Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -
na interpelację nr 19751
w sprawie planowanej reformy urzędów pracy
Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na pismo z dnia 23 lipca 2013 r., znak: SPS-023-19751/13, przekazujące interpelację posła Waldemara Andzela w sprawie planowanej reformy urzędów pracy uprzejmie wyjaśniam.
Przede wszystkie należy podkreślić, że kwestie związane z uzyskiwaniem prawa do ubezpieczenia zdrowotnego są we właściwości Ministerstwa Zdrowia. Niezależnie od tego informuję, iż następstwem wprowadzonej w 1999 r. reformy zdrowia oprócz kas chorych oraz prywatyzacji części usług medycznych było przyjęcie zasady, że bezrobotni nieposiadający prawa do zasiłku lub stypendium są objęci ubezpieczeniem zdrowotnym na podstawie zgłoszenia do tego ubezpieczenia dokonywanego przez powiatowy urząd pracy. Negatywne uboczne skutki przyjętego w tym zakresie rozwiązania uwidoczniły się bardzo szybko.
Od wielu lat powiatowe urzędy pracy systematycznie postulują rozdzielenie nabywania prawa do ubezpieczenia zdrowotnego od uzyskania statusu osoby bezrobotnej bez prawa do zasiłku. Podkreślają, że istnieje duża grupa osób rejestrujących się jako osoby bezrobotne wyłącznie w celu uzyskania prawa do ubezpieczenia zdrowotnego. Powoduje to znaczne obciążenie powiatowych urzędów pracy, dodatkowo utrudniając realizację ich podstawowego zadania, tzn. prowadzenia pośrednictwa pracy i pomocy osobom rzeczywiście poszukującym pracy. W niektórych powiatowych urzędach pracy różnica pomiędzy poziomem bezrobocia rejestrowanego a wynikającego z danych BAEL wynosi ponad jedną trzecią ogólnej liczby bezrobotnych w tym rejonie.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej prowadzi własne prace analityczne, z których wynika, iż miesięczne koszty obsługi procesu przekazywania list osób bezrobotnych niepobierających zasiłku dla osób bezrobotnych uprawnionych do świadczeń finansowanych przez NFZ wynoszą ok. 15 mln zł. Ponadto realizacja całej procedury wymaga zaangażowania wielu pracowników powiatowych urzędów pracy w działania o charakterze biurokratycznym, co - z uwagi na ograniczone środki na etaty dla pracowników publicznych służb zatrudnienia - w istotny sposób zmniejsza liczbę pracowników zajmujących się realizacją podstawowych zadań publicznych służb zatrudnienia, tj. aktywizacją osób bezrobotnych, promocją zatrudnienia i współpracą z pracodawcami. Obecnie na 23 638 osób zatrudnionych w urzędach pracy, zaledwie 8756 pracuje z osobami bezrobotnymi. Pozostałe osoby wykonują prace biurokratyczne, z czego znaczna część realizuje zadania związane ze zbieraniem oraz przekazywaniem informacji służących ustaleniu prawa do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych przez NFZ.
W 2010 i 2011 r. przy ministrze zdrowia pracował międzyresortowy zespół do przygotowania zmiany zasad opłacania finansowanych przez budżet państwa składek na ubezpieczenie zdrowotne ewidencjonowanych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych oraz zasad finansowania świadczeń opieki zdrowotnej dla świadczeniobiorców innych niż ubezpieczeni. Zespół dokonał oceny zasadności zmian w przedmiotowym zakresie oraz przygotował wstępne propozycje kierunków zmian, stwierdzając, że na obecnym etapie prac nie ma możliwości przedstawienia ocen i propozycji ostatecznych.
Obecnie są prowadzone wspólne prace ministra zdrowia i ministra pracy i polityki społecznej mające na celu wypracowanie rozwiązań umożliwiających łatwiejsze niż obecnie uzyskiwanie prawa do ubezpieczenia zdrowotnego bez konieczności jednoczesnego uzyskiwania statusu osoby bezrobotnej. Nie oznacza to jednak, że jak twierdzi pan poseł, nie będą opłacane składki na ubezpieczenie zdrowotne osobom bezrobotnym. Nie ma także mowy o zmniejszeniu środków przeznaczonych z budżetu państwa na ubezpieczenie zdrowotne. Nieuprawnione wobec tego jest stwierdzenie pana posła, że rząd chce łatać dziurę w budżecie państwa w ten sposób.
Odnosząc się do pytania pana posła, czy dla państwa nie byłoby korzystniejsze opracowanie dobrego planu walki z bezrobociem, informuję, że Rada Ministrów przyjęła projekt założeń do nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która ma m.in. zwiększyć efektywność działania urzędów pracy.
Projekt wprowadza zmiany nie tylko w zakresie funkcjonowania urzędów pracy, ale również stwarza nowe możliwości aktywizacyjne, szczególnie dla osób młodych, osób powyżej 50. roku życia, dla rodziców powracających po przerwie związanej z wychowaniem dzieci.
Jednym z najważniejszych elementów reformy jest wprowadzenie nowego podejścia do bezrobotnych. Pomoc udzielana bezrobotnym przez urzędy pracy ma być profilowana, uzależniona od indywidualnych potrzeb i powiązana z charakterem działań, jakie można klientowi zaproponować po zdiagnozowaniu jego sytuacji.
