Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra -
na zapytanie nr 7523
w sprawie niszczenia środowiska przyrodniczego w dolinie rzeki Lublinicy
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na zapytanie pana posła Jerzego Sądla z dnia 6 listopada br. w sprawie niszczenia środowiska przyrodniczego w dolinie rzeki Lublinicy, przesłane przez Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przy piśmie z dnia 26 listopada br., znak: SPS-024-7523/14, udzielam stosownych wyjaśnień.
W nawiązaniu do pierwszego pytania pozwalam sobie zauważyć, że minister środowiska nie pełni funkcji nadzorczych nad organami samorządu terytorialnego, w tym nad organami gminy. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267) stosownie do okoliczności ustala, jaki organ jest właściwy do rozpatrzenia konkretnego rodzaju sprawy, żądania osoby lub podmiotu lub też reakcji na przedmiot działania organów administracji, w tym samorządowej. Wobec powyższego organem właściwym do przeprowadzenia kontroli formalnoprawnej decyzji wydanych przez burmistrza miasta Lubliniec jest, w myśl art. 17 pkt 1 ww. ustawy, samorządowe kolegium odwoławcze. W sprawach zadań lub działalności organu gminy, w tym w szczególności zaniedbań, nienależytego wykonywania obowiązków, naruszania praworządności lub interesów obywateli, a także w sprawie przewlekłego czy biurokratycznego załatwiania spraw, każdemu przysługuje skarga do właściwego organu, a w niniejszym przypadku (działalność burmistrza) będzie to rada gminy, na podstawie art. 229 pkt 3, w związku z art. 221 § 1 oraz § 3 i art. 227 ww. ustawy. Poza środkami administracyjnymi, które można stosować wobec organów i osób pełniących stanowiska publiczne w jednostkach administracji, istnieją również środki cywilne i karne dotyczące działań tych osób. Środki te przysługują każdemu, kto, stosownie do okoliczności, jest uprawniony lub zobligowany do zawiadomienia odpowiednich organów, w tym organów ścigania. W związku z powyższym przekażę informację o wątpliwościach pana posła do burmistrza miasta Lubliniec, z prośbą o szczegółowe odniesienie się do poruszonych zagadnień i udzielenie odpowiedzi.
W odniesieniu do drugiego zagadnienia uprzejmie informuję, że ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627, z późn. zm.), której rozdział 4 reguluje kwestie usuwania drzew i krzewów oraz dopuszczalność środków i prac w obrębie korony i korzeni, nie limituje, dla jakiego celu umożliwia się usunięcie drzew i krzewów. Tym samym odpowiadając na pytanie pana posła należy stwierdzić, że ewitalizacja terenów miejskich może w istocie uzasadniać wycinkę zdrowego drzewostanu. Jednakże pomimo braku wskazania w przepisach ustawy okoliczności limitujących uzyskanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów wprost istnieją stosowne zapisy ustawowe wprowadzające ograniczenia w tym zakresie.
Nie jest oczywiste, że każdorazowe wystąpienie o udzielenie zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu kończy się wydaniem decyzji administracyjnej z rozstrzygnięciem na korzyść zainteresowanego. Co do zasady organ wydający decyzję zezwalającą kieruje się wynikami przeprowadzonego postępowania, zaś decyzja administracyjna zawiera uzasadnienie rozstrzygnięcia. Tym samym jeżeli w wyniku przeprowadzonego postępowania organ stwierdzi bezzasadność takiego działania, może odmówić wydania zgody. Każdy wnioskujący o zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów oraz każdy z organów, którego dotyczy wydanie decyzji zezwalającej lub uzgodnienie wydania takiej decyzji (por. art. 83 ustawy o ochronie przyrody), winien jest w toku prowadzonego postępowania rozpatrzyć szereg zagadnień, w tym zasadność usunięcia w myśl art. 2 i art. 4 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, a także czy nie doszłoby do przekroczenia upoważnienia wynikającego z art. 125 tejże ustawy. Przepisy nakładają obowiązek dbałości, zachowania, zrównoważonego użytkowania oraz odnawiania zasobów, tworów i składników przyrody takich jak zadrzewienia (art. 2 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy). Nadto każdy z obywateli jest odpowiedzialny za stan elementów przyrodniczych w myśl art. 4 ustawy o ochronie przyrody, stosownie do okoliczności, w tym w związku z posiadaniem prawa władania lub odpowiedzialnością za swoje czyny (co reguluje ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz. U. z 2014 r. poz. 121). Art. 125 wskazuje z kolei, że niszczenie roślin innych niż objęte formami ochrony, o których mowa w art. 6 ust. 1 przedmiotowej