Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 15460
w sprawie nieprawidłowości w zakresie opieki zdrowotnej w zakładach karnych
Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na pismo z dnia 19 marca 2013 r., SPS-023-15460/13, przy którym została przedstawiona interpelacja pana Kazimierza Moskala, posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, w sprawie nieprawidłowości w zakresie opieki zdrowotnej w zakładach karnych, uprzejmie informuję, co następuje.
Kwestie związane z zapewnieniem właściwej opieki medycznej osobom pozbawionym wolności są niezwykle istotne, stąd resort sprawiedliwości poświęca należytą uwagę tym problemom oraz podejmuje działania legislacyjne w celu prawidłowego zorganizowania podmiotów leczniczych udzielających świadczeń zdrowotnych osobom pozbawionym wolności oraz działania w celu podniesienia standardu tych świadczeń w miarę możliwości finansowych. Pewne problemy więziennej służby zdrowia są zasadniczo pochodną problemów całego więziennictwa związanych przede wszystkim ze stale utrzymującą się dużą liczbą osadzonych. Odrębnym problemem jest kwestia pozyskiwania kadr medycznych, w szczególności lekarzy. Wpływ na to ma sytuacja rynkowa kadry lekarskiej w powiązaniu ze specyfiką pacjenta - więźnia - oraz niekonkurencyjnym poziomem wynagrodzenia w porównaniu do poziomu wynagrodzenia możliwego do uzyskania w warunkach pozawięziennych.
Do prawidłowego funkcjonowania ochrony zdrowia oprócz kadr niezbędne są również odpowiednie warunki techniczno-sanitarne i sprzętowe stawiane podmiotom leczniczym. Podniesione w interpelacji wątpliwości dotyczące stanu technicznego budynków i pomieszczeń są odzwierciedleniem sytuacji więziennictwa związanej m.in. z wieloletnim niedoinwestowaniem oraz ograniczeniami budżetowymi. W związku z tym niezbędne jest podjęcie czynności zmierzających do dostosowania tych placówek do wymogów rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 5 lipca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu leczniczego dla osób pozbawionych wolności (Dz. U. z 2012 r. poz. 808).
Planowane założenia na 2013 r. mają na celu poprawę działalności więziennej służby zdrowia, czego celem nadrzędnym jest poprawa jakościowa opieki zdrowotnej sprawowanej wobec osób pozbawionych wolności. Poprawa działalności więziennej służby zdrowia winna objawiać się w uproszczeniu procedur, poprawie bieżącego nadzoru oraz racjonalizowaniu kosztów jej funkcjonowania. Należy tu przytoczyć następujące zamierzenia:
- upowszechnienie cyfryzacji poprzez modernizację i sukcesywne wdrażanie modułów medycznych w ramach aplikacji Noe.NET oraz programów aptecznych;
- nowelizacja dwóch rozporządzeń ministra sprawiedliwości: w sprawie udzielania świadczeń zdrowotnych przez podmioty lecznicze dla osób pozbawionych wolności oraz w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej prowadzonej w zakładach opieki zdrowotnej dla osób pozbawionych wolności oraz sposobu jej przetwarzania;
- rozpoczęcie procesu dostosowania pomieszczeń podmiotów leczniczych do przepisów rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 5 lipca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań fachowych i sanitarnych, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu leczniczego dla osób pozbawionych wolności (Dz. U. z 2012 r. poz. 808); podkreślenia wymaga, że tempo tego procesu będzie zależne od możliwości budżetu więziennictwa w zakresie wydatków inwestycyjnych;
- racjonalizacja wykorzystania środków finansowych przeznaczonych na ochronę zdrowia osadzonych poprzez upowszechnianie cyfryzacji;
- stopniowa restrukturyzacja szpitali mająca na celu racjonalniejszą gospodarkę posiadanymi zasobami skorelowanymi z realnym zapotrzebowaniem generowanym przez więziennictwo;
- przedstawienie propozycji dotyczących zmian finansowania wybranych grup świadczeń zdrowotnych udzielanych osobom pozbawionym wolności uwzględniających aktualne zmiany funkcjonowania powszechnie obowiązującego systemu opieki zdrowotnej (w szczególności - możliwości weryfikacji uprawnienia do świadczeń finansowanych przez NFZ).
