Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 6385
w sprawie deregulacji zawodu notariusza
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pana posła Macieja Orzechowskiego w sprawie deregulacji zawodu notariusza przesłaną przy piśmie, SPS-023-6385/12, z dnia 10 lipca 2012 r. uprzejmie przedstawiam, co następuje.
W pierwszym rzędzie wskazać należy, iż przedstawione w interpelacji uwagi dotyczące instytucji asesora notarialnego prowadzącego własną kancelarię są w chwili obecnej nieaktualne. Odnoszą się one do projektu ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów z dnia 25 czerwca 2012 r., kiedy to w ramach deregulacji projektowano w ustawie Prawo o notariacie wprowadzenie instytucji asesora notarialnego prowadzącego własną kancelarię i wykonującego czynności notarialne na własny rachunek i odpowiedzialność. Po przeanalizowaniu uwag zgłoszonych do tego projektu w ramach konsultacji społecznych zrezygnowano jednak z wprowadzenia tej instytucji.
Aktualnie w przygotowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekcie ustawy deregulacyjnej proponuje się pozostawienie instytucji asesury notarialnej przy jednoczesnym wprowadzeniu uprawnienia dla osób, które zdały egzamin notarialny (bądź po odbyciu aplikacji notarialnej, bądź też wymienionych w art. 12 § 2 Prawa o notariacie) do ubiegania się (bezpośrednio po egzaminie notarialnym) o powołanie na stanowisko notariusza na czas określony, na okres 3 lat.
Projektodawca zakłada, iż skoro egzamin notarialny polega na sprawdzeniu przygotowania zdającego do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu notariusza, w tym wiedzy i umiejętności jej praktycznego zastosowania (art. 74 § 3 Prawa o notariacie), osoby, które zdały egzamin notarialny, posiadają niezbędną wiedzę i umiejętności do dokonywania czynności notarialnych.
Stąd też projekt przewiduje z jednej strony zwiększenie możliwości wykonywania przez asesorów czynności notarialnych na podstawie upoważnienia udzielonego im przez notariusza, z drugiej zaś możliwość ubiegania się bezpośrednio po egzaminie o powołanie na stanowisko notariusza.
Deregulacja zawodu notariusza w projektowanym zakresie oznacza zatem redukcję ograniczeń stawianych przed osobami kandydującymi do tego zawodu, przy jednoczesnym pozostawieniu go w katalogu zawodów regulowanych. Zmiany zaproponowane w ustawie Prawo o notariacie, nie eliminując notariusza z katalogu zawodów regulowanych, mają jedynie na celu ułatwienie dostępu do niego m.in. poprzez stworzenie kilku dróg dostępu do tego zawodu i pozostawienie kandydatom swobody wyboru drogi.
Oczywiście skutkiem proponowanej deregulacji będzie zwiększenie liczby notariuszy w Polsce, a w konsekwencji także wzrost konkurencyjności w tym zawodzie. Bezpodstawnym jest jednak twierdzenie, że dopiero unormowania zawarte w ustawie deregulacyjnej wprowadzają zawód notariusza na rynek konkurencyjności. Podkreślenia wymaga fakt, iż również na gruncie obecnie obowiązujących przepisów ustawy Prawo o notariacie funkcjonują elementy konkurencji między kancelariami notarialnymi. Każda kancelaria notarialna ma takie same kompetencje i jest otwarta dla każdej strony mającej zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że strony mają swobodę w wyborze notariusza, zaś notariusze mogą konkurować o klienta. Instrumentem służącym konkurowaniu jest przede wszystkim profesjonalizm w dokonywaniu czynności, sprawność działania przejawiająca się zwłaszcza w dotrzymywaniu umówionych terminów ich dokonania, ale również gotowość do negocjowania wynagrodzenia (por. uchwała SN z dnia 23 września 2009 r. I KZP 7/09).
Odnosząc się wprost do pytania pana posła, wskazać należy, iż w ocenie ministra sprawiedliwości podjęte w stosunku do zawodu notariusza działania deregulacyjne, znajdujące odzwierciedlenie w przepisach projektu ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów, nie wymagają ograniczenia. Deregulacja zawodu notariusza została przeprowadzona jedynie w niezbędnym zakresie i brak jest podstaw do przyjęcia, iż jest to zakres zbyt szeroki.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Grzegorz Wałejko
Warszawa, dnia 3 sierpnia 2012 r.