Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia ministra -
na zapytanie nr 3861
w sprawie Kolegium Nauczycielskiego w Zgierzu
Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na zapytanie z 15 marca 2013 r. (znak: SPS-024-3861/13) złożone przez pana posła na Sejm RP Marka Matuszewskiego w sprawie Kolegium Nauczycielskiego w Zgierzu, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
Pierwsze nauczycielskie kolegia języków obcych tworzono na zasadach określonych w zarządzeniu ministra edukacji narodowej nr 15 z dnia 6 czerwca 1990 r. w sprawie nauczycielskich kolegiów języków obcych (Dz.Urz. MEN Nr 4, poz. 21). Od 1991 r. umożliwiono również tworzenie kolegiów nauczycielskich o specjalnościach innych niż języki obce na podstawie zarządzenia nr 9 ministra edukacji narodowej z dnia 31 maja 1991 r. w sprawie kolegiów nauczycielskich i nauczycielskich kolegiów języków obcych (Dz. Urz. MEN Nr 3, poz. 15). Głównym powodem tworzenia zakładów kształcenia nauczycieli, o których mowa, był nagły wzrost zapotrzebowania oświaty na nauczycieli, w szczególności nauczycieli języków obcych, spowodowany wprowadzeniem do szkół nauczania języków zachodnioeuropejskich w miejsce języka rosyjskiego, a ponadto wchodzeniem do szkół dzieci z okresu wyżu demograficznego.
Kolegia funkcjonują w systemie oświaty na podstawie art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 674, z późn. zm.), zasady ich działania określają przepisy rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 12 sierpnia 1997 r. w sprawie zakładów kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 104, poz. 664, z późn. zm.). Kształcenie w kolegium trwa trzy lata i prowadzi do uzyskania kwalifikacji nauczycielskich, tj. zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolach, szkołach podstawowych, placówkach oświatowo-wychowawczych, a w przypadku nauczycieli języków obcych również stanowiska nauczyciela w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych. Absolwenci uzyskują dyplom ukończenia kolegium nauczycielskiego lub nauczycielskiego kolegium języków obcych. Jednocześnie w związku z tym, że kształcenie w kolegium odbywa się pod opieką naukowo-dydaktyczną szkoły wyższej, słuchacze i absolwenci kolegium mogą podejmować studia w uczelni sprawującej ww. opiekę umożliwiające uzyskanie tytułu zawodowego licencjata na warunkach i w trybie określonych w porozumieniu o opiece naukowo-dydaktycznej zawartym pomiędzy organem prowadzącym a szkołą wyższą.
Znaczną część kolegiów prowadzą samorządy województw, które są odpowiedzialne za kształtowanie polityki oświatowej w danym regionie. Kolegia nauczycielskie o specjalnościach innych niż języki obce zostały utworzone w przeważającej większości w latach 1991-1992. Ogólna liczba kolegiów nauczycielskich nie ulegała istotnym zmianom. Odmiennie przebiegał proces tworzenia nauczycielskich kolegiów języków obcych. Od początku ich funkcjonowania stopniowo wzrastała ich liczba, a funkcjonujące już kolegia rozszerzały zakres swojej działalności. Przy tworzeniu kolegiów, wprowadzaniu w nich nowych specjalności bądź systemów kształcenia zasadnicze znaczenie miały uwarunkowania demograficzne w populacji szkolnej będące głównym czynnikiem wpływającym na stan zatrudnienia nauczycieli. Ponadto zadaniem kolegiów było prowadzenie kształcenia wyłącznie w specjalnościach, w których szkoły wyższe nie były w stanie przygotować odpowiedniej dla potrzeb oświaty liczby nauczycieli. Dodać jednocześnie należy, że od momentu powstania kolegiów nauczycielskich i nauczycielskich kolegiów języków obcych wskazywano, iż powinny one w sprzyjających warunkach prawnych zostać przekształcone w jednostki systemu szkolnictwa wyższego. Po raz pierwszy warunki do podejmowania przez organy prowadzące decyzji o likwidacji kolegiów zaistniały w związku z powstawaniem na terenie działania kolegiów państwowych wyższych szkół zawodowych - ustawa z dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych szkołach zawodowych (Dz. U. Nr 96, poz. 590), kształcących nauczycieli w specjalnościach odpowiadających specjalnościom prowadzonym w kolegiach.
W ostatnich latach ze względu na zmiany demograficzne i wejście w wiek szkolny dzieci z okresu niżu demograficznego spada zapotrzebowanie na nowo kształconych nauczycieli. Spośród absolwentów zakładów kształcenia nauczycieli zatrudnienie najłatwiej znajdują nauczyciele języków obcych, co m.in. wynika z faktu, iż część nauczycieli języka i absolwentów filologii obcych znajduje zatrudnienie poza oświatą. Kolegia nauczycielskie i nauczycielskie kolegia języków obcych przez ponad 20 lat funkcjonowania w znakomity sposób zaspokoiły potrzeby systemu oświaty, w szczególności na nauczycieli języków obcych, i tym samym spełniły swoją rolę. Obecnie w związku z możliwością zapewnienia przygotowania odpowiedniej liczby wykwalifikowanych nauczycieli przez system szkolnictwa wyższego nie ma potrzeby utrzymywania kolegiów w istniejącej formule. Przepisami ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 202, poz. 1553) umożliwiono zmianę statusu zakładów kształcenia nauczycieli poprzez włączenie ich w struktury szkolnictwa wyższego. Zgodnie z art. 261a ust. 1 ww. ustawy minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego może w drodze rozporządzenia na wniosek organu prowadzącego:
1) przekształcić publiczną szkołę pomaturalną, zakład kształcenia nauczycieli albo kolegium pracowników służb społecznych w publiczną uczelnię zawodową,
2) włączyć publiczną szkołę pomaturalną, zakład kształcenia nauczycieli lub kolegium pracowników służb społecznych do uczelni publicznej po uzyskaniu zgody senatu tej uczelni,
3) połączyć publiczną szkołę pomaturalną, zakład kształcenia nauczycieli lub kolegium pracowników służb społecznych w publiczną uczelnię zawodową,
określając sposób przejęcia pracowników i słuchaczy tych placówek, kierunki i specjalności studiów oraz tryb ukończenia studiów pierwszego stopnia, mając na celu zachowanie wysokiego poziomu kształcenia.
