Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 18668
w sprawie wzrostu odsetka ubogich rodzin w Polsce
Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo Pani Marszałek z dnia 20 czerwca 2013 r., znak: SPS-023-18668/13, dotyczące interpelacji poseł Anny Elżbiety Sobeckiej w sprawie wzrostu odsetka ubogich rodzin w Polsce, uprzejmie wyjaśniam.
Przytoczone przez panią poseł informacje o pozycji Polski pod względem współczynnika dzietności na liście krajów przygotowanej przez Central Information Agency (CIA) dotyczą 224 krajów świata, a więc różniących się rozwojem cywilizacyjnym, gospodarczym oraz kulturowym. Trudno zatem o porównywalność danych, zwłaszcza jeśli Polskę zestawia się np. z Nigerią, gdzie współczynnik dzietności wynosi 7,03. Do przeprowadzenia rzetelnej analizy powinno wybrać się kraje o podobnym systemie norm i wartości, modelu rodziny, systemie zabezpieczenia społecznego i podobnym poziomie rozwoju gospodarczego. Porównanie Polski z innymi krajami OECD wydaje się już bardziej zasadne, gdyż zawęża obszar terytorialny do krajów europejskich, niektórych krajów azjatyckich, Nowej Zelandii, USA czy Australii. Średnia w zakresie współczynnika dzietności dla 34 krajów OECD w 2011 r. wyniosła 1,70, a dla 27 krajów UE już 1,57. Na tej podstawie można wnioskować, że Europa, pomimo wewnętrznych zróżnicowań, cechuje się stosunkowo niską dzietnością, a spadek tego wskaźnika obserwuje się już od lat 60. i 70.
W Polsce tendencje te ze szczególnym nasileniem obserwuje się od początku lat 90. ubiegłego wieku. Przeobrażenia demograficzne spowodowały przede wszystkim przesunięcie najwyższej płodności kobiet z grupy wieku 20-24 lata do grupy 25-29 lat, a także znaczący wzrost płodności w grupie wieku 30-34 lata, który w głównej mierze jest realizacją przesunięcia decyzji prokreacyjnych na lata późniejsze. Istotną rolę w zakresie zmian demograficznych odgrywa również m.in. wydłużający się okres edukacji, późniejsze wchodzenie na rynek pracy i co za tym idziem - późniejsze uzyskiwanie samodzielności ekonomicznej.
Jak wskazuje ostatni raport Eurostatu pt. ˝W kie-runku 'recesji urodzeń' w Europie? Różne trendy płodności w trakcie kryzysu ekonomicznego˝*), duże znaczenie w zakresie odkładania decyzji prokreacyjnej, poza ww. czynnikami, mają również następujące aspekty:
a) kondycja ekonomiczna kraju - przy spadku PKB odkładanie decyzji o ok. 1 rok,
b) roczna stopa bezrobocia wśród osób w wieku 15-49 - przy wzroście stopy bezrobocia w tej grupie wiekowej - o ok. 1 rok,
c) poczucie niepewności w gospodarce - przy spadku poczucia stabliności - o ok. 2 lata.
Z ww. publikacji Eurostatu wynika, że w przypadku Polski, niezależnie od roku, w którym dokonywane jest porównanie, współczynnik dzietności wśród pracujących kobiet jest znacznie wyższy niż wśród niepracujących (tj. kobiet bezrobotnych i biernych zawodowo). Wskaźnik ten wynosił w 2011 r. odpowiednio 1,78 dla kobiet pracujących wobec 0,92 dla niepracujących.
Aby podwyższyć wskaźnik dzietności, należy oddziałowywać na poziom zatrudnienia nie tylko wśród kobiet, ale również wśród osób młodych. W tym celu na lata 2013-2014 zaplanowano: reformę polityki rynku pracy polegającą m.in. na zwiększeniu roli samorządu województwa w polityce rynku pracy, zmiany w sposobie dystrybucji środków Funduszu Pracy, uzależnienie przyznawania środków na aktywizację bezrobotnych i na wynagrodzenia pracowników powiatowych urzędów pracy od efektów ich działania, a także angażowanie środków Funduszu Pracy na rzecz projektów realizowanych ze środków unijnych.
Planowane jest także wprowadzenie instrumentów ułatwiających młodym ludziom wejście na rynek pracy, m.in.: zwolnienie przez okres 12 miesięcy z obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych pracodawców, którzy zatrudnią skierowanego przez urząd bezrobotnego poniżej 30. r.ż.; refundację przez starostę kosztów pracodawcy poniesionych przez okres do 6 miesięcy na składki na ubezpieczenia społeczne, za skierowanych do pracy bezrobotnych do 30. r.ż., którzy podejmują zatrudnienie po raz pierwszy; możliwość ubiegania się przez bezrobotnych oraz studentów ostatniego roku studiów oraz poszukujących pracy absolwentów szkół i uczelni wyższych w okresie 24 miesięcy od uzyskania dyplomu o preferencyjnie oprocentowaną pożyczkę na podjęcie działalności gospodarczej. Pożyczka ta będzie mogła stanowić do 100% kosztów przedsięwzięcia, nie więcej jednak niż kwota odpowiadająca 20-krotności przeciętnego wynagrodzenia.
Planowane jest również wprowadzenie nowych narzędzi wspierających tworzenie miejsc pracy i powrót do zatrudnienia osób bezrobotnych, w tym dla osób powracających na rynek pracy po przerwie związanej z wychowywaniem dziecka: grant w wysokości do 6-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę na utworzenie stanowiska pracy dla bezrobotnego rodzica lub bezrobotnego sprawującego opiekę nad osobą zależną, umożliwiający mu podjęcie zatrudnienia w formie telepracy; świadczenie aktywizacyjne przyznawane pracodawcy za zatrudnienie skierowanych przez urząd pracy bezrobotnych powracających na rynek pracy po przerwie związanej z wychowywaniem dziecka lub opieką nad osobą zależną, zakładające obowiązek utrzymania miejsca pracy po zakończeniu otrzymywania tego świadczenia.
Poza ww. działaniami na rzecz poprawy sytuacji na rynku pracy, w ramach polityki rodzinnej państwo podejmuje działania, których bezpośrednim celem jest wsparcie rodzin z dziećmi w pełnieniu zróżnicowanych funkcji. Odbywa się ono poprzez różne działania państwa, m.in. takie jak: transfer świadczeń socjalnych, odpowiednie regulacje dotyczące uprawnień pracowniczych zawarte w Kodeksie pracy, rozwiązania w obszarze polityki fiskalnej oraz działania mające na celu ułatwienie dostępu do instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. Szczegółowe informacje w zakresie ww. działań zostały przekazane w odpowiedzi na pani wcześniejsze interpelacje, pismami ministra pracy i polityki społecznej z dnia 7 czerwca br. (znak: DSR-III-0700-1-31-DM/27/13) i z dnia 11 czerwca br. (znak: DSR-III-0700-1-33-KG/29/13).
Należy przy tym podkreślić, że wszystkie opisane powyżej działania mają na celu nie tylko podwyższenie wskaźnika dzietności, ale także zmniejszenie poziomu ubóstwa wśród rodzin wychowujących dzieci.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Elżbieta Seredyn
Warszawa, dnia 8 lipca 2013 r.
*) "Towards a "baby recession" in Europe? Differential fertility trends during the economic crisis", Statistics in focus 13/2013, Eurostat.