategii wobec państw Azji Centralnej oraz wspiera prace nad podpisaniem nowego, poszerzonego porozumienia (umowa o partnerstwie i współpracy, PCA) z UE.
3. Jakie działania wspierające Polonię w Kazachstanie, zwłaszcza największe jej skupisko w regionie północnym, są prowadzone z ramienia MSZ?
Polska społeczność w Kazachstanie według spisu powszechnego z 2009 r. liczy ok. 34 tys. osób, natomiast według nieoficjalnych szacunków jej liczebność jest wyższa i wynosi ok. 65 tys. Status grupy polskiej w tym państwie nie znalazł uregulowania prawno-traktatowego, nie została ratyfikowana umowa między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Kazachstanu. W 1997 r. prezydenci obu państw podpisali ˝Deklarację o rozwoju przyjaznych stosunków i współpracy˝, która zawiera obszerny zapis dotyczący ochrony praw mniejszości narodowych, ma jednak charakter polityczny, a nie prawny, co osłabia jej znaczenie jako instrumentu egzekwowania praw osób należących do mniejszości polskiej.
Główne działania placówek RP wspierające Polaków w Kazachstanie koncentrują się na oświacie polskiej, zachowaniu kultury, tradycji, związków z krajem przodków i kontaktów z rodakami. Obecnie zajęcia z języka polskiego prowadzone są w 33 punktach nauczania. W ostatnich latach dzięki wsparciu z Polski powstały trzy nowe ośrodki edukacyjne w Astanie. Rozwijana i unowocześniana jest baza lokalowa do prowadzenia zajęć, remontowane są gabinety językowe m.in. w Kokczetawie, Krasnokamionce, Pierwomajce i w Astanie. Po kilkuletniej przerwie wznowiono nauczanie języka polskiego w miejscowościach: Tajynsza, Szortandy, Temirtau i Taraz, gdzie pracują nauczyciele z Polski. W Tajynszy, w której funkcjonuje jedno z największych skupisk Polaków, od początku roku szkolnego 2012/2013 do prowadzenia zajęć zaangażowano dwóch nowych nauczycieli miejscowych. Nauczanie języka polskiego prowadzi łącznie 28 nauczycieli (12 skierowanych z Polski przez ORPEG, 1 pracujący na zaproszenie organizacji polskiej oraz 15 nauczycieli miejscowych). Od kilku lat ambasada RP organizuje zjazdy nauczycieli języka i kultury polskiej. Zrealizowano także szereg projektów związanych z tworzeniem bazy dla nauczania języka polskiego. Wiele imprez (m.in. dyktando języka polskiego w Astanie, festiwal tańca polskiego w Pietropawłowsku, festiwal ˝Polonia śpiewająca˝ w Kokczetawie, konkursy recytatorskie w Astanie i Pawłodarze, Dni Kultury Polskiej w Tarazie, festiwale filmowe w Ałmaty i Szymkencie) wpisało się już na stałe w kalendarz polonijny. Dużą rolę odgrywa współpraca z młodzieżą polskiego pochodzenia (w tym: nabór na studia ze stypendium rządu RP, pomoc przy rekrutacji w ramach realizowania programów stypendialnych, a także przy organizacji kursów dla kandydatów na studia w Polsce).
Do uregulowania pozostaje kwestia formalności związanych z pobytem i pracą w Kazachstanie nauczycieli delegowanych z Polski przez Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą. Strona polska prowadzi intensywne starania o zawarcie nowego porozumienia międzyrządowego o współpracy edukacyjnej, dzięki któremu problem ten zostałby rozwiązany.
Polskie placówki dyplomatyczno-konsularne w Kazachstanie zajmują się realizacją ustawy o repatriacji. Prowadzą także kursy adaptacyjne. Regularnie organizują dyżury konsularne w odległych od placówek ośrodkach polskich.
Dbają o zachowanie śladów polskiej obecności w Kazachstanie - miejsc pamięci, zabytków kultury czy archiwaliów.
4. Kiedy ostatnio premier polskiego rządu, prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i polski minister spraw zagranicznych byli w Kazachstanie?
Wizyty na wysokim szczeblu w Kazachstanie to:
2007 r. - prezydenta L. Kaczyńskiego,
2003 r. - premiera L. Millera,
Lipiec 2010 r. - ministra SZ R. Sikorskiego,
Grudzień 2010 r. - ministra SZ R. Sikorskiego w związku ze szczytem OBWE.
5. Jakie jest stanowisko MSZ dotyczące praw człowieka i przetrzymywanych więźniów politycznych w Kazachstanie?
Ministerstwo Spraw Zagranicznych z zaniepokojeniem obserwuje pogarszanie się standardów w sferze przestrzegania praw człowieka w Kazachstanie i podziela opinię naszych partnerów z UE wyrażaną w rezolucjach przyjmowanych na forach unijnych. MSZ na bieżąco monitoruje sytuację w tej dziedzinie, przy czym nasze obserwacje nie ograniczają się do opozycjonistów politycznych, ale także do osób represjonowanych ze względów światopoglądowych, religijnych czy etnicznych. W Polsce prowadzonych jest obecnie kilka spraw o przyznanie statusu uchodźcy dla obywateli Kazachstanu. MSZ blisko współpracuje w tej kwestii z właściwymi urzędami oraz podejmuje interwencje w sytuacjach tego wymagających.
Z poważaniem
Minister
Radosław Sikorski
Warszawa, dnia 15 maja 2013 r.