Działania, o których mowa powyżej, leżą we właściwościach ministra nauki i szkolnictwa wyższego oraz organów prowadzących kolegia. Minister edukacji narodowej nie ma kompetencji do podejmowania decyzji w powyższym zakresie.
Ponadto uprzejmie informuję, że w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego trwają prace nad nowelizacją ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Do projektu założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw dołączono zmiany w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) w zakresie dotyczącym wstrzymania od roku szkolnego 2013/2014 naboru kandydatów do zakładów kształcenia nauczycieli i tym samym stopniowego wygaszania kształcenia oraz likwidacji kolegiów. Do czasu podpisania ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw przepisy zarówno ustawy o systemie oświaty, jak i aktów wykonawczych w zakresie dotyczącym kształcenia nauczycieli w kolegiach nauczycielskich i nauczycielskich kolegiach języków obcych nadal będą miały moc obowiązującą. Zauważyć w tym miejscu należy, że prace nad ujednoliceniem systemu kształcenia nauczycieli zostały zapoczątkowane w 2009 r. poprzez umożliwienie kolegiom nauczycielskim i nauczycielskim kolegiom języków obcych włączenia w struktury szkolnictwa wyższego. Słuchacze, którzy rozpoczną w roku szkolnym 2013/2014 naukę w zakładach kształcenia nauczycieli, nie będą mieli możliwości uzyskania tytułu zawodowego licencjata z uwagi na przepis art. 261b ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, w myśl którego porozumienia zawarte przez organy prowadzące kolegia nauczycielskie, nauczycielskie kolegia języków obcych z uczelniami w zakresie, w jakim umożliwiają one absolwentowi, po zdaniu egzaminu dyplomowego, ubieganie się o dopuszczenie do egzaminu w uczelni oraz uzyskanie dyplomu i tytułu zawodowego licencjata, tracą moc z dniem 30 września 2015 r.
Funkcjonowanie danego kolegium zależy od woli organu prowadzącego, który stosownie do § 9 rozporządzenia w sprawie zakładów kształcenia nauczycieli zapewnia jego utrzymane oraz kadrowe, organizacyjne i finansowe warunki do pełnej realizacji planów i programów nauczania, w tym również odbywania praktyk pedagogicznych, oraz innych zadań statutowych, a ponadto sprawuje nadzór nad działalnością kolegium w zakresie spraw finansowych i administracyjnych. Jednocześnie stosownie do art. 18 pkt 19 lit. f ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590, z późn. zm.) do wyłącznej właściwości sejmiku województwa należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych województwa dotyczących tworzenia, przekształcania i likwidowania wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek.
Wicemarszałek województwa łódzkiego, odpowiadając na prośbę ministra edukacji narodowej z 16 marca 2011 r. (znak: DKOW-WKN-DD-044-6/2011) skierowaną do wszystkich organów prowadzących o przekazanie informacji na temat planowanych działań zmierzających do zmiany statusu kolegiów, poinformował, że samorząd województwa łódzkiego rozważa propozycję wskazaną w art. 261a ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, a decyzja w ww. sprawie zostanie podjęta po dokonaniu wnikliwej analizy i dotyczy wyłącznie placówek z regionu sieradzkiego i zgierskiego. Marszałek województwa łódzkiego formułował w 2012 r. pytania o funkcjonowanie zakładów kształcenia nauczycieli po 30 września 2015 r. w kontekście zmian ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, tj. dodania przepisów art. 261a i 261b ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 202, poz. 1553). Minister edukacji narodowej, odpowiadając na pisma marszałka województwa łódzkiego w uzupełnieniu odpowiedzi z 21 stycznia 2013 r. ministra edukacji narodowej oraz ministra nauki i szkolnictwa wyższego w sprawie uregulowań prawnych dotyczących funkcjonowania zakładów kształceni nauczycieli i kolegiów pracowników służb społecznych na stanowisko Konwentu Marszałków Województw Rzeczypospolitej Polskiej, pismem z 13 lutego 2013 r. (znak: DWST-WKN-DD-044-5/13) poinformował o pracach w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego nad nowelizacją ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i dołączeniu do projektu założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw zmian w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) w zakresie dotyczącym wstrzymania naboru kandydatów do zakładów kształcenia nauczycieli i tym samym stopniowego wygaszania kształcenia. Organ prowadzący Kolegium Nauczycielskie w Zgierzu dotychczas nie informował organu sprawującego nadzór pedagogiczny o zamiarze likwidacji tego kolegium.
Z uwagi na powyższe jedyną możliwością zachowania kształcenia realizowanego dotychczas w zakładach kształcenia nauczycieli, w tym w Kolegium Nauczycielskim w Zgierzu, jest podjęcie działań wymienionych w art. 261a ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Przemysław Krzyżanowski
Warszawa, dnia 18 kwietnia 2013 r.