opis sprawy

Odpowiedź na interpelację w sprawie zwalczania handlu "dopalaczami"

Odpowiedź na interpelację nr 34023

w sprawie zwalczania handlu "dopalaczami"

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Grzegorz Karpiński

Warszawa, 26-08-2015

Szanowna Pani Marszałek,

w odpowiedzi na interpelację numer 34023 Posła na Sejm RP Pana Przemysława Czarneckiego w sprawie zwalczania handlu tzw. dopalaczami uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

Na wstępie pragnę wskazać, że działania legislacyjne dotyczące ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j.: Dz. U. z 2012 r., poz. 124 z późn. zm.) pozostają w kompetencji ministra właściwego do spraw zdrowia.

Niemniej uprzejmie informuję, że w związku z potrzebą wprowadzenia zmian zmierzających do zintensyfikowania i poprawy skuteczności działań w zakresie ograniczania i dystrybucji nowych substancji psychoaktywnych, tzw. dopalaczy, z dniem 1 lipca 2015 roku weszła w życie ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 875).

Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii spowodowała m.in.:

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z art. 52a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz art. 27c ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j.: Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263 z późn. zm.), środki zastępcze tzw. dopalacze są wyłączone spod reżimu procedury karnej i włączone do procedury administracyjnej. Zgodnie bowiem z art. 27c ust. 1 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że produkt stwarza zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, właściwy państwowy inspektor sanitarny wstrzymuje, w drodze decyzji, jego wytwarzanie lub wprowadzanie do obrotu lub nakazuje wycofanie produktu z obrotu na czas niezbędny do przeprowadzenia oceny i badań jego bezpieczeństwa, nie dłuższy jednak niż 18 miesięcy. Stosownie natomiast do art. 52a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, właściwy inspektor sanitarny jako narzędzie może zastosować karę pieniężną. Karze tej podlegają wytwórcy środka zastępczego lub wprowadzający go do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Niezależnie od powyższego warto dodać, że na podstawie porozumienia z dnia 26 października 2011 roku zawartego pomiędzy Głównym Inspektorem Sanitarnym, Szefem Służby Celnej, Komendantem Głównym Policji i Głównym Inspektorem Farmaceutycznym o współpracy w zakresie przeciwdziałania wprowadzaniu do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych, funkcjonariusze Policji są m.in. uprawnieni do udzielania asysty kontrolującym inspektorom oraz do wymiany informacji dotyczących przedmiotowego zagadnienia.

Pragnę nadmienić, że specjalistyczne komórki Policji - Wydziały do Walki z Cyberprzestępczością monitorują sieć Internet pod kątem nielegalnych ofert sprzedaży substancji określonych w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. W przypadku ujawnienia witryn internetowych oferujących sprzedaż substancji psychoaktywnych będących środkami zastępczymi, informacje te są niezwłocznie przekazywane do Państwowej Inspekcji Sanitarnej, którą policyjne jednostki naukowo-badawcze wspierają w zakresie analiz fizyko-chemicznych ujawnionych substancji.

Podkreślenia wymaga, że strony internetowe oferujące tzw. dopalacze niejednokrotnie zamieszczane są na serwerach zagranicznych, a oferowane preparaty i mieszanki ziołowe mogą być rozprowadzane zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi w danym kraju. Kontrola oraz stwierdzenie nieprawidłowości na stronie internetowej oferującej tzw. dopalacze pozostają w zakresie organów ścigania danego państwa. Należy dodać, że regulacje prawne dotyczące sprzedaży wysyłkowej za pośrednictwem sieci Internet zawiera ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 1422). Niemniej jednak, ww. ustawa nie zawiera sankcji karnych, które umożliwiłyby organom ścigania przeciwdziałanie zakładaniu sklepów, które za pośrednictwem sieci Internet wprowadzają do obiegu tzw. środki zastępcze.

