opis sprawy

Odpowiedź na interpelację nr 33340

w sprawie postulatów pielęgniarek

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Sławomir Neumann

Warszawa, 14-09-2015

Odpowiadając na interpelację Pana Marka Rząsy - Posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej (nr 33340, z dnia 7.07.2015r.), w sprawie postulatów pielęgniarek, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych wyjaśnień.

Odnosząc się do problemu obciążenia pielęgniarek i położnych pracą administracyjną oraz inną niezwiązaną bezpośrednio z wykonywaniem zawodu pielęgniarki i położnej – zadania statystyczne podmiotu leczniczego, wypełnianie dokumentacji medycznej za lekarzy - wyjaśniam, że zawody pielęgniarki i położnej są zawodami regulowanymi. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1435, z późn. zm.) zawiera przepisy dotyczące zasad wykonywania obu zawodów i te przepisy powinny stanowić podstawę do przygotowania w danym podmiocie leczniczym zakresów zadań i obowiązków dla zatrudnionych pielęgniarek i położnych. To na kadrze kierowniczej spoczywa obowiązek monitorowania zabezpieczenia opieki pielęgniarskiej w poszczególnych komórkach organizacyjnych szpitala oraz obciążenia pracowników medycznych wypełnianiem zadań, które wynikają z organizacji pracy w danym podmiocie leczniczym. Dlatego też rozwiązanie przedmiotowego problemu, powinno być podjęte na poziomie danego podmiotu, ponieważ jest kwestią właściwej organizacji pracy w tym podmiocie leczniczym.

Natomiast mechanizmem zmierzającym do zmniejszenia obciążenia pielęgniarki, położnej prowadzeniem dokumentacji jest realizowana informatyzacja procesów gromadzenia, przetwarzania, obiegu i dostępu do informacji medycznej, w aspekcie m.in. dokumentowania opieki pielęgniarskiej i położnych. Konkretne działania w zakresie przygotowania elektronicznej dokumentacji praktyki pielęgniarskiej i położniczej, m.in. w celu odbiurokratyzowania pracy personelu pielęgniarskiego i położniczego to utworzenie w 2012 r. Rady do spraw e-Zdrowia w pielęgniarstwie, w skład której wchodzą pielęgniarki i położne - przygotowującej projekty elektronicznej dokumentacji medycznej w pielęgniarstwie. Rada działa przy Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. W dniu 26 kwietnia 2015 r. Kierownictwo Ministerstwa Zdrowia przyjęło Rekomendację nr 1/2013 z dnia 11 września 2013 r. Rady do spraw e-Zdrowia w pielęgniarstwie i Akredytowanego przez Międzynarodową Radę Pielęgniarek Centrum Badania i Rozwoju ICNP® przy Uniwersytecie Medycznym w Łodzi dotyczącą projektu elektronicznej dokumentacji pielęgniarskiej.

Celem rozwiązań proponowanych przez Radę jest zmniejszenie wielokrotnego dokumentowania tych samych informacji w systemie, ręcznego zliczania parametrów wpisywanych w elektroniczny rekord pacjenta, wymiana udokumentowanych danych, obecnie niepotrzebnie powielanych w wersji papierowej.

Należy też wspomnieć, że Ministerstwo Zdrowia, dostrzegając problem dotyczący możliwości wystąpienia niedoborów personelu pielęgniarskiego w dłuższej perspektywie czasu, wprowadziło od 2007 roku nowy zawód - opiekuna medycznego, którego zadaniem jest pomoc osobie chorej i niesamodzielnej. Wprowadzenie do systemu opieki zdrowotnej osoby profesjonalnie przygotowanej do wykonywania czynności higieniczno - opiekuńczych powinno przyczynić się do efektywniejszego wykorzystania czasu pracy pielęgniarki.