Ministerstwo Sprawiedliwości, widząc potrzebę poprawy funkcjonowania więziennej służby zdrowia, inicjuje opracowania w zakresie zmian dotyczących wybranych obszarów opieki zdrowotnej sprawowanej wobec osób pozbawionych wolności. I tak w celu ograniczenia wydatków budżetu państwa zainicjowano prace zmierzające do uwzględnienia w obowiązujących regulacjach faktu istnienia osób pozbawionych wolności, które odprowadzają składki do Narodowego Funduszu Zdrowia. Świadczenia zdrowotne dla tych osób winno być sfinansowane w ramach posiadanego ubezpieczenia (NFZ). O ile do tej pory wyodrębnienie tej kategorii osób spośród ogółu osadzonych było trudnym zadaniem logistycznym, to po wprowadzeniu od 01 stycznia 2013 r. regulacji elektronicznej weryfikacji uprawnień świadczeniobiorców nie powinno nastręczać trudności i może spowodować racjonalizację wydatków.
Ponoszenie przez więziennictwo kosztów leczenia osadzonych w placówkach pozawięziennych jest wpisane w system opieki zdrowotnej, który musi uwzględniać fakt ograniczonych możliwości podmiotów więziennych dotyczący w szczególności wysokospecjalistycznych świadczeń zdrowotnych oraz wyłącznie budżetowy system finansowania świadczeń zdrowotnych. Rosnące obciążenia z tego tytułu są pochodną wzrostu wyceny procedur wykonywanych w placówkach pozawięziennych.
O skali tych świadczeń niech świadczą dane za 2012 r. W roku tym osobom pozbawionych wolności w pozawięziennych podmiotach leczniczych udzielono 297 porad w trybie ambulatoryjnym, 18 104 konsultacji specjalistycznych i 1337 porad stomatologicznych. W pozawięziennej służbie zdrowia w 2012 r. wykonano 115 111 badań analitycznych, 39 110 badań rentgenologicznych, 1350 badań endoskopowych, 2991 badań USG oraz 708 protezowań uzębienia.
Z danych tych wynika, iż skala udzielanych świadczeń zdrowotnych w pozawięziennej służbie zdrowia była i jest znaczna. Wobec powyższego i wydatki poniesione na ten cel były wysokie (o czym niżej).
Z przeprowadzonej analizy stanu opieki medycznej i stanu sanitarnego w zakładach karnych i aresztach śledczych wynika, iż często czas oczekiwania na badania specjalistyczne w jednostkach penitencjarnych jest znacznie krótszy niż dla pacjentów korzystających z powszechnej służby zdrowia.
Odnośnie do wyników kontroli sprawowania opieki medycznej wobec osób pozbawionych wolności, która została przeprowadzona w dniach od 28 marca do 06 sierpnia 2012 r., uprzejmie informuję, że Najwyższa Izba Kontroli przesłała do Ministerstwa Sprawiedliwości sprawozdanie z kontroli w dniu 12 grudnia 2012 r., KZD-4101-02/2012P/12/122.
W zaleceniach pokontrolnych NIK pod adresem Centralnego Zarządu Służby Więziennej oraz Ministerstwa Sprawiedliwości sformułował następujące wnioski o charakterze systemowym:
1) konieczność opracowania jednolitego, modelowego rachunku kosztów dla więziennej służby zdrowia umożliwiającego ustalenie całkowitych wydatków ponoszonych na leczenie osób pozbawionych wolności, z uwzględnieniem w szczegółowości tych wydatków na poszczególne rodzaje świadczeń oraz rozważenie przez ministra sprawiedliwości wyodrębnienia w planie finansowym jednostek organizacyjnych Służby Więziennej wydatków budżetowych, ponoszonych na opiekę medyczną osadzonych;
2) wprowadzenie jednolitych dla wszystkich jednostek organizacyjnych SW zasad ustalania kosztów leczenia skazanych z tytułu samouszkodzeń;
3) konieczność zawierania przez więzienne podmioty lecznicze umów ubezpieczeniowych od odpowiedzialności cywilnej stosownie do art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 25 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej; rozważenie przez ministra sprawiedliwości podjęcia kroków legislacyjnych o wyłączeniu stosowania przepisów ustawy o działalności leczniczej w zakresie obowiązku ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej wobec podmiotów leczniczych dla osób pozbawionych wolności;
4) podjęcie działań w celu wprowadzenia uregulowań prawnych, zapobiegających finansowaniu świadczeń medycznych ze środków budżetowych udzielanych tym osobom, które z uwagi na pobieranie renty, emerytury itp. mają odprowadzaną składkę na ubezpieczenie zdrowotne do NFZ, przy równoczesnej możliwości finansowania tych świadczeń z tytułu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego;
5) dostosowanie przepisów prawa w zakresie wymagań dotyczących stanu technicznego obiektów i pomieszczeń, w których udzielane są świadczenia zdrowotne.