Warto natomiast wskazać, że Policja realizując ustawowe zadania, wykonuje szereg czynności związanych z ograniczeniem podaży nowych substancji psychoaktywnych m.in. poprzez współpracę z organami państwowymi odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo zdrowia publicznego, a także czynny udział w procesie legislacyjnym projektów zmian aktów prawnych regulujących przedmiotową tematykę.

Niezależnie od powyższego, pragnę wskazać, że stałym elementem działań są również przedsięwzięcia profilaktyczne Policji w obszarze narkomanii, w tym również środków zastępczych, tzw. dopalaczy, o charakterze edukacyjnym oraz informacyjnym.

Funkcjonariusze Policji, w tym głównie specjaliści ds. nieletnich, patologii i profilaktyki prowadzą, na terenie całego kraju, zajęcia edukacyjne z uczniami, rodzicami, nauczycielami, pedagogami, a także pracownikami placówek opiekuńczo-wychowawczych. Spotkania z uczniami dotyczą zazwyczaj odpowiedzialności nieletnich za popełnione czyny karalne, zagrożeń wynikających z sięgania po środki odurzające, a także form pomocy dla osób uzależnionych. Istotnym elementem spotkań z kadrą pedagogiczną jest omawianie Procedury postępowania nauczycieli i metod współpracy szkół z Policją w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży narkomanią, skali zjawiska narkomanii, metod działania dealerów narkotykowych, a także umiejętności rozpoznawania symptomów, gdy dziecko jest pod wpływem substancji odurzającej.

Poniżej pragnę wskazać wybrane działania realizowane lub współorganizowane przez jednostki organizacyjne Policji w 2014 oraz 2015 roku:

Ponadto warto dodać, że Komenda Stołeczna Policji prowadzi kampanię pn. Dopalacz to też narkotyk, w ramach której przygotowano film o tym, jak groźne mogą być wskazane substancje. Do udziału w filmie funkcjonariusze Policji zaprosili młodych ludzi, którzy w oparciu o własne, dramatyczne doświadczenia przestrzegają przed zażywaniem narkotyków. Materiał będzie wykorzystywany podczas prelekcji w szkołach i zostanie przekazany nauczycielom oraz pedagogom. Będą z niego mogli korzystać również wychowawcy i opiekunowie podczas letnich półkolonii oraz akcji "Lato w mieście". Dzięki współpracy z Urzędem m. st. Warszawy materiał filmowy na początku roku szkolnego zostanie udostępniony placówkom oświatowym na terenie stolicy.

Należy wskazać, że funkcjonariusze Policji współpracują również z państwowymi stacjami sanitarno-epidemiologicznymi i wojewódzkimi inspektoratami sanitarnymi w zakresie nadzoru nad wprowadzaniem na rynek środków zastępczych tzw. dopalaczy, a także angażują przedstawicieli wskazanych instytucji, w charakterze prelegentów, podczas organizowanych szkoleń i spotkań informacyjnych. Policja współpracuje również w omawianym obszarze z władzami lokalnymi, uczelniami, punktami konsultacyjnymi, a także stowarzyszeniami, poradniami leczenia uzależnień, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi oraz przedstawicielami kościołów różnych wyznań.

Uzasadnienie dla podejmowania przez funkcjonariuszy Policji działań profilaktycznych w zakresie przeciwdziałania narkomanii wynika z założeń Koncepcji działań Policji w zakresie profilaktyki społecznej na lata 2015-2018, która została zatwierdzona do realizacji przez Komendanta Głównego Policji w dniu 8 maja 2015 roku.

W związku z powyższym opracowane zostały m.in. założenia dotyczące działań Policji wynikające z obszaru 1 Koncepcji – „Narkotyki, dopalacze i środki odurzające”, który określony został jako priorytetowy dla przyjęcia kreatywnych, zorganizowanych międzyinstytucjonalnie perspektyw w zakresie profilaktyki społecznej, rekomendowanych do realizacji przez Policję na płaszczyźnie krajowej.