Odnosząc się do podniesionego problemu dotyczącego poprawy wynagrodzenia pielęgniarek i położnych poprzez wprowadzenie do warunków kontraktowania świadczeń z Narodowym Funduszem Zdrowia wymogu zapewnienia gwarantowanej liczby pielęgniarek i położnych wraz z kwalifikacjami do danych procedur medycznych, uprzejmie informuję, że realizując ustalenia zawarte pomiędzy Kierownictwem Ministerstwa Zdrowia a stroną społeczną Ministerstwo Zdrowia prowadzi prace nad określeniem minimalnej liczby i poziomu kwalifikacji kadry pielęgniarskiej dla wszystkich zakresów świadczeń i rodzajów komórek organizacyjnych, wymienionych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego. Projektowane zmiany będą wprowadzane sukcesywnie we wszystkich zakresach świadczeń gwarantowanych.

W odniesieniu do zagadnienia dotyczącego świadczenia pracy na jednoosobowych dyżurach oraz łączenia dyżurów pielęgniarskich na dwóch lub większej liczbie oddziałów informuję, że warunkiem niezbędnym i koniecznym do osiągniecia rezultatów w działaniach zmierzających do zapewnienia właściwego poziomu udzielanych świadczeń zdrowotnych jest odpowiednia struktura i liczba kadr medycznych, szczególnie w grupach zawodowych pielęgniarek i położnych i realizacja tego warunku polega na planowaniu, organizowaniu i nadzorowaniu wykonania świadczeń zdrowotnych w danym podmiocie leczniczym z wykorzystaniem właściwych przepisów.

Wyjaśniam, że zgodnie z przepisami art. 42 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 618), ustrój podmiotu leczniczego niebędącego przedsiębiorcą, a także inne sprawy dotyczące jego funkcjonowania nieuregulowane w ustawie określa statut. Natomiast sprawy dotyczące sposobu i warunków udzielania świadczeń zdrowotnych przez podmiot wykonujący działalność leczniczą, nieuregulowane w ustawie lub statucie danego podmiotu leczniczego, określa regulamin organizacyjny ustalony przez kierownika tego podmiotu.

Zgodnie z art. 24 przywołanej powyżej ustawy w regulaminie organizacyjnym podmiotu wykonującego działalność leczniczą określa się m.in.: organizację i zadania poszczególnych jednostek lub komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa podmiotu oraz warunki współdziałania tych jednostek lub komórek dla zapewnienia sprawnego i efektywnego funkcjonowania podmiotu pod względem diagnostyczno-leczniczym, pielęgnacyjnym, rehabilitacyjnym i administracyjno - gospodarczym.

Odnosząc się do kwestii przekazywania raportów pielęgniarskich pomiędzy zmianami, wyjaśniam, że rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. z 2014 r. poz. 177) wskazuje, że w szpitalu sporządzana i prowadzona jest dokumentacja zbiorcza wewnętrzna, na którą składają się m.in. księgi raportów pielęgniarskich. Z punktu widzenia prawnego księga raportów pielęgniarskich jest pisemną formą sprawozdania ze świadczonej opieki wobec pacjentów w określonym oddziale. Raport ustny jest realizowany w celu wzmocnienia przekazu informacji powstałych np. w momencie zmiany dyżuru po napisaniu raportu pielęgniarskiego lub spraw organizacyjnych oddziału.

Zagadnienia związane z czasem pracy pracowników podmiotów leczniczych zostały uregulowane w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. Czas pracy pracowników zatrudnionych w podmiocie leczniczym, w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Organizowanie procesu pracy, w tym również ustalenie obowiązującego pracowników rozkładu czasu pracy należy do uprawnień dyspozycyjnych pracodawcy. Stosownie do art. 104 § 1 Kodeksu pracy, organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników ustala regulamin pracy. Regulamin pracy powinien w szczególności ustalać systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy.

W związku z powyższym, problemy wynikające z przekazywania raportu ustnego oraz ewidencjonowania czasu pracy, powinny stanowić przedmiot wewnętrznych analiz w zakresie organizacji pracy w danym podmiocie leczniczym. Za organizację czasu pracy pracowników odpowiada kierownik podmiotu leczniczego i na nim spoczywa obowiązek rozwiązania zaistniałego problemu.

