Odpowiedź na zapytanie nr 8353
w sprawie włączenia zasadniczej służby wojskowej do okresu składkowego ZUS
Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Marek Bucior
Warszawa, 05-08-2015
Szanowna Pani Marszałek,
Odpowiadając na zapytanie poselskie pana Andrzeja Adamczyka z dnia 7 lipca 2015 r., znak: K7ZAP8353, w sprawie uwzględniania okresu pełnienia zasadniejszej służby wojskowej jako okresu składkowego przy ustalaniu prawa do emerytury oraz obliczaniu jej wysokości, uprzejmie wyjaśniam, co następuje.
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748) stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz obliczaniu jej wysokości uwzględnia się okresy składkowe i nieskładkowe. Okresy składkowe dzielą się na okresy składkowe sensu stricto, czyli okresy, za które została faktycznie opłacona składka na ubezpieczenie społeczne, oraz na tzw. fikcyjne okresy składkowe, za które faktycznie nie uiszczano składek.
Takim fikcyjnym okresem składkowym (co do zasady uwzględnianym zarówno przy ustalaniu prawa do emerytury, jak i przy obliczaniu jej wysokości) jest okres służby wojskowej. Przesądza o tym wprost przepis art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jako okres składkowy traktuje się czynną służbę wojskową w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby. Mieści się w tym zakresie również zasadnicza służba wojskowa, którą przez lata odbywało wielu mężczyzn. W przypadku ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. okres zasadniczej służby wojskowej wpływa na wysokość obliczonego świadczenia w opisany poniżej sposób.
Przepis art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wskazuje trzy kwoty, stanowiące podstawę obliczenia emerytury: kwotę zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwotę środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121). Należy zauważyć, że przed 1999 r. państwo nie odprowadzało składek na ubezpieczenie emerytalne osób odbywających zasadniczą służbę wojskową. Zmiany w tym zakresie nastąpiły po wejściu w życie reformy emerytalnej, kiedy to składki zaczęły być finansowane z części budżetu państwa, której dysponentem jest Minister Obrony Narodowej.
Jak wskazano wyżej, okres zasadniczej służby wojskowej odbytej przed 1999 r. jest okresem składkowym, mimo że składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe za osoby odbywające tę służbę de facto nie były odprowadzane. Okres ten, jako okres składkowy, wpływa na wysokość kapitału początkowego. Przy jego obliczaniu bierze się bowiem pod uwagę przebyte przed dniem 1 stycznia 1999 r. okresy składkowe i nieskładkowe, przy czym okresy składkowe wpływają korzystniej na wysokość kapitału niż okresy nieskładkowe. Stanowi o tym art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym przy obliczaniu wysokości emerytury okresy składkowe uwzględnia się w wymiarze po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok tych okresów, z uwzględnieniem pełnych miesięcy. Odmiennie, okresy nieskładkowe uwzględnia się licząc po 0,7% podstawy wymiaru świadczenia za każdy rok tych okresów.
Okres zasadniczej służby wojskowej nie wpływa natomiast na wysokość podstawy wymiaru kapitału początkowego. Wynika to z faktu, że za podstawę wymiaru kapitału początkowego przyjmuje się – co do zasady – przeciętną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W sytuacji, gdy składka ta w okresie zasadniczej służby wojskowej odbywanej przed 1999 r. nie była odprowadzana, przyjmowana do obliczenia kapitału początkowego podstawa wymiaru składki wynosiła 0 zł i nie miała wpływu na jego wysokość.
Uzupełniając przedstawione informacje należy dodać, że zgodnie z art. 174 ust. 3 w związku z art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, podstawę wymiaru kapitału początkowego stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z okresu przypadającego przed dniem 1 stycznia 1999 r. Na wniosek ubezpieczonego za podstawę wymiaru kapitału początkowego można również przyjąć przeciętną podstawę wymiaru tych składek w okresie 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu przed dniem 1 stycznia 1999 r. Jednocześnie uwzględniając sytuację osób, które na dzień 1 stycznia 1999 r. mają krótszy niż 10-letni okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu z powodu pełnienia zastępczej lub czynnej służby wojskowej, ustawodawca przewidział rozwiązanie szczególne. Wówczas, zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu, krótszego niż 10 lat. Okres pełnienia zasadniczej służby wojskowej nie wpływa zatem negatywnie na wysokość podstawy wymiaru kapitału początkowego.
Nadmieniam, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 lipca 2014 r., sygn. akt SK 53/13, orzekł, że art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zakresie, w jakim dla okresu odbywania przez ubezpieczonego obowiązkowej służby wojskowej, przypadającej przed 1 stycznia 1999 r., nie przewiduje przyjmowania za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne kwoty obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników lub obowiązującej w tym okresie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne osób pełniących czynną służbę wojskową w Wojsku Polskim, jest zgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.
Z poważaniem