Jak wynika ze stanowiska Komendy Głównej Policji, główne kierunki podejmowanych działań to:

Ponadto odnosząc się do działalności profilaktycznej Policji w przedmiotowym zakresie, należy wspomnieć o Programie Komendy Głównej Policji Profilaktyka a Ty – PaT, którego głównymi celami są: zmniejszanie zjawiska uzależnień wśród młodzieży szkolnej poprzez kształtowanie i umacnianie aktywnych społecznie oraz asertywnych postaw, inspirowanie rodziców do pogłębiania wiedzy z zakresu profilaktyki uzależnień oraz nakłanianie ich do częstej rozmowy na ten temat z własnymi dziećmi, a także tworzenie ogólnopolskiej społeczności promującej wśród młodzieży modę na życie bez uzależnień. Tegoroczny ogólnopolski zjazd społeczności Programu PaT skupił 11 tys. młodych osób, a w całym kraju obejmuje swoją działalnością aż 300 tys. młodzieży.

Dodatkowo należy wskazać, że funkcjonariusze Centralnego Biura Śledczego Policji we współpracy z innymi instytucjami rządowymi i służbami mundurowymi realizują założenia Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2016. Działania oraz efekty podejmowanych prac corocznie analizowane są poprzez ankiety ewaluacyjne sporządzane na rzecz Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii. Ponadto zgodnie z poleceniem Komendanta Głównego Policji, Wydział do Zwalczania Zorganizowanej Przestępczości Narkotykowej Centralnego Biura Śledczego Policji został wyznaczony do koordynacji działań jednostek Policji, które prowadzą czynności prawne związane ze środkiem zastępczym o nazwie „Mocarz”. Obecnie toczy się kilkanaście postępowań przygotowawczych dotyczących wprowadzania do obrotu ww. nowej substancji psychoaktywnej.

Jednocześnie pragnę nadmienić, że Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (MSW) realizuje Program resortu spraw wewnętrznych przeciwdziałania narkomanii i zwalczania przestępczości narkotykowej na lata 2011 – 2016, zwany dalej „Programem”, który wpisuje się w założenia Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2016. Działania Programu realizowane są m.in.:

W tym miejscu można wskazać przykładowo na działania Policji w jednym z ww. obszarów tj. Zahamowanie tempa wzrostu popytu na narkotyki, które realizowane są m.in. poprzez:

Warto dodać, że również Straż Graniczna (SG) podejmuje szereg działań w przedmiotowym zakresie. W ramach realizacji zadań ustawowych SG przeprowadza czynności zapobiegające transportowaniu, bez zezwolenia wymaganego w myśl odrębnych przepisów, przez granicę państwową środków odurzających i substancji psychotropowych oraz szkodliwych substancji chemicznych. Ponadto mając na uwadze eskalację problemu zatruć tzw. dopalaczami, w dniu 17 lipca 2015 roku decyzją Komendanta Głównego Straży Granicznej poszerzono zakres zadań funkcjonującego od 2012 roku w Straży Granicznej eksperckiego Zespołu do spraw koordynacji działań w zakresie przeciwdziałania i zwalczania przestępczości narkotykowej. Wskazany Zespół będzie inicjował i monitorował działania ukierunkowane na ujawnianie, zwalczanie oraz obrót również środkami zastępczymi. Realizowane są ponadto przedsięwzięcia edukacyjno-profilaktyczne wynikające m.in. z Programu, jak i opracowanej na jego podstawie Strategii zwalczania przestępczości narkotykowej realizowanej przez Straż Graniczną na lata 2013-2016. Funkcjonariusze ze wszystkich oddziałów SG prowadzą zajęcia warsztatowe, szkolenia, prelekcje oraz spotkania z dziećmi, młodzieżą, nauczycielami i opiekunami dotyczące zagrożeń wynikających z używania środków odurzających i substancji psychotropowych. Ponadto w trakcie m.in. IX Konwentu Gier Strategicznych Grenadier, Pikniku Rodzinnego w Kancelarii Premiera, Festynu Rodzinnego Klubu Dowództwa Garnizonu Warszawa funkcjonariusze SG obok prezentacji sprzętu i psów służbowych do wykrywania narkotyków dystrybuowali materiały informacyjno-szkoleniowe z zakresu przeciwdziałania narkomanii pozyskane z Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii. Dodatkowo funkcjonariusze i pracownicy SG uczestniczą w działaniach profilaktycznych w formie szkoleń, wykładów oraz badań ankietowych prowadzonych w przedmiotowym zakresie.