Minister sprawiedliwości skorzystał z prawa wyrażenia stanowiska w przedmiocie wyników pokontrolnych przewidzianego w art. 64 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2012 r. poz. 82) i pismem z dnia 28 grudnia 2012 r., DWOiP-0910-2/12, przesłał je prezesowi Najwyższej Izby Kontroli.
W chwili obecnej prowadzone są prace analityczne i studyjne w celu realizacji wniosków pokontrolnych. Część z tych zaleceń była dostrzegana już wcześniej przez ministerstwo i podjęto starania w celu ich wdrożenia.
Aby przedstawić skalę potrzeb więziennej służby zdrowia tylko w związku z koniecznością dostosowania więziennych podmiotów leczniczych do wymagań określonych w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości z dnia 5 lipca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu leczniczego dla osób pozbawionych wolności (Dz. U. z 2012 r. poz. 808) zostały oszacowane wstępnie koszty takiego dostosowania. Koszty te oszacowano na poziomie 96 980 580 zł dla podmiotów leczniczych, w strukturach których funkcjonują szpitale, natomiast dla podmiotów leczniczych posiadających w strukturze tylko ambulatoria z izbą chorych - 22 919 490 zł. Ogólny koszt dostosowania wszystkich podmiotów leczniczych dla osób pozbawionych wolności został oszacowany na kwotę 119 900 070 zł.
Na zakupy inwestycyjne aparatury i sprzętu medycznego w 2012 r. przeznaczono środki finansowe w kwocie 3 700 000 zł.
W zakresie budownictwa inwestycyjnego więziennictwo realizuje lub realizowało w zakresie służby zdrowia między innymi następujące zadania:
1) Budowa nowego obiektu szpitalnego na terenie Zakładu Karnego w Czarnem - zadanie planowane do realizacji w latach 2011-2014 o wartości kosztorysowej 14 000 000 zł; plan wydatków na 2012 r. to kwota 127 920 zł (wykonano dokumentację techniczną),
2) Przebudowa oddziału obserwacji sądowo-psychiatrycznej Aresztu Śledczego w Krakowie - zadanie realizowane w latach 2011-2012 o wartości kosztorysowej 1 718 228 zł; plan wydatków na 2012 r. to kwota 648 318 zł,
3) Adaptacja pomieszczeń magazynowych na Zakład Opieki Zdrowotnej w Zakładzie Karnym w Nowogardzie - zadanie realizowane w latach 2012-2013 o wartości kosztorysowej 1 300 000 zł; plan wydatków na 2012 r. to kwota 458 000 zł; zadanie zostanie zakończone w przyszłym roku.
Najwyższa Izba Kontroli w raporcie, o którym mowa w interpelacji, pozytywnie oceniła działania Służby Więziennej służące zabezpieczeniu praw osób pozbawionych wolności do opieki medycznej. Stwierdziła, że pomimo stwierdzonych nieprawidłowości jednostki organizacyjne Służby Więziennej w ramach dostępnych im środków budżetowych w dostateczny sposób zapewniły osobom osadzonym całodobową opiekę medyczną oraz dostęp do niezwłocznego i pełnego zakresu świadczeń zdrowotnych, pomimo zwiększającego się zapotrzebowania osadzonych na te świadczenia.
Ministerstwo Sprawiedliwości podejmuje i popiera wszelkie działania zmierzające do poprawy warunków udzielania świadczeń medycznych osobom pozbawionym wolności, jak również jakości tych świadczeń. Działania w tym kierunku będą nadal systematycznie podejmowane w miarę możliwości finansowych.
Z wyrazami szacunku
Sekretarz stanu
Stanisław Chmielewski
Warszawa, dnia 9 kwietnia 2013 r.