Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 17113
w sprawie norm zatrudnienia oraz minimalnego wynagrodzenia dla pielęgniarek i położnych
Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację pana Marka Suskiego, posła na Sejm RP, przekazaną przy piśmie (znak: SPS-023-17113/13) z dnia 25 kwietnia 2013 r., dotyczącą norm zatrudnienia oraz minimalnego wynagrodzenia pielęgniarek i położnych, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.
Delegacja art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.) mówi o tym, że minister zdrowia określi w drodze rozporządzenia sposób ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami.
Przedmiotowe rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 stycznia 2013 r., a jego przepisy zapewniają podmiotom leczniczym wystarczającą ilość czasu na ustalenie nowych norm, zgodnie ze wskazanym w rozporządzeniu sposobem (ostateczny termin na ich określenie upływa 31 marca 2014 r.). Po zakończeniu procesu wprowadzania przedmiotowego rozporządzenia będzie można ocenić skutki oraz funkcjonowanie nowego sposobu ustalania norm i wprowadzić ewentualne zmiany w tym zakresie.
W związku z powyższym Ministerstwo Zdrowia nie przewiduje prac nad nowym projektem rozporządzenia.
Odnosząc się do kwestii czasów w rozporządzeniu, uprzejmie informuję, iż w rozporządzeniu w stosunku do projektu zrezygnowano z kategorycznego wskazania czasów świadczeń pielęgniarskich bezpośrednich i pośrednich, pozostawiając ich ustalenie po stronie podmiotu leczniczego.
Wartości czasów dla wykonania świadczeń pielęgniarskich są opisane w dostępnej literaturze fachowej na podstawie wcześniej przeprowadzonych badań. Mogą być one wykorzystywane lub modyfikowane w zależności od specyfiki danego podmiotu, sposobu organizacji pracy i innych kryteriów.
Rozporządzenie zawiera załączniki, przy wykorzystaniu których można dokonać oceny stanu pacjenta i stopnia jego samodzielności, co w efekcie daje możliwość na zakwalifikowanie go do danej kategorii opieki. Istotne jest ustalenie średnich czasów świadczeń pielęgniarskich pośrednich, bezpośrednich i średniego czasu dyspozycyjnego pielęgniarki, a następnie na podstawie wzoru można obliczyć minimalną normę zatrudnienia.
Należy zauważyć, iż ww. rozporządzenie nie zawiera przepisów regulujących zatrudnienie czy też organizację pracy, a jedynie wskazuje sposób ustalenia minimalnych norm.
Kierownik podmiotu leczniczego oraz kadra pielęgniarska (pielęgniarki naczelne, przełożone pielęgniarek, pielęgniarki oddziałowe) znają specyfikę danego podmiotu, stany kliniczne pacjentów, czas trwania hospitalizacji, specyfikę udzielanych świadczeń zdrowotnych, organizację pracy jednostek wspomagających proces ich udzielania, tak więc wykorzystując wiedzę w tym zakresie, wszystkie inne kryteria oraz sposób ustalania norm, mogą obliczyć liczbę pielęgniarek/położnych konieczną do opieki nad chorymi.
Niezależnie od powyższego pragnę zauważyć, iż rozporządzenie z dnia 21 grudnia 1999 r. w sprawie sposobu ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 111, poz. 1314), podobnie jak nowe rozporządzenie, określało sposób ustalania minimalnych norm w zakładach opieki zdrowotnej/podmiotach leczniczych, a nie zatrudnienie, i było aktem prawnym, który obowiązywał 12 lat, a świadczeniodawcy byli zobowiązani ustalać minimalne normy zatrudnienia zgodnie z zapisami powyższego aktu prawnego i stosować je w praktyce.
W odniesieniu do pytania dotyczącego minimalnych norm w bloku operacyjnym uprzejmie informuję, iż w przypadku przepisów dotyczących bloku operacyjnego zabezpieczenie obsady pielęgniarskiej powinno uwzględniać wykonywane w bloku zadania, w związku z procedurami epidemiologicznymi oraz koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa pacjentowi i personelowi. Kwestia obsady pielęgniarskiej może być także określona w wewnętrznych przepisach podmiotu leczniczego np. regulaminie organizacyjnym.
Odpowiadając na pytanie dotyczące stosowania przepisów rozporządzenia przez wszystkie podmioty lecznicze, uprzejmie informuję, iż regulacje w zakresie stosowania minimalnych norm obowiązują każdy podmiot wykonujący działalność leczniczą realizujący świadczenia gwarantowane finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia ze środków publicznych.