Należy również wskazać, że w związku z rządowym programem ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań Razem bezpieczniej, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych dofinansowuje projekty, w ramach których realizowane są m.in. działania dotyczące przeciwdziałania narkomanii. W 2014 roku dofinansowanie z programu Razem bezpieczniej w tym zakresie otrzymało 14 projektów na łączną kwotę 1 007 422,26 zł.

Podkreślenia wymaga, że mając na uwadze przedmiotowy problem, Polska podejmuje działania ukierunkowane na walkę z niebezpiecznym procederem tzw. dopalaczy również na arenie międzynarodowej. Należy wskazać m.in. na aktywne uczestnictwo w Cyklu polityki bezpieczeństwa Unii Europejskiej (UE) dotyczącym poważnej i zorganizowanej przestępczości na lata 2014-2017 (EMPACT - European Multidisciplinary Platform Against Criminal Threats). Wskazany Cykl obejmuje dziewięć zidentyfikowanych przez UE priorytetowych obszarów z zakresu poważnej i zorganizowanej przestępczości, m.in. nielegalna migracja, narkotyki syntetyczne, handel ludźmi, cyberprzestępczość. Polska pełni funkcję kraju przewodniczącego implementacji priorytetu w ramach EMPACT w obszarze Narkotyki Syntetyczne, a koordynatorem prac jest Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. W ramach inicjatywy realizowane są zarówno działania operacyjne, jak i szkoleniowe z zakresu zwalczania międzynarodowej zorganizowanej przestępczości związanej z produkcją i przemytem narkotyków syntetycznych i ich prekursorów oraz rozpoznawania nowych substancji psychoaktywnych.

Dodatkowo uznając transgraniczny charakter zagrożenia związanego z tzw. dopalaczami oraz uwzględniając podejmowane dotąd na poziomie Unii Europejskiej działania mające na celu walkę z tym procederem, Polska rozpoczęła współpracę z Niemcami, Słowacją oraz Czechami. Ponadto mając na uwadze wagę aktywnej współpracy międzynarodowej w tym obszarze, Polska wystąpiła również do Chin z inicjatywą podjęcia współpracy w ww. zakresie.

Należy podkreślić, że istotną rolę w walce z tzw. dopalaczami odgrywa również współpraca polskich służb z Europejskim Urzędem Policji – Europol w zakresie ustalania źródeł pochodzenia tych niebezpiecznych substancji.

Jednocześnie pragnę poinformować, zgodnie z informacją przekazaną przez Komendę Główną Policji, że w dniu 1 lipca 2015 roku oraz w dniu 16 lipca 2015 roku w związku z nowelizacją ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw, na terenie całego kraju zostały przeprowadzone działania kontrolne placówek handlowych, w których zachodziła uzasadniona obawa wprowadzania do obrotu substancji psychoaktywnych tzw. dopalaczy, które po wejściu w życie ww. ustawy zyskały status środków odurzających lub substancji psychotropowych umieszczonych w załączniku nr 1 do wskazanej ustawy. W powyższym przedsięwzięciu uczestniczyli inspektorzy: Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Handlowej, Państwowej Inspekcji Pracy, Urzędu Kontroli Skarbowej oraz funkcjonariusze: Policji, Służby Celnej oraz Straży Granicznej. W dniu 1 lipca 2015 roku do przeprowadzenia powyższej kontroli wytypowano 119 placówek handlowych, natomiast w dniu 16 lipca 2015 roku - 155 placówek.