W odniesieniu do zgłoszonego problemu dotyczącego podwyższania kwalifikacji zawodowych pielęgniarek i położnych, informuję, że obowiązkiem pracodawcy jest dbałość o to, by na danym stanowisku pracy pielęgniarki/położne posiadały kwalifikacje zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Pracodawca, kierując pielęgniarki i położne na szkolenie, może w ramach środków, którymi dysponuje, finansować czy też współfinansować udział w niezbędnych formach kształcenia. Kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych może być też dofinasowane przez okręgowe izby pielęgniarek i położnych.

Zgodnie z art. 70 ustawy z dnia 15 lipca 2011r. o zawodach pielęgniarki i położnej specjalizacja dla pielęgniarek i położnych jest dofinansowana ze środków publicznych przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa. Specjalizacja jest finansowana przez ministra właściwego do spraw zdrowia. Szkolenia specjalizacyjne są najdłuższą i zarazem najdroższą formą kształcenia podyplomowego dla pielęgniarek i położnych i trwają od 18-24 miesięcy. Na podstawie obwieszczenia Ministra Zdrowia z dnia 12 grudnia 2013 r. w sprawie limitów miejsc szkoleniowych dla pielęgniarek i położnych oraz kwoty dofinansowania jednego miejsca szkoleniowego w 2014 r. (Dz. Urz. Min. Zdr. 2013 poz. 51) w roku bieżącym przewidziane jest dofinansowanie 1850 miejsc szkoleniowych dla pielęgniarek i położnych. Natomiast koszt dofinansowania jednego miejsca szkoleniowego, za cały okres trwania specjalizacji dla pielęgniarki, położnej rozpoczynającej specjalizację w 2014 roku – wynosi 4 337 zł.

Kwestie dotyczące urlopu szkoleniowego dla pielęgniarki lub położnej podejmującej kształcenie podyplomowe reguluje ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej. Jeżeli pielęgniarka, położna podejmuje kształcenie podyplomowe na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę, warunki urlopu szkoleniowego określone są w umowie zawartej z pracodawcą (art. 64 ust. 1 ww. ustawy).

Ponadto należy zaznaczyć, iż zgodnie z art. 63 ww. ustawy, pielęgniarce lub położnej podejmującej kształcenie podyplomowe bez skierowania wydanego przez pracodawcę, o którym mowa w art. 61 ust. 3 i 5, może być udzielony bezpłatny urlop i zwolnienie z części dnia pracy, bez zachowania prawa do wynagrodzenia, w wymiarze ustalonym na zasadzie porozumienia między pracodawcą a pracownikiem.

Odnosząc się do kwestii zatrudniania pielęgniarek i położnych w formie kontraktu lub dodatkowego zatrudniania na podstawie umowy zlecenia uprzejmie informuję, że zawody pielęgniarki i położnej należą do grupy tzw. wolnych zawodów, co powoduje, że uregulowania prawne dotyczące tych profesji muszą pozostawiać swobodę m.in. co do wyboru formy ich wykonywania. Jeżeli strony tzn. kierownik podmiotu leczniczego i pielęgniarka lub położna wyrażą wolę zawarcia umowy cywilnoprawnej, której przedmiotem będzie udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, postanowienia tej umowy powinny z jednej strony zapewniać prawidłowe funkcjonowanie podmiotu leczniczego – w szczególności zmierzać do zapewnienia ciągłości udzielania świadczeń opieki zdrowotnej i odpowiedniej dostępności do tych świadczeń – z drugiej jednak strony winny pozwalać pielęgniarce lub położnej na takie wykonywanie pracy, aby zapewnione było bezpieczeństwo zarówno pacjentów jak i samej pielęgniarki lub położnej. Zgodnie z art. 17 ust. 4. ww. ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej „W celu monitorowania przestrzegania przepisów prawa pracy, kierownik raz na kwartał przekazuje Państwowej Inspekcji Pracy oraz właściwym organom samorządu zawodów medycznych informacje o liczbie osób, które wykonują zawód medyczny na podstawie umów cywilnoprawnych albo jako praktykę zawodową, z którą podmiot leczniczy zawarł umowę cywilnoprawną”. Minister Zdrowia respektuje zasadę równości podmiotów uczestniczących w rynku pracy, a więc podejmowanie działań wprowadzających maksymalne normy czasu pracy dla pielęgniarek i położnych zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych byłoby sprzeczne z tą zasadą.

Minister Zdrowia współpracuje z Państwową Inspekcją Pracy m.in. wnioskując o przeprowadzenie czynności kontrolnych, w określonym zakresie, w podmiotach leczniczych, których personel medyczny (w tym pielęgniarki i położne) sygnalizuje nieprzestrzeganie przepisów prawa pracy. Państwowa Inspekcja Pracy w przypadkach stwierdzonych nieprawidłowości wydaje zalecenia pokontrolne do realizacji przez dany podmiot. Ponadto PIP przekazuje Ministrowi Zdrowia informację o wynikach kontroli w podmiotach leczniczych w danym roku.

Reasumując uprzejmie informuję, że sprawy dotyczące wprowadzenia zmian systemowych w zakresie wykonywania zawodów pielegniarki i położnej mające na celu poprawę warunków pracy i płacy są przedmiotem rozmów prowadzonych przez Kierownictwo Ministerstwa Zdrowia z przedstawicielami Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych oraz Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych. Od grudnia 2014 r. do sierpnia 2015 r. odbyło się 25 spotkań, w tym 13 z przedstawicielami NRPiP i OZZPiP oraz 12 innych spotkań z udziałem pielęgniarek i położnych, w tym także na zaproszenia w województwach (np. pomorskim, małopolskim, podlaskim, zachodniopomorskim, lubelskim), w trakcie których omawiano m. in. Przygotowanie mechanizmów zapewniających wynagrodzenie zgodnie z przygotowaniem zawodowym i uzyskanymi kwalifikacjami podyplomowymi poprzez systemowe rozwiązania mające na celu określenie minimalnych wymogów dotyczących liczby i poziomu kwalifikacji kadry pielęgniarskiej dla wszystkich zakresów świadczeń i rodzajów komórek organizacyjnych.

W wyniku rozmów uzgodniono harmonogram działań Ministerstwa Zdrowia dotyczący rozwiązania zgłaszanych przez stronę społeczną postulatów. Ponadto ustalono powołanie dwóch zespołów roboczych:

1. Zespół do prac nad projektem rozporządzenia dotyczącego świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego, które przewiduje dookreślenie minimalnych wymogów dotyczących liczby i kwalifikacji pielęgniarek, poprzez wskazanie liczby równoważników etatów dla pielęgniarek i położnych oraz pielęgniarek i położnych z określonymi kwalifikacjami w poszczególnych profilach lub rodzajach komórek organizacyjnych.
2. Zespół do wyceny i opisu nowych produktów dla pielęgniarek i położnych, który pracuje nad kwestią podwyżek dla pielęgniarek i położnych oraz opracowaniem mechanizmów przekazywania środków finansowych na nowe zadania dla tych grup zawodowych. Proponowane produkty będą dotyczyły leczenia szpitalnego, ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, podstawowej opieki zdrowotnej, opieki paliatywnej i hospicyjnej.

Obecny etap prac dotyczy wypracowania zmian legislacyjnych i organizacyjnych mających na celu stworzenie mechanizmów umożliwiających zwiększenie wynagrodzeń pielęgniarek i położnych. Przewiduje się, że w pierwszej kolejności propozycje wzrostu wynagrodzeń zostaną wdrożone w lecznictwie szpitalnym. Planuje się, aby wypracowane rozwiązania były wdrażane od września 2015 r. Natomiast od 1 stycznia 2016 roku zakłada się zwiększenie finansowania świadczeń udzielanych przez pielęgniarki i położne realizujące świadczenia w podstawowej opiece zdrowotnej, poprzez zwiększenie wartości stawki kapitacyjnej oraz stawek za osobodzień w opiece długoterminowej. Na realizację proponowanych zmian przeznaczone zostaną dodatkowe środki finansowe znajdujące się w dyspozycji Narodowego Funduszu Zdrowia, które będą przekazane podmiotom leczniczym w ramach umów.

Z upoważnienia

MINISTRA ZDROWIA

SEKRETARZ STANU

Sławomir Neumann