Każdy świadczeniodawca udzielający świadczeń gwarantowanych w trybie hospitalizacji i hospitalizacji planowej jest obowiązany do zapewnienia całodobowej opieki lekarskiej i pielęgniarskiej lub położnych we wszystkie dni tygodnia, zgodnie z § 4a rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (Dz. U. Nr 140, poz. 1143, z późn. zm.). Przy czym należy podkreślić, iż w przypadku pielęgniarek i położnych zgodnie z § 4a ust. 4 zapewnienie opieki pielęgniarskiej lub położnych w zakresie nieuregulowanym w przedmiotowym rozporządzeniu następować będzie z uwzględnieniem minimalnej liczby pielęgniarek lub położnych ustalonej na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.). Zgodnie z przepisami wskazanej ustawy niniejsze normy zatrudnienia pielęgniarek dotyczą podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami. Natomiast zgodnie z art. 132 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) podstawą udzielania świadczeń gwarantowanych finansowanych ze środków publicznych jest umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawarta pomiędzy świadczeniodawcą a dyrektorem oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia.
Zgodnie z załącznikiem nr 3 do zarządzenia nr 72/20011/DSOZ prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 20 października 2011 r., z późn. zm., w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju: leczenie szpitalne, w części określającej warunki wspólne wobec świadczeniodawców realizujących świadczenia opieki zdrowotnej w ramach hospitalizacji, świadczeniodawca zobowiązany jest do udokumentowanego zapewnienia całodobowej opieki lekarskiej i pielęgniarskiej lub położnych we wszystkie dni tygodnia zgodnie z przepisami § 4a ust. 1 i 2 rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego.
Odpowiadając na pytanie dotyczące prac nad aktem prawnym zapewniającym pielęgniarkom i położnym minimalne wynagrodzenie, uprzejmie wyjaśniam, iż analizując systemowe usytuowanie kwestii wynagrodzeń w ochronie zdrowia, należy zwrócić uwagę, że znaczna część pielęgniarek i położnych jest zatrudniona w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcą. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.) za zarządzanie takim podmiotem odpowiada jego kierownik, do niego zatem należy decydowanie w sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania podmiotu, w tym w kwestiach związanych z zatrudnianiem i wynagradzaniem pracowników. Jego działania winny być uzasadnione rzeczywistymi potrzebami i możliwościami występującymi w tym konkretnym, zarządzanym przez niego podmiocie, z zachowaniem daleko idącej samodzielności, stanowiącej jeden z filarów systemu ochrony zdrowia w Polsce.
Kształtowanie poziomu wynagrodzeń w danym podmiocie pozostaje zatem w istotnej zależności od kondycji ekonomicznej podmiotu, dostępnej wielkości nakładów finansowych, realiów lokalnego rynku pracy, a bazuje na wewnątrzzakładowych rozwiązaniach organizacyjnych i regulaminowych.
Ponadto ogólny poziom wynagrodzenia pielęgniarek i położnych zatrudnionych w ramach realizacji umów zawartych z oddziałami NFZ jest pochodną wykonania przez daną placówkę zakontraktowanej wartości świadczeń opieki zdrowotnej.
Zgodnie zaś z art. 121 wspomnianej ustawy podmiot tworzący sprawuje nadzór nad podmiotem leczniczym niebędącym przedsiębiorcą. W ramach nadzoru podmiot tworzący dokonuje kontroli i oceny w szczególności prawidłowości gospodarowania przez podmiot leczniczy mieniem oraz środkami publicznymi, gospodarki finansowej oraz realizacji zadań określonych w regulaminie organizacyjnym i statucie. Oznacza to, że również sposób kształtowania poziomu wynagrodzeń w danym podmiocie należy do obszarów podległych czynnościom nadzorczym wykonywanym przez podmiot tworzący.
Wspomniana wcześniej samodzielność podmiotów leczniczych decyduje o tym, że minister zdrowia nie posiada uprawnień do ingerowania w kwestie kształtowania poziomu wynagrodzeń w podmiotach leczniczych, dla których nie jest podmiotem tworzącym, w tym również w zakresie określania minimalnego wynagrodzenia dla określonej grupy zawodowej.
Należy zaznaczyć, że zgodnie z brzmieniem art. 22 Konstytucji RP ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy ze względu na ważny interes publiczny. Działanie ustawodawcy polegające na ustanowieniu innej niż wskazana w ustawie o minimalnym wynagrodzeniu za pracę płacy minimalnej dla wybranej grupy zawodowej mogłoby być zatem uznane za nadmierną ingerencję w zasadę swobody działalności gospodarczej.
Z poważaniem
Sekretarz stanu
Sławomir Neumann
Warszawa, dnia 24 maja 2013 r.