Podkreślenia wymaga, że powyższe działania kontrolne placówek handlowych z tzw. dopalaczami były i nadal będą przeprowadzane cyklicznie przez wskazane służby. Ponadto stałej kontroli poddawane są również m.in. targowiska, salony gier oraz sieć Internet. Pragnę zapewnić, że każda informacja wpływająca do jednostek Policji o miejscach, w których może być prowadzona sprzedaż tzw. dopalaczy jest dokładnie sprawdzana.

Niezależnie od powyższego uprzejmie informuję, że w dniu 29 lipca 2015 roku w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych odbyło się spotkanie, w trakcie którego zainaugurowana została kampania profilaktyczna pn. Dopalacze kradną życie. Pakt przeciwko tzw. dopalaczom został podpisany m.in. przez Prezesa Rady Ministrów Panią Ewę Kopacz, Ministra Sprawiedliwości, Ministra Zdrowia, Ministra Administracji i Cyfryzacji, Zastępcę Komendanta Głównego Policji, przedstawicieli mediów, instytucji i organizacji pozarządowych oraz środowisk naukowych. Akcję wsparli ponadto m.in. Główny Inspektor Sanitarny, Rzecznik Praw Dziecka, Związek Harcerstwa Polskiego oraz Rządowe Centrum Bezpieczeństwa.

Celem ww. kampanii jest wzmożenie działań oraz uświadamianie młodych ludzi o niebezpieczeństwach związanych z zażywaniem tzw. dopalaczy. Akcja jest skierowana także do rodziców, opiekunów, nauczycieli oraz innych osób, które mają kontakt z młodzieżą. Warto dodać, że inauguracji kampanii towarzyszyła premiera spotu pn. Taki z Ciebie mocarz przygotowanego przez społeczność Programu PaT, który jest emitowany na antenie Telewizji Polskiej oraz Telewizji Polsat. Uruchomiony został także profil kampanii pn. Dopalacze kradną życie na portalu społecznościowym, na którym są publikowane m.in. aktualności dotyczące akcji, działań podejmowanych przez Policję oraz informacje dotyczące osób, które dołączyły do wskazanej kampanii.

Warto dodać, że uruchomiona została mapa tzw. inicjatyw antydopalaczowych. Na stronach internetowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zamieszczona została lista podejmowanych lub planowanych działań profilaktycznych związanych z walką z tymi niebezpiecznymi substancjami. Obecnie lista zawiera ponad 50 inicjatyw prowadzonych przez różne instytucje i organizacje z całego kraju, m.in. Policję i Ministerstwo Edukacji Narodowej. Pragnę zapewnić, że Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Rada do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii będą koordynować działania i inicjatywy antydopalaczowe. Planowane są również comiesięczne spotkania z m.in. przedstawicielami instytucji publicznych, organizacji pozarządowych, mediów, środowisk naukowych oraz młodzieżą.

Ponadto należy wskazać, że jednym z elementów ww. kampanii jest ogłoszony w dniu 29 lipca 2015 roku przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych konkurs na przygotowanie ogólnopolskich działań informacyjno-edukacyjnych dotyczących przeciwdziałania zażywaniu tzw. dopalaczy. Konkurs skierowany jest do organizacji pozarządowych prowadzących działalność pożytku publicznego w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym. Organizacja, która wygra konkurs, będzie odpowiadała za przygotowanie i rozpowszechnienie materiałów informacyjnych dotyczących symptomów zażycia substancji psychoaktywnych, zasad postępowania dla rodziców i opiekunów w ww. sytuacjach, ale także odpowiedzialności karnej za rozprowadzanie nielegalnych substancji.

Z poważaniem,

MINISTER

SPRAW WEWNĘTRZNYCH

z up. Grzegorz Karpiński

Sekretarz Stanu