ustawy, jest dopuszczalne jedynie w pewnych okolicznościach. Ze wskazanych wyżej norm ustawowych płynie konieczność rozważenia interesów wnioskodawcy oraz interesu publicznego przemawiającego za zachowaniem jak największej liczby drzew i krzewów. Wobec tego za nieuprawnione należałoby przyjąć, że każde podanie o wydanie zezwolenia musi być rozpatrzone na korzyść zainteresowanego wyłącznie z tytułu posiadania prawa własności i/lub zarządzania obiektem przyrodniczym (drzewa, krzewy). Organ wydający decyzję zezwalającą na usunięcie drzew lub krzewów winien jest rozpatrzyć, czy wydanie takiej decyzji jest jedyną możliwością realizacji celu zainteresowanego, przemawiającego za usunięciem drzew. Równocześnie rozpatrzenia wymaga możliwość pogodzenia straty przyrodniczej z potrzebami środowiska przyrodniczego, a także czy ewentualna kompensacja, na bazie przepisu z art. 83 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody, może stanowić zadość tej stracie. W sprawie przesłanek i kryteriów, jakimi kierować się powinny organy administracji, wypowiedziały się także sądy administracyjne, jak np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 14 marca 2006 r., sygn. akt IV SA/Wa 2237/05, z którego płyną następujące wnioski (za: K. Gruszecki, Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, wyd. III, LEX 2013):
1. Orzeczenie w przedmiocie usunięcia drzew ma charakter uznaniowy. Organ orzekający musi kierować się w pierwszym rzędzie zasadami ogólnymi wskazanymi w ustawie Kodeks postępowania administracyjnego, a więc dążyć do załatwienia sprawy, uwzględniając interes publiczny oraz słuszny interes strony (art. 7). Określając ramy interesu publicznego, trzeba mieć na względzie, iż w świetle regulacji normatywnych rośliny nieobjęte formami ochrony przyrody mogą być niszczone m.in. jedynie w związku z racjonalną gospodarką (art. 125 pkt 3 ustawy o ochronie przyrody). We wskazanym przepisie prawodawca posłużył się określeniem ˝niszczenie˝. W kontekście wymienionych w przepisie enumeratywnie przypadków, gdy dopuszcza się niszczenie roślin, trzeba stwierdzić, iż pojęcie to występuje w znaczeniu odnoszącym się do wszystkich przypadków unicestwienia czy przetwarzania zasobów przyrodniczych, także w związku z ich prawidłową eksploatacją, w tym usuwaniem drzew.
2. Brak jest podstaw do twierdzenia, iż istnieje generalny prymat swobodnego dostępu światła do nowo realizowanych budynków nad względami ochrony zasobów przyrody, w tym drzew.
3. Względy estetyczne nie zostały zaliczone do przesłanek ingerencji w zasoby przyrodnicze wskazanych w art. 125 ustawy o ochronie przyrody. Nie uzasadniają one także wykorzystywania czy przekształcania elementów przyrodniczych w procesie budowlanym (art. 75 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska).
Wobec powyższego należy stwierdzić, że organ wydający zezwolenie na usunięcie drzew opisywanych w zapytaniu pana posła musiał w toku prowadzenia postępowania administracyjnego rozstrzygnąć o wszelkich kwestiach związanych ze stratą przyrodniczą i jej kompensacją. Niedopełnienie obowiązku płynącego z prowadzenia postępowania administracyjnego zgodnie z zasadami prawa administracyjnego, jak również niezgodnie lub w sposób oczywisty wadliwie, z punktu widzenia oceny eksperckiej wynikającej z opisanego powyżej procesu, może świadczyć o naruszeniu prawa.
W przypadku gdy wnioskującym o zezwolenie na usunięcie drzew jest organ gminy, tj. gdy ma dojść do usunięcia drzew z działki będącej we władaniu gminy, właściwym organem do wydania decyzji zezwalającej na usunięcie drzew lub krzewów jest starosta, w myśl przepisu z art. 90 ustawy o ochronie przyrody. Wobec tego zapytanie o przesłanki uzasadniające wydanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów, wynik uzgodnień z innymi organami, wyniki kontroli występowania gatunków chronionych, a także wszelkie inne informacje dotyczące dokładnego załatwienia sprawy należy skierować do starosty lublinieckiego.
Podsumowując, zagadnienia poruszone przez pana posła należy rozstrzygać we współpracy z administracją samorządu gminy i powiatu, które są właściwe w sprawie udzielenia informacji, także w trybie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2014 r. poz. 782). Gdyby zaś informacje udzielone przez odpowiednie organy okazały się niezadowalające, wówczas można skorzystać ze środków zaskarżenia dostępnych w ustawie Kodeks postępowania administracyjnego, stosownie do okoliczności.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Piotr Otawski
Warszawa, dnia 19 grudnia 2014 r.