Na podstawie oceny potencjału i potrzeb klienta przypisany zostanie mu jeden z trzech profili. W pierwszym profilu znajdą się bezrobotni aktywni, dla których podstawowym wsparciem będą usługi z zakresu pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego i w bardzo ograniczonym zakresie inne formy wsparcia. Do drugiego profilu należeć będą bezrobotni wymagający wsparcia, którzy korzystać będą ze wszystkich usług i instrumentów rynku pracy, jakie oferują urzędy. W trzecim profilu znajdą się bezrobotni oddaleni od rynku pracy, zarówno tacy, którzy z różnych powodów zagrożeni są wykluczeniem społecznym, jak i tacy, którzy z własnego wyboru nie są zainteresowani podjęciem pracy lub uchylają się od pracy legalnej.
Większość działań kierowanych do bezrobotnych realizowana będzie przez doradców klienta indywidualnego. Doradca będzie udzielał pomocy lub pomagał uzyskać pomoc od innych pracowników, którzy są przygotowani do świadczenia specjalistycznych usług (poradnictwo grupowe, działania związane z zawieraniem umów i monitoringiem szkoleń, organizacja staży, prace interwencyjne, dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej etc.).
Każdy bezrobotny i poszukujący pracy zarejestrowany w urzędzie będzie od początku prowadzony przez tego samego doradcę, od początku w oparciu o indywidualny plan działania, który będzie sukcesywnie dostosowywany do zmieniających się potrzeb i możliwości bezrobotnego.
Podobnie zorganizowane zostaną działania urzędu pracy w stosunku do klientów instytucjonalnych. Każdy pracodawca, który korzysta z pomocy urzędu pracy, będzie stale współpracował z jednym pracownikiem - doradcą klienta instytucjonalnego. Doradca klienta indywidualnego i instytucjonalnego nie będzie nowym stanowiskiem, ale nową funkcją pracownika bezpośrednio pracującego z klientami. Doradcy będą działać na poziomie powiatowych urzędów pracy, nie będzie ich w urzędach wojewódzkich.
W projekcie proponuje się również odejście od zasady, w myśl której instrumenty rynku pracy, takie jak prace interwencyjne, roboty publiczne, staże, adresowane są tylko do bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Urząd będzie mógł elastycznie stosować usługi i instrumenty rynku pracy do poszczególnych bezrobotnych, z uwzględnieniem potrzeb konkretnej osoby.
Jednocześnie ograniczona zostanie grupa osób wskazanych w ustawie jako będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy (obecnie ok. 90% bezrobotnych spełnia kryteria wskazane w ustawie). Natomiast nowe grupy osób uzyskają pierwszeństwo w dostępie do programów specjalnych: osoby do 30. roku życia i powyżej 50. roku życia, długotrwale bezrobotne, korzystające z pomocy społecznej, rodzice dzieci do 6. roku życia lub dzieci niepełnosprawnych do 18. roku życia oraz osoby niepełnosprawne.
Projekt ustawy wprowadzi także nowe narzędzia wspierające tworzenie miejsc pracy i powrót do zatrudnienia osób bezrobotnych, w tym dla powracających na rynek pracy po przerwie związanej z wychowywaniem dziecka. Są to np. grant na telepracę, pożyczka z Funduszu Pracy na utworzenie stanowiska pracy lub podjęcie działalności gospodarczej.
Projekt zakłada także wprowadzenie m.in. specjalnych programów dla młodych bezrobotnych, dla pracodawców zatrudniających pracowników w wieku powyżej 50 lat.
Utworzony zostanie Krajowy Fundusz Szkoleniowy, z którego finansowane będą szkolenia dla pracowników. Zasilać go mają środki z Funduszu Pracy. W pierwszym etapie ma ułatwiać starszym dostosowanie kompetencji do zmian społeczno-gospodarczych, a w dalszym etapie zapewni wsparcie innym grupom osób dorosłych.
Zmieni się algorytm dzielenia środków z Funduszu Pracy na te cele. Uzależniony będzie od skuteczności działań aktywizacyjnych urzędów pracy - przy podziale środków uwzględniać będzie w 75% liczbę bezrobotnych i stopę bezrobocia, a w 25% efektywność. Także wysokość środków z Funduszu Pracy przekazywanych na wynagrodzenia pracowników urzędów pracy uzależniona będzie od efektywności ich działań na rzecz zatrudnienia.
W miejsce Naczelnej Rady Zatrudnienia powstanie Rada Rynku Pracy będąca organem opiniodawczo-doradczym ministra. Rada uczestniczyć ma w podziale środków z Funduszu Pracy i opiniować sprawozdanie roczne z wykonania planu funduszu. Członkami rady mają być przedstawiciele organizacji pracodawców oraz organizacji związkowych, a jej przewodniczącym minister pracy. Analogicznie w miejsce dotychczasowych wojewódzkich i powiatowych rad zatrudnienia utworzone zostaną wojewódzkie i powiatowe rady rynku pracy. Ich przewodniczącymi będą odpowiednio marszałek województwa i starosta.
Wyrażam przekonanie, że zmiany te przyczynią się znacząco do poprawy sytuacji na rynku pracy.
Z poważaniem
Sekretarz stanu
Jacek Męcina
Warszawa, dnia 14 sierpnia